Día de los Muertos
Tradycyjny ołtarz ku czci zmarłych
Dzień	1 ( wigilia ) i 2 listopada
Kraje	Meksyk
Typ święta	religijno-etniczne
Upamiętnia	zmarłych
Znaczenie	oddawani czci pozagrobowemu życiu zmarłych i więzom rodzinnym
Inne nazwy	Dzień Zmarłych
Podobne święta	Dzień Zaduszny Wszystkich Świętych Zaduszki

Współczesny wielkomiejski meksykański ołtarz w dzielnicy Xochimilco Meksysku , ( 2006 )

Rzeźba ludowa postaci "la Catrina" wykonana w ramach Dnia Zmarłych w Meksyku (El Día de los Muertos)

Dzień Zmarłych, Día de los Muertos ( hiszp. ) – najstarsze religijno -etniczne święto meksykańskie , czczące pozagrobowe życie zmarłych i więzy rodzinne. Obchodzone jest w wigilię święta (1 listopada) i 2 listopada w powiązaniu z katolickimi świętami Zaduszek (Día de los Fieles Difuntos) i Wszystkich Świętych (Todos los Santos), jednak wywodzi się w formie pierwotnej z epoki prekolumbijskiej , tradycji o wieku szacowanym na 3000 lat.

Święto ma formę wesołej zabawy.

Rozpowszechnienie i rys historyczny

Jest obchodzone głównie w Meksyku i Ameryce Centralnej , lecz zakorzeniło się również w wielu miejscowościach w USA , i gdziekolwiek osiedlili się Meksykanie i emigranci z Ameryki Centralnej. Dodatkowo święto to przeszczepiło się do tak egzotycznych lokalizacji jak Praga czy nowozelandzki Wellington jako alternatywa do miejscowych obchodów świąt o podobnej tematyce (lecz o innym nastroju) lub reakcji na skomercjalizowane Halloween (wywodzące się z tradycji celtyckiej ). Obchody poza Meksykiem, szerzej, Ameryką Centralną, niekoniecznie odzwierciedlają tradycyjne elementy; podobnie do sytuacji z Halloween, zachodzi tu sporo dowolnej interpretacji o charakterze artystyczno-rozrywkowym.

Początki Dnia Zmarłych w Meksyku wywodzą się z tradycji ludów Ameryki Centralnej, takich jak Aztekowie , Majowie , Taraskowie (Purépecha), Nahua i Totonakowie . Kult przodków w tych kulturach ma co najmniej 3000 lat. W epoce prekolumbijskiej nagminnie kolekcjonowano tu czaszki jako trofea wojenne i wystawiano je na pokaz podczas rytuałów symbolizujących życie i śmierć.

Festiwal, z którego wywodzi się obecny Dzień Zmarłych, odbywał się podczas 9. miesiąca kalendarza słonecznego Xiuhpohualli Azteków – miesiąca zwanego Tlaxochimaco (narodziny kwiatów), wypadając na początek sierpnia, a trwał przez cały miesiąc. Festiwal był w gestii bogini Mictecacíhuatl, żony boga Mictlantecuhtli , Władcy Krainy Zmarłych, znanej jako "Królowa Śmierci" (obecnie związanej z wizją postaci "la Catrina" spopularyzowanej przez meksykańskiego rysownika i mistrza litografii José Posada Guadelupe (1852–1913). Obchody skupiały się, podobnie jak i dziś, na czci dzieci i drogich bliskich, którzy odeszli.

Przeistoczenie prekolumbijskiego festiwalu

W XVI wieku nowo przybyli konkwistadorzy z Hiszpanii , oburzeni pogańskimi praktykami kulturowymi miejscowych ludów, mając na celu nawrócenie miejscowej społeczności na katolicyzm , przesunęli datę letniego festiwalu na początek listopada, zbieżnie z Zaduszkami i Wszystkich Świętych według obowiązującego w Hiszpanii kalendarza kościelnego . Hiszpańskie obrządki pomieszano z tematycznie podobnymi tubylczymi obrządkami prekolumbijczyków , w ten sposób poczynając dzisiejszy Dzień Zmarłych w Meksyku .

Obecnie wiele osób wychowanych w tradycji Dnia Zmarłych zastąpiło obchody tego tradycyjnego święta na rzecz obchodów amerykańskiej wersji Halloween , obchodzonego 2 dni wcześniej, 31 października . Jednak są to zupełnie odrębne tradycje, jako że z jednej strony, w kulturze anglo - saskiej (która wchłonęła tu tradycje Celtów ), Halloween jest dniem wiedźm (czy czarownic ), z drugiej strony, meksykańska tradycja Dnia Zmarłych jest pozbawiona elementu grozy, a nawet smutku, stanowiąc czas hucznych zabaw i biesiad dla wszystkich członków rodziny, w tym żywych i zmarłych.

