Dni wolne od pracy – określone
kalendarzowo
dni
wolne
od świadczenia
pracy
przez
pracowników
, które mogą być przeznaczone na
odpoczynek
lub załatwienie prywatnych spraw. Zbieg jednego dnia lub więcej dni wolnych od pracy z
sobotą
i
niedzielą
najczęściej czyni z tych dni
długi weekend
.
Dni wolne od pracy mogą być wolne ustawowo, tj. na podstawie przepisów powszechnie obowiązujących
ustaw
lub układów zbiorowych, lub wynikać z przyjętego u pracodawcy rozkładu czasu pracy (np. soboty). Ponadto, pracodawca może ustanowić dodatkowe dni wolne od pracy, jeżeli z zachowaniem norm czasu pracy pracownicy odpracują wolne w inny dzień. Pozostałe dni nieobecności w pracy (
urlopy
,
choroby
i inne usprawiedliwione niestawiennictwa w pracy, jak też nieobecności zawinione przez pracownika) – są wolne od pracy tylko dla konkretnej osoby.
Sytuacja prawna w Polsce
Dni ustawowo wolne od pracy
Na obszarze Polski, zgodnie z ustawą z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy (
Dz. U. z 1951 r. Nr 4, poz. 28
, z późn. zm.) dniami wolnymi od pracy są następujące dni wyliczone enumeratywnie (według nazw świąt, którymi posługuje się ta ustawa):
-
1 stycznia
–
Nowy Rok
- Pierwszy dzień
Wielkanocy
(tj.
Niedziela Wielkanocna
,
święto ruchome
)[1]
- Drugi dzień
Wielkanocy
(tj.
Poniedziałek Wielkanocny
,
święto ruchome
)
-
1 maja
– Święto Państwowe (ustawa nie nazywa tego dnia "
Świętem Pracy
")
-
3 maja
–
Święto Narodowe Trzeciego Maja
(tj. w rocznicę uchwalenia
Konstytucji w 1791 r.
)
- Pierwszy[2] dzień
Zielonych Świątek
(tj. liturgiczne
Zesłanie Ducha Świętego
,
święto ruchome
)[1]
- Dzień
Bożego Ciała
(tj. liturgiczna
uroczystość Najświętszego Ciała i Krwi Pańskiej
,
święto ruchome
)
-
15 sierpnia
–
Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny
(to święto liturgiczne wymienia ustawa; data ta jest zbieżna z wprowadzonym w 1992 r.
Świętem Wojska Polskiego
)
-
1 listopada
–
Wszystkich Świętych
-
11 listopada
–
Narodowe Święto Niepodległości
(tj. w rocznicę odzyskania niepodległości w
1918
r.)
-
25 grudnia
– pierwszy dzień
Bożego Narodzenia
-
26 grudnia
– drugi dzień
Bożego Narodzenia
oraz
W przeszłości dniami wolnymi od pracy bywały również inne dni. Dzień
6 stycznia
–
Objawienie Pańskie
(pot. święto Trzech Króli) był wolny od pracy przed 1952 r. (
Dz. U. z 1924 r. Nr 101, poz. 928
), oraz w latach 1952–1960 włącznie[3]; od 2011 roku ponownie zostanie dniem wolnym od pracy, jeżeli wejdzie w życie przyjęta przez Sejm (24 września 2010) odpowiednia ustawa[4]. Święto
Wniebowzięcia NMP
(15 sierpnia) było zwykłym dniem roboczym od roku 1961[5], a ponownie stało się wolnym od pracy w roku 1989[6]. Od roku 1990 dniem wolnym jest
3 maja
[7] oraz
11 listopada
[8], a przestał być dzień
22 lipca
, tj. zniesione
Święto Odrodzenia Polski
[9].
Od września 2010 roku trwają prace legislacyjne nad ponownym przywróceniem dnia wolnego (6 stycznia) w święto Objawienia Pańskiego (Trzech Króli). Odpowiednią ustawę uchwalił Sejm RP przy okazji zmiany Kodeksu pracy[10]. Obecnie ustawa oczekuje na przyjęcie przez Senat i podpisanie przez Prezydenta oraz ogłoszenie w
Dzienniku Ustaw
i wejście w życie.
Zwolnienie od pracy
Na mocy ustaw regulujących stosunek Rzeczypospolitej Polskiej do
Kościoła Ewangelicko-Reformowanego
[11] i
Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego
[12] (od
1994
),
Kościoła Ewangelicko-Metodystycznego
i
Kościoła Chrześcijan Baptystów
[13] (od
1995
) oraz
Kościoła Zielonoświątkowego
[14] (od
1997
) — członkom tych kościołów przysługuje prawo zwolnienia od nauki lub pracy w
Wielki Piątek
(Pamiątka Śmierci Chrystusa Pana) oraz
Wniebowstąpienie Pańskie
(Święto Wniebowstąpienia Chrystusa Pana). Dla luteranów zwolnienie dotyczy ponadto
Święta Reformacji
(
31 października
), a w przypadku zielonoświątkowców obejmuje także drugi dzień
Pięćdziesiątnicy
, tj. drugi dzień
Zielonych Świątek
, których pierwszy dzień jest wolny od pracy dla wszystkich mieszkańców Polski. Dla
mariawitów
w
Kościele Katolickim Mariawitów
zwolnienie od pracy przysługuje
2 sierpnia
w pamiątkę objawienia
Dzieła Wielkiego Miłosierdzia
oraz
23 sierpnia
w
Święto Krwi Przenajdroższej Pana Jezusa i Ofiary Mateczki
[15].
Dni wolne od pracy w tygodniu
Do 1972 r. w Polsce obowiązywał 6-dniowy tydzień pracy, w którym każda sobota była dniem roboczym, a niedziela była wolna od pracy mocą ww. ustawy z 1951 r. W wyniku zmian ustawowych w latach 1972-1974 i 1981, dla pracowników wprowadzono
wolne soboty
, które przypadały raz lub kilka razy w miesiącu.
Od 2001 r. obowiązuje 40-godzinny (tj. 5-dniowy) tydzień pracy, przy którym pracodawca musi wyznaczyć dzień wolny od pracy (poza niedzielą), którym zazwyczaj jest
sobota
.
Dodatkowe dni wolne od pracy
W Polsce pracodawca ma prawo ustalić dodatkowe dni wolne od pracy dla swoich pracowników w dowolnym wymiarze, chyba że obowiązują go sztywne
normy czasu pracy
(np. w urzędach). Musi jednak zachować zasadę równego traktowania w zatrudnieniu wszystkich pracowników i nie może przez to ich dyskryminować[16]. Ustanowienie dodatkowego dnia wolnego od pracy wiąże się z koniecznością zachowania norm czasu pracy, tzn. dzień wolny należy odpracować.
Ponadto, możliwa jest sytuacja, w której dzień ustawowo wolny od pracy przypada w dzień wolny od pracy zgodnie z obowiązującym u danego pracodawcy rozkładem czasu pracy, np. w sobotę. Zgodnie z przepisami
Kodeksu pracy
obowiązującymi od 30 listopada 2006 r., każde święto występujące w okresie rozliczeniowym i przypadające w innym dniu niż niedziela, obniża wymiar czasu pracy o 8 godzin. Wynika z tego obowiązek przyznania pracownikowi dodatkowego dnia wolnego od pracy dla zachowania obowiązującego pracowników wymiaru czasu pracy, przy czym może być to jeden dzień wspólny dla wszystkich pracowników lub różne dni, byle by tylko przypadały w przyjętym okresie rozliczeniowym. Jeśli święto przypada w niedzielę, nie obniża wymiaru czasu pracy i nie przysługuje za nie dodatkowy dzień wolny. We wrześniu 2010 r. Sejm zdecydował, że w przypadkach święta przypadającego na sobotę też nie będzie dodatkowych dni wolnych[4]; ta ustawa będzie obowiązywała od 1 stycznia 2011 r., jeżeli Senat i Prezydent RP będą zgodni.
Przykładowo, 15 sierpnia 2009 r. jako
Wniebowzięcie NMP
(dzień ustawowo wolny od pracy) przypadło w sobotę; jeśli u danego pracodawcy zgodnie z rozkładem czasu pracy sobota jest dniem wolnym, to do końca okresu rozliczeniowego pracodawca musiał przyznać dodatkowy dzień wolny od pracy.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 Co prawda pierwszy dzień Wielkiej Nocy oraz pierwszy dzień Zielonych Świątek zawsze wypadają w niedzielę, lecz ustawa wymienia je z osobna. Ma to znaczenie np. jeżeli przepisy prawa nie zakazują pracy w niedziele, ale
zakazują pracy w święta
- ↑ Do 1957 r. święto to celebrowano przez 2 dni (patrz
tutaj
). Współcześnie drugi dzień Pięćdziesiątnicy, czyli drugi dzień święta Zesłania Ducha Świętego, jest nadal obchodzony jako święto przez Zielonoświątkowców (patrz niżej).
- ↑ Ustawa z dnia 16 listopada 1960 r. o zmianie ustawy o dniach wolnych od pracy (
Dz. U. z 1960 r. Nr 51, poz. 297
).
- ↑ 4,0 4,1
Są zmiany - sprawdź, jakie dni będą wolne od pracy - Wiadomości - WP.PL
- ↑ Wyżej wymieniona ustawa z dnia 16 listopada 1960 r.
- ↑ Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (
Dz. U. z 1989 r. Nr 29, poz. 154
)
- ↑ Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o przywróceniu Święta Narodowego Trzeciego Maja (
Dz. U. z 1990 r. Nr 28, poz. 160
).
- ↑ Wyżej wymieniona ustawa z dnia 17 maja 1989 r.
- ↑ Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o zniesieniu 22 lipca jako Narodowego Święta Odrodzenia Polski (
Dz. U. z 1990 r. Nr 28, poz. 159
).
- ↑
Druk sejmowy nr 2992
- ↑ Art. 14 ustawy z dnia 13 maja 1994 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Reformowanego w Rzeczypospolitej Polskiej (
Dz. U. z 1994 r. Nr 73, poz. 324
)
- ↑ Art. 14 ustawy z dnia 13 maja 1994 r. o stosunku Państwa do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Rzeczypospolitej Polskiej (
Dz. U. z 1994 r. Nr 73, poz. 323
)
- ↑ Art. 11 ustawy z dnia 30 czerwca 1995 r. o stosunku Państwa do Kościoła Chrześcijan Baptystów w Rzeczypospolitej Polskiej (
Dz. U. z 1995 r. Nr 97, poz. 480
)
- ↑ Art. 12 ustawy z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do Kościoła Zielonoświątkowego w Rzeczypospolitej Polskiej (
Dz. U. z 1997 r. Nr 41, poz. 254
)
- ↑
Dz. U. z 1997 r. Nr 41, poz. 252
- Ustawa z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego Mariawitów w Rzeczypospolitej Polskiej.
- ↑ Art. 183a ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy.