Notacja menzuralna - sposób zapisu
nut
zapoczątkowany w
XIII wieku
. Wprowadził ogólnie przyjęte wartości poszczególnych
nut
, zapoczątkowała rozwój
muzyki wielogłosowej
.
Historia
Notacja menzuralna miała duże znaczenie dla rozwoju
muzyki wielogłosowej
. Przede wszystkim pozwoliła na różnicowanie i usamodzielnienie poszczególnych
głosów
kompozycji. Dała możliwość wprowadzenia wielu figuracji i kombinacji głosów.
W notacji menzuralnej sposobem na oznaczenie czasu trwania dźwięku stał się kształt
nuty
. System oparty na dwóch wartościach - londze i brevis - poszerzono o dodatkowe, wprowadzając: maximę - która była nutą najdłuższą, dwa razy dłuższą od longi, Brevis - która była wartością stanowiącą połowę longi. Jeden z czołowych teoretyków renesansu - Gaffurius - ustalił jako normę abstrakcyjną pulsacji rytmicznej - ludzkie tętno. Jedno uderzenie miało być równe semibrevis - ta z kolei była połową brevis. Połowę semibrevis stanowiła z kolei minima, zaś ona dzielona była na dwie semiminimy. Przez długi czas system rytmiczny opierał się na tych wartościach, później dodano do niego jeszcze dwie mniejsze: fusę i semifusę - wartości najmniejsze. W transkrypcji przyjęło się uznawać całą nutę za odpowiednik semibrevis, półnutę - minimy, semiminimy - ćwierćnutę, fusy - ósemkę, semifusy - szesnastkę.
Pierwszą
miarą
rytmu
był
takt
trójdzielny, później wprowadzono
takt
parzysty. Granicę między podziałem dwudzielnym a trójdzielnym oznaczano kreską pionową, ale nie jest to odpowiednik dzisiejszej kreski taktowej. Muzyka menzuralna nie posługiwała się kreską taktową.
Wraz z rozwojem muzyki wielogłosowej zmieniało się poczucie harmoniczne jej twórców i odbiorców. Do dotychczasowej grupy
konsonansów
złożonej z
unisonu
,
kwarty
,
kwinty
,
oktawy
- dołączyły kolejne współbrzmienia:
tercji
i
seksty
.
Rozwój i zachwyt muzyką menzuralną doprowadziły do wykształcenia nowych form - m.in.
motetów
. Podstawą dla motetu jest tenor wzięty z
chorału gregoriańskiego
. Do niego dokomponowywano dwa kolejne głosy - opierając się na technice
discantus
. Oba głosy były wokalne i najczęściej posiadały zupełnie odmienne teksty, często również w innych językach.