Czaszeczki (Calaveritas)

Znane również pod mianem "rymowanek" (rimas), są to krótkie (zazwyczaj czterowierszowe) satyryczne skecze o ludzkich czaszkach , lub ryciny ( litografie ) czaszek, wykwintnie poprzebieranych ludzkich szkieletów, itp. Chodzi tu o:

• Rimas (rymowanki) – nazywane także "czaszkami", są to specyficzne wiersze, w których personifikacja śmierci szydzi sobie z charakterystycznych lub wyolbrzymionych cech ludzi obecnie żyjących. Przyjęło się żartować w ten sposób z ludzi u władzy, polityków, itd. Śmierć nabiera osobowość czy karykaturę danej żyjącej osoby i prawi rymowanki zza grobu (czyli już pośmiertnie).
• Litografie, przeważnie rylca José Posada Guadelupe, mimo że niewykonane specjalnie z okazji Dnia Zmarłych, jednak tradycyjnie są kojarzone z tym świętem, z uwagi na cechujące je aluzje do personifikacji śmierci.

Symbolika

Czaszka z cukru, przyprawiona czekoladą i szarłatem wyniosłym

Chleb zmarłych (pan de muerto)

• Ludzkie czaszki zrobione z cukru (calaveras de dulce), często doprawione tequillą , czekoladą czy szarłatem wyniosłym (spożywczym), opatrzone imionami zmarłych (jak i czasami imionami osób nadal żyjących, jako niewinny dowcip w istocie nieobrażający takiego "zmarłego"). Są spożywane przez rodzinę i przyjaciół.
• Chleb zmarłych (pan de muerto) jest specjalnym wypiekiem ze słodkiego ciasta z jajkiem, o przeróżnym kształcie, od prostych, zaokrąglonych bułek do czaszkopodobnych, poprzez figurki zajączków z piszczelami , pokrytych lukrem.
• Kwiaty. Podczas 1 i 2 listopada , rodziny zazwyczaj doprowadzają do porządku i dekorują kwiatami groby bliskich wymyślnymi wieńcami z róż , słoneczników , jak i innymi kwiatami. Lecz najważniejszym jest tu rodzima meksykańska aksamitka wzniesiona (cempaxóchitl, cempasúchil lub cempazúchil – Tagetes erecta, turek), hodowana przez prekolumbijskich Azteków , zwana w Meksyku Kwiatem Zmarłych (Flor de Muertos). Nazwa cempaxóchitl jest stosowaną hiszpańską transkrypcją nazwy kwiatu w języku nahuatl , a zempoalxochitl – transkrypcją angielską, dosłownie: "dwadzieścia kwiatów". Aksamitce tej przypisuje się moc wzywania i prowadzenia dusz osób zmarłych do ołtarzy ku ich czci. Niemal wszystkie groby są odwiedzane podczas tego święta.
• Ołtarze ku czci zmarłych i pielgrzymki cmentarne. Wg tradycji, dusze dzieci powracają na cmentarze podczas odwiedzin wykonanych przez ich rodziny pierwszego listopada, a dusze dorosłych – drugiego. W przypadku niemożności złożenia odwiedzin u grobu, z powodu jego braku, czy z powodu przemieszczenia się rodziny z dala od rodzinnego cmentarza, wznosi się ołtarze w domach o specyficznym i detalicznym składzie rytualnych ofiar (ofrenda, w liczbie mnogiej ofrendas). Są to m.in. przygotowane potrawy, chleb zmarłych, szklanki z wodą; a dla dusz dorosłych zmarłych – butelki z mezcalem , tequilą , pulque czy atole (gorącym napojem opartym na skrobi kukurydzianej, często czekoladowym), cygara ; natomiast, dla dusz dzieci – nawet zabawki. Zestaw ofrendas jest umieszczany przy portretach zmarłych, otoczonych zapalonymi woskowymi świeczkami zwanymi veladora (w liczbie mnogiej veladoras).

Wesołość

W tradycji meksykańskiej, Dzień Zmarłych jest radosną okazją, bowiem zmarli nadal egzystują, a ich dusze, wywołane i naprowadzone pąkami aksamitek , współucztują, ciesząc się w towarzystwie swoich świętujących rodzin.

Zobacz też

• Dziady
• Fastelavn ( Karnawał w Danii )
• Halloween