Prohibicja ( fr. prohibition, z łac. prohibitio) - częściowy lub pełny zakaz produkcji i dystrybucji napojów alkoholowych . Najczęściej rozumie się pod tym pojęciem okres w historii USA (lata 1920 - 1933 ).

Prohibicja w USA

Niszczenie beczek z napojami alkoholowymi w czasach prohibicji w USA przez agentów rządowych

Prohibicja (jako prawo federalne; poprzednio również legislatury stanowe reglamentowały obrót alkoholem) projektu kongresmana Andrew Volsteada wprowadzona została przez 18. poprawkę do Konstytucji Stanów Zjednoczonych . Poprawka ta, ratyfikowana 16 stycznia 1919 , zakazywała produkcji, importu i eksportu, przewozu oraz sprzedaży wszelkich napojów alkoholowych na terenie USA. Co istotne, ustawa nie zakazywała kupowania ani picia tych napojów.

Wprowadzenie prohibicji w życie w 1920 było ogromnym sukcesem Amerykańskiego Towarzystwa Krzewienia Wstrzemięźliwości oraz ruchu sufrażystek (równocześnie biegła ratyfikacja 19. poprawki, dającej prawo głosu kobietom). Okres obowiązywania prohibicji był typowym przykładem zasady niezamierzonych skutków.

Reformatorzy otwarcie twierdzili, że prohibicja została wprowadzona przeciw powszechnie znanym pijackim przyzwyczajeniom imigranckich robotników. Efektem jej wprowadzenia było jednak przyczynienie się do wewnętrznej konsolidacji mniejszości narodowych, zamiast zachęcenia ich do przejmowania amerykańskiego sposobu życia. W okresie I wojny światowej szczególnie trafiała do przekonania opinii publicznej argumentacja, że zboże potrzebne na chleb dla wojska wykorzystywane jest do produkcji piwa, a właściciele browarów to w większości Niemcy .

W wyniku poprawki wydział do spraw prohibicji włączono do ministerstwa skarbu, ale kolejni prezydenci odmawiali przeznaczenia środków na jego działalność. Właściwie wówczas ukształtowała się zorganizowana przestępczość (mafia): w Chicago – głównie włoska (kontrolowała 50% handlu) i irlandzka, w Nowym Jorku – żydowska (50%) i m.in. polska (12%).

W rezultacie można było pić alkohol częściej, w gorszych warunkach, gorsze gatunki i po wyższych cenach. Ustawa skonfliktowała społeczeństwo amerykańskie, dzielące się na „suchych”, tj. zwolenników prohibicji, i na „mokrych”, czyli jej przeciwników.

Zniesienie prohibicji było jednym z głównych haseł w kampanii wyborczej F. D. Roosevelta w 1932 . Na mocy 21. poprawki została zniesiona 5 grudnia 1933 r. Ustawa o prohibicji była niezręcznym posunięciem socjotechniki i przyczyniła się do konsolidacji i doskonalenia działań amerykańskich instytucji przestępczych.

Prohibicja w innych krajach

• W Rosji zakaz sprzedaży alkoholu poza restauracjami wprowadzono w 1914 r. na czas mobilizacji przed I wojną światową, lecz przedłużono go do końca wojny. Uchyliły go nowe władze w 1923 r. W okresie pieriestrojki M. Gorbaczow wprowadził częściową prohibicję, co spowodowało gwałtowny spadek dochodów państwa i wzrost bimbrownictwa.

• Podobną, ograniczoną ustawę, przeprowadziła Norwegia w 1919 , ale już w 1926 wycofała się z niej.

Plakat wzywający do głosowania "za" w szwedzkim referendum w sprawie wprowadzenia prohibicji

Lodówki z napojami alkoholowymi zamknięte na kłódkę: zakaz sprzedaży piwa (mocniejsze napoje alkoholowe kupuje się w specjalnych sklepach Vinmonopolet, nielicznych i czynnych w określonych godzinach) po godz. 20:00 w Norwegii

27 sierpnia 1922 obyło się w Szwecji referendum w sprawie wprowadzenia prohibicji , wzięło w nim udział 51,5% uprawnionych do głosowania, 51% zagłosowało przeciw.

• W Finlandii od 1919 r. dopuszczono sprzedaż alkoholu wyłącznie w celach leczniczych, naukowych i technicznych. Nieskuteczność walki z olbrzymim przemytem doprowadziła w 1931 r. do referendum w wyniku którego (70% głosowało za) zakaz zniesiono.

• Kanada , 1901—48 (w niektórych prowincjach);
• Islandia , 1915—22 (zakaz sprzedaży piwa do 1989 r.);
• W krajach muzułmańskich, mimo bezpośredniego wyrażonego w Koranie zakazu spożywania alkoholu, tylko najbardziej zislamizowane państwa, jak Arabia Saudyjska i Zjednoczone Emiraty Arabskie , utrzymują zakaz obrotu alkoholem. Nawet przy braku formalnego zakazu, w innych państwach regionu spożycie alkoholu utrzymuje się na niskim poziomie ze względu na uwarunkowania obyczajowe.

• W Polsce prohibicja bywa ogłaszana w ograniczonym czasie (np. na czas wyborów lub referendów) lub na ograniczonym terytorium w związku ze szczególnymi wydarzeniami (np. wizyty papieża). Ponadto, od roku 1982 do 30 listopada 1990 obowiązywał zakaz sprzedaży i wyszynku napojów alkoholowych przed godziną 13:00 każdego dnia^[1]. Zakaz ten - jak wiele zjawisk z okresu tzw. realnego socjalizmu - niekiedy przybierał formy karykaturalne, np. gdzieniegdzie w sklepach, w których prócz napojów alkoholowych sprzedawano także towary gospodarcze, dopiero po godzinie 13:00 można było kupić denaturat ; z kolei sklepy monopolowe , otwarte były zazwyczaj - jak większość państwowych sklepów w Polsce - już od godziny 10:00 pomimo, że przez pierwsze trzy godziny po otwarciu nie wolno było niczego w nich sprzedawać.

Przypisy