Na mapach: 40°49'16″N 14°25'32″E / 40.82111, 14.42556

Wezuwiusz
Wezuwiusz Widok na masyw Wezuwiusza z Pompejów
Wysokość	1281 m n.p.m.
Kraj	Włochy
Rok erupcji	1944
Wezuwiusz

Wezuwiusz ( łac. Vesuvius, wł. Vesuvio) – jeden z najbardziej znanych wulkanów w lądowej części Europy, położony na terenie Włoch, na Półwyspie Apenińskim, nad Zatoką Neapolitańską .

Wezuwiusz jest jednym z pięciu najniebezpieczniejszych wulkanów świata. Początki jego aktywności sięgają okresu sprzed około 16 tys. lat. Wezuwiusz jest jak gdyby złączony z Monte Somma (Somma to pradawny, wygasły już wulkan). Jak się przypuszcza, właśnie po zawaleniu się krateru Sommy zaczęła się działalność sejsmiczna Wezuwiusza. Wezuwiusz zaliczany jest do stratowulkanów .

Najbardziej wzmożonym okresem aktywności wulkanu były lata 1631-1872. Według ostatnich pomiarów, jego wysokość wynosi 1281 m n.p.m. , głębokość krateru – 230 m, średnica – 550-650 m. Dzisiejszy stożek znajduje się na kalderze utworzonej podczas wybuchu z 79 r.

Erupcja Wezuwiusza w 79 r.

Wiek najstarszych skał Wezuwiusza określany jest na ok. 200 tys. lat. Najbardziej znany jest z wybuchu, który nastąpił 24 sierpnia 79 r., w którym zniszczone zostały miasta: Pompeje , Herkulanum i Stabie . Ostatni duży wybuch został odnotowany dnia 13 marca 1944 r.

Obserwatorium

Wnętrze krateru Wezuwiusza

Tufy wulkaniczne na zboczu Wezuwiusza

Pomiędzy Ercolano i Torre del Greco na Valle del Salvatore znajduje się obserwatorium wulkaniczne Osservatorio Vesuviano, położone na wysokości 609 m n.p.m. Jest to najstarsze na świecie obserwatorium zajmujące się obserwowaniem życia wulkanów; zostało ufundowane w 1841 roku przez króla Obojga Sycylii Ferdynanda II . Już w 1809 rząd Burbonów rozważał utworzenie obserwatorium, a prośbę o utworzenie takiego obiektu wystosował również sekretarz Akademii Nauki w Neapolu Teodoro Monticelli w 1829 . W końcu 1831 prośba została przyjęta przez króla Ferdynanda II, który polecił fizykowi Macedonio Melloniemu (1798-1854) wybór miejsca i kierowanie pracami. Fizyk był stałym bywalcem w Paryżu i Londynie, gdzie współpracując z znakomitymi naukowcami, propagował naukę o polu magnetycznym i ocieplaniu się klimatu, zajmował się też podstawami fotografii.

10 lipca 1839 król nadaje Melloniemu tytuł dyrektora Obserwatorium Vesuviano. Początkowo Melloni chciał zbudować Obserwatorium na Riviera di Chiaia, lecz jego propozycja została odrzucona. W końcu 1841 roku zaczęto budowę obserwatorium na zboczach Wezuwiusza łącznie z drogą, która miała połączyć obserwatorium z Resiną. Fizyk jeszcze w tym samym roku otrzymał środki na zakup aparatury pomiarowej.

W 1845 roku podczas VII Kongresu Naukowców Włoskich zainaugurowano pracę obserwatorium, chociaż nie zostało jeszcze całkowicie ukończone. Podczas kongresu Melloni zaprezentował swoją teorię, iż wulkany takie jak Wezuwiusz-Somma mają bardzo głęboki zbiornik magmowy (teoria bardzo bliska teorii plutonicznej). 16 marca 1848 obserwatorium zaczęło w pełni funkcjonować, jednak Macedonio Melloni, oskarżany o sympatie liberalne, traci poparcie króla i 6 listopada 1849 zostaje usunięty z funkcji dyrektora.

1852 roku pozwolenie na wykorzystywanie obserwatorium do swoich nauk otrzymuje Luigi Palimieri (1807-1896), profesor nauk logicznych i metafizycznych uniwersytetu w Neapolu. Już 8 grudnia 1855 uczony zostaje nominowany dyrektorem obserwatorium. W 1860 Palimieri zostaje profesorem fizyki i meteorologii na uniwersytecie w Neapolu, w ten sposób rodzi się bardzo bliska współpraca obserwatorium z uniwersytetem. Palimieri nakazuje wybudować wieżę do obserwacji meteorologicznych, do której zostaje przeniesiona część aparatury pomiarowej zakupiona przez Melloniego w Paryżu. Luigi Palimieri ufundował gazetę naukową Annali dell'Obsservatorio Vesuviano, którą redagował aż do śmierci, gdzie opisał z bardzo dużą dokładnością wybuchy Wezuwiusza pomiędzy 1855 – 1872 , a w szczególności wybuchy z 1855 i 1872 roku. Jest również wynalazcą sejsmografu elektromagnetycznego. Jemu właśnie zawdzięczamy obserwacje Wezuwiusza a także i innych wulkanów na świecie.

1872 podczas wybuchu wulkanu grupa studentów zostaje zalana lawą i traci życie. Palimieri, który w tym czasie pojechał do Neapolu po instrumenty pomiarowe, powróciwszy zajął się dokładnymi pomiarami podczas wybuchu wulkanu i nawet wtedy, kiedy obserwatorium zostało w bardzo niebezpieczny sposób otoczone lawą, pozostał na swoim stanowisku. Za ten bohaterski czyn zostaje nominowanym senatorem Królestwa Włoskiego w 1876 roku.

W 1903 roku dyrektorem obserwatorium na krótko został Eugenio Semmola, potem geolog Raffaele Vittorio Matteucci. W 1911 – 1914 dyrektorem zostaje Giuseppe Mercalli (1850-1914), twórca klasyfikacji erupcji wulkanicznych ( Skala Mercallego ).

Kolejnymi dyrektorami byli fizycy i geofizycy, Alessandro Malladra i Giusepppe Imbó, który rozbudował obserwatorium zakupując nowoczesny sprzęt do pomiarów geofizycznych oraz przepowiedział wybuch Wezuwiusza w 1944 .

Dzisiaj obserwatorium przez całą dobę rejestruje wszystkie ruchy sejsmiczne we wnętrzu wulkanu jak i trzęsienia ziemi, współpracując przy tym nad wieloma projektami z wulkanologami z całego świata, a w jego muzeum można oglądać wystawy ukazujące osiągnięcia wulkanologów w ciągu ostatnich 2000 lat.

Ważniejsze erupcje

Świat przyrody

Stoki masywu Wezuwiusza są od 5 czerwca 1995 objęte kompleksową ochroną jako park narodowy . Ma on na celu nie tylko ochronę żyjących tam gatunków roślin i zwierząt oraz unikatowych w skali europejskiej form geologicznych ale również stanowisk archeologicznych i tradycyjnych sposobów wykorzystania gospodarczego stoków wulkanu.

Rośliny

Ogólna liczba gatunków roślin na terenie parku narodowego wynosi około 906 gatunków. Dolne partie stoków Wezuwiusza porastają sztucznie nasadzone mieszane lasy złożone z pinii i zimozielonych dębów ostrolistnych , zaś Monte Soma porasta mieszany las złożony z różnych gatunków dębów , olch , klonów i kasztanów jadalnych oraz rzadkich tu brzóz .

Leżące pola lawy są kolonizowane przez różnorodne, rzadkie gatunki takie jak:

• chruścik obnażony (Stereocaulon vesuvianum)
• kocanki (Helichrysum litoreum)
• janowiec barwierski (Genista tinctoria)
• Genista aetnensis
• storczykowate (23 gatunki)

Zwierzęta

Fauna parku jest równie bogata.

Gromadę ssaków reprezentują takie zwierzęta jak:

• mysz domowa (Mus musculus)
• lis pospolity (Vulpes vulpes)
• królik (Oryctolagus cuniculus)
• kuna domowa (Martes foina)
• zając szarak (Lepus europaeus)

W parku można spotkać ponad 100 gatunków ptaków , w tym gniazdują w nim między innymi:

• myszołów (Buteo buteo)
• pustułka (Falco tinnunculus)
• dudek (Upupa epopos)
• turkawka wschodnia (Streptopelia orientalis)
• gołąb grzywacz (Columba palumbus)
• dzięcioł duży (Dendrocopos major)
• nagórnik (Monticola saxatilis)
• kruk (Corvus corax)
• sikora sosnówka (Parus ater)
• krogulec (Accipiter nisus)
• czyżyk (Carduelis spinus)

Zimują między innymi:

• słonka (Scolopax rusticola)
• kopciuszek (Phoenicurus ochruros)
• krętogłów (Jynx torquilla)
• drozd śpiewak (Turdus philomelos)

Na przelotach pojawiają się:

• pokrzewka ogrodowa (Sylvia borin)
• pokrzewka wąsata (Sylvia cantillans)
• muchołówka żałobna (Ficedula hypoleuca)
• pleszka zwyczajna (Phoenicurus phoenicurus)
• białorzytka rdzawa (Oenanthe hispanica)
• świstunka leśna (Phylloