Oddychanie zewnętrzne
Oddychanie zewnętrzneAnimacja doprowadzenia tlenu do płuc (wdech) i wydalenia dwutlenku węgla na zewnątrz (wydech) Oddychanie zewnętrzne, respiracja, oddychanie – zespół procesów fizjologicznych umożliwiających tkankową penetrację tlenu i usuwanie dwutlenku węgla[1]. U
ssaków
polega na pobieraniu powietrza do płuc,
wymianie gazowej
zachodzącej w pęcherzykach płucnych, transporcie tlenu i CO2 przez krew i dyfuzji pomiędzy krwią a komórkami organizmu[2][3]. W zależności od stopnia skomplikowania planu budowy organizmu oddychanie zewnętrzne może odbywać się wyłącznie przez jego powłokę zewnętrzną (powierzchnię ciała) na drodze
dyfuzji
(
jamochłony
,
gąbki
,
pierwotniaki
) lub za pośrednictwem wyspecjalizowanego
narządu oddechowego
(np. przestrzenie hemolimfatyczne w odnóżach niektórych
skorupiaków
,
płucotchawki
pajęczaków
,
tchawki
,
skrzela
oraz
płuca
).
Wymiana gazowa
zachodząca podczas oddychania skórnego u zwierząt wodnych lub żyjących w wilgotnych
siedliskach
może przewyższać wymianę gazową skrzeli i płuc, przykładowo u
węgorza
wynosi ona 60% a u
aksolotla
80%[1]. U organizmów, których narządy oddechowe znajdują się wewnątrz ciała, oddychanie zewnętrzne możliwe jest dzięki ruchom oddechowym wentylującym te narządy[4]. U ssaków są to ruchy
klatki piersiowej
, które zwiększając i zmniejszając objętość płuc powodują zasysanie lub wypychanie powietrza. U
stawonogów
są to pulsujące ruchy
odwłoka
[5].
Płucodyszny
ślimak Pomacea canaliculata wystawiający syfon oddechowy nad powierzchnię wody Celem oddychania zewnętrznego jest umożliwienie
oddychania wewnętrznego
, zwanego również komórkowym, przez doprowadzenie potrzebnego do jego zajścia tlenu i usunięcie powstającego w jego skutek dwutlenku węgla. Oddychanie zewnętrzne ma jednak też znaczenie dla innych zjawisk fizjologicznych, np. pozwala kontrolować
odczyn
płynów ustrojowych[1]. Etapy oddychaniaW procesie oddychania
zwierząt
wyróżniane są dwa do czterech głównych etapów, w zależności od planu budowy organizmu: - wymiana gazowa zewnętrzna na poziomie całego organizmu, polegająca na pobieraniu
tlenu
(w przypadku
aerobów
) zawartego w
powietrzu
lub
wodzie
i wydalaniu
dwutlenku węgla
poprzez drogi oddechowe (
zewnętrzna wymiana gazowa
, nazywana wentylacją skrzeli lub płuc), transport do
narządu oddechowego
(narządu wymiany gazowej) wprowadzającego tlen do
krwi
oraz odbierającego z krwi dwutlenek węgla[6][7]
- transport gazów przez krew na drodze pomiędzy płucami a tkankami[7] - ten etap wyróżniany jest u większości kręgowców
- wymiana gazowa wewnętrzna pomiędzy płynami ustrojowymi a komórkami (przekazanie tlenu z krwi do komórek organizmu, odebranie dwutlenku węgla). Definicje dzielące oddychanie tylko na zewnętrzne i wewnętrzne, ten etap włączają do oddychania zewnętrznego, a termin "oddychanie wewnętrzne" rezerwują dla oddychania komórkowego[1].
- oddychanie komórkowe (wewnątrzkomórkowe) – nazywane również utlenianiem biologicznym lub metabolizmem oddechowym – polegające na wykorzystaniu tlenu lub innych
utleniaczy
przez komórki.
Przypisy- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Stanisława Stokłosowa: Oddychanie, respiracja. W: Leksykon biologiczny. Czesław Jura, Halina Krzanowska (red.). Warszawa: Wiedza Powszechna, 1992. .
- ↑ Tadeusz Krzymowski, Jadwiga Przała, Luiza Dusza: Fizjologia zwierząt : podręcznik dla studentów wydziałów medycyny weterynaryjnej, wydziałów biologii i hodowli zwierząt akademii rolniczych i uniwersytetów : praca zbiorowa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2005, s. 389. .
- ↑ Bogusław Gołab, Władysław T. Traczyk: Anatomia i fizjologia człowieka. Podręcznik dla studentów.. Łódź: Ośrodek Doradztwa i Szkolenia TUR s.c., s. 202. .
- ↑
Słownik terminów biologicznych pwn.pl (on line)
. Wydawnictwo Naukowe PWN SA, 2008. [dostęp 19 listopada 2008].
- ↑
Zoology Dictionary
. studentsguide.in. [dostęp 19 listopada 2008].
- ↑ Mały słownik biologiczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1972.
- ↑ 7,0 7,1 Biologia. Mulimedialna encyklopedia PWN Edycja 2.0. Wrocław: Warszawa : Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008. .
Bibliografia- Mały słownik biologiczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1972.
-
Słownik terminów biologicznych (on line)
. Wydawnictwo Naukowe PWN SA, 2008. [dostęp 13 listopada 2008].
- Knut Schmidt-Nielsen: Fizjologia zwierząt : adaptacja do środowiska. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008. .
Inne hasła zawierające informacje o "Oddychanie zewnętrzne":
Podróżnik
...
Dziady (zwyczaj)
...
Pęcice
...
Rodzimy Kościół Polski
...
Biegun północny
...
Biskup
...
Wag
...
Cava de' Tirreni
...
Brescia
...
Canelli
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Oddychanie zewnętrzne":
22 Eksploatacja i obsługa pojazdu (plansza 2)
...
23 Pierwsza pomoc (plansza 3)
...
016. Stawonogi – najliczniejszy szczep zwierząt na Ziemi (plansza 22)
...
|