Juliusz Kossak,
herbu
Kos
(ur.
29 października
1824
w
Nowym Wiśniczu
koło
Bochni
, zm.
3 lutego
1899
w
Krakowie
) – polski
malarz
,
rysownik
i
ilustrator
. Specjalizował się w malarstwie
historycznym
i batalistycznym, ulubionym tematem jego obrazów były
konie
. Malował małoformatowe dzieła głównie techniką
akwarelową
. Był jednym z inicjatorów utworzenia w Krakowie
Muzeum Narodowego
. Ojciec
Wojciecha Kossaka
.
Życie
Ojciec Juliusza, Michał Kossak (zm.
1833
), był właścicielem niewielkiej wsi Knihinin pod Stanisławowem i sędzią, kolejno w
Stanisławowie
,
Wiśniczu
i
Lwowie
. Matka Antonina pochodziła z rodziny Sobolewskich. Juliusz miał dwóch młodszych braci:
Leona
i
Władysława
.
Od wczesnego dzieciństwa Juliusz mieszkał we Lwowie. Nauki pobierał w szkole Ojców Bazylianów; na wyraźną prośbę matki ukończył studia prawnicze na
Uniwersytecie Lwowskim
. Równocześnie uczył się malarstwa u
Jana Maszkowskiego
, cenionego lwowskiego pedagoga. Pierwszym mistrzem i doradcą młodego Juliusza był malarz koni,
akwarelista
Piotr Michałowski
.
W
1844
roku Kossak, dzięki znajomości i protekcji Gwalberta Pawlikowskiego oraz
Kazimierza i Juliusza Dzieduszyckich
, wszedł w środowisko ziemiańskie. Zaczął swoją drogę artystyczną do sławy. Miał wielu mecenasów, a przebywając w ich dworach obserwował życie arystokracji, malował sceny z polowań, portrety, konie, stadniny. W
1855
roku poślubił Zofię Gałczyńską i wkrótce potem młode małżeństwo wyjechało do
Paryża
, gdzie przez pięć lat Kossak samodzielnie studiował zbiory muzealne.
W Paryżu przyszli na świat wszyscy trzej synowie Juliusza: bliźniacy
Wojciech
i Tadeusz (w noc sylwestrową 1856/1857, stąd różnica w datach urodzenia) oraz młodszy Stefan (1858). Ojcem chrzestnym najstarszego Wojciecha został przyjaciel malarza, znany batalista francuski,
Horacy Vernet
.
W
1860
roku Kossak przyjął propozycję kierowania działem artystycznym
Tygodnika Ilustrowanego
. Powrócił do kraju i zamieszkał w
Warszawie
. Do roku 1868 zajmował się głównie pracą ilustratora i malowaniem scen batalistyczno-historycznych. Zainteresowanie sztuką europejską, dalsza chęć kształcenia i kontaktów z innymi malarzami przywiodły Kossaka do
Monachium
. Po niespełna rocznym pobycie w środowisku malarskim, gdzie malował w pracowni Franciszka Adama obok
Józefa Brandta
, powrócił do kraju i osiedlił się wraz z rodziną w
Krakowie
. Wtedy właśnie kupił dworek początkowo zwany Wygodą, później
Kossakówką
(Kossakowie mieli już wówczas pięcioro dzieci, oprócz synów dwie córki – Zofię i Jadwigę). Głównym powodem opuszczenia Warszawy była niechęć do kształcenia synów w szkole
zrusyfikowanej
w ramach represji po
powstaniu styczniowym
.
Krakowski dom Juliusza był miejscem spotkań towarzyskich elity artystycznej Krakowa. Bywali tam m.in.:
Adam Asnyk
,
Henryk Sienkiewicz
,
Stanisław Witkiewicz
,
Józef Chełmoński
i wielu jeszcze innych, znanych artystów malarzy, pisarzy i aktorów. Juliusz Kossak angażował się w działalność kulturalną
Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych
, krakowskiego oddziału Muzeum Narodowego, komitetu organizacyjnego obchodów 50-lecia pracy
Józefa Ignacego Kraszewskiego
, Koła Artystyczno-Literackiego. W
1880
został uhonorowany Krzyżem Kawalerskim Orderu cesarza
Franciszka Józefa
. Malował i mieszkał do końca życia w Kossakówce.
Twórczość
Rysunek Juliusza Kossaka – ilustracja do artykułu "Dawne ubiory i uzbrojenia" w
Tygodniku Ilustrowanym
z 1864 r.
Dzieła Juliusza Kossaka to głównie
akwarele
wielkich rozmiarów o jasnym kolorycie i doskonałej kompozycji,
grafiki
, a także ilustracje do książek i czasopism. Wszystkie są dowodem fascynacji malarza przyrodą, folklorem, obyczajowością. Wychowany w duchu patriotyzmu, ukształtowany przez romantyzm miał potrzebę spełnienia misji. Poprzez tematykę swoich obrazów chciał zainteresować
Polaków
– pozbawionych w okresie rozbiorowym własnej ojczyzny – historią i przeszłością. Sięgał do tematyki historyczno-rodzajowej – "ku pokrzepieniu serc". Uważany jest za twórcę polskiego malarstwa batalistycznego, mistrza techniki akwarelowej, klasyka malarstwa literackiego. Ulubionym tematem sztuki Juliusza Kossaka były sceny z rycerskiej przeszłości Polaków, a wyjątkowe miejsce w jego twórczości zajmują kompozycje, w których głównym podmiotem jest
koń
. Od roku
1854
wystawiał w Polsce i za granicą, w samym
Krakowie
207 obrazów.
Najważniejsze dzieła o treści historycznej: Żółte Wody, Rycerze przed bitwą, Stadnina Mohorta,
Sobieski pod Wiedniem
(1882), Rodakowski pod Custozzą (1868),
Czarniecki pod Płockiem
, Elekcja Jana Kazimierza, Chodkiewicz pod Smoleńskiem, Wjazd cesarza Franciszka Józefa do Krakowa, Bitwa pod Zborowem,
Bitwa pod Parkanami
(1883),
Bitwa pod Raszynem
(1884) oraz
Bitwa pod Ignacewem
(przed 1893).
Cykle, obejmujące dzieje rodzin: Fredrów, Gniewoszów, Tyszkiewiczów, Lipskich, Morstinów, i in.
Sceny rodzajowe: Jarmark koński w Krakowie, Omnibus warszawski, Wesele krakowskie, Polowanie w zimie, Polowanie w Karpatach, Polowanie w Poturzycy u Dzieduszyckich, Polowanie na wilki, Mohort prezentujący stadninę księciu Józefowi Poniatowskiemu (1858) i Portret konny Aleksandra Tykla (1864), Myśliwy z ogarami (1869), Wyjazd na polowanie z sokołem (1868),
Odsiecz smoleńska
(1879), prawdziwe arcydzieło akwarelowe Stadnina na Podolu (1886), Stadnina na łące (1891),
Kazimierz Pułaski pod Częstochową
(1883) i in.
Portrety: hrabiego Łubieńskiego z córką, hrabiego Rzewuskiego, generała J. Kruszewskiego, ks. Sanguszki, hr. J. Dzieduszyckiego,
księcia Józefa Poniatowskiego na koniu
(1879),
Lisowczyk na białym koniu
(ok. 1860-1865) i in.
Ilustracje do dzieł:
Adama Mickiewicza
,
Henryka Sienkiewicza
,
Wincentego Pola
, Pamiętników
Jana Chryzostoma Paska
, i in.
Projekty medali dla pracowni Kurnatowskiego w
Krakowie
: medal na jubileusz
odsieczy Wiednia
w roku 1883, medal
Kościuszki
(1894), Rzeź krożańska (1893) i medal
J.H. Dąbrowskiego
.
Potomkowie
- Syn – starszy z bliźniaków –
Wojciech
(ur. 1856)
- Syn – młodszy z bliźniaków – Tadeusz (ur.1857)
- Syn – Stefan (ur. 1858)
- Córka – Zofia (ur.1861), późniejsza Kazimierzowa Romańska
- Córka –
Jadwiga
(ur. 1865) później żona Zygmunta Unruga
Zobacz też
Bibliografia
-
Maciej Masłowski
: Juliusz Kossak. Warszawa: "Auriga" Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1984. .
- Stefania Krzysztofowicz-Kozakowska: Kossakowie. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2001. .
-
Wojciech Kossak
: Wspomnienia. Instytut Wydawniczy PAX, 1971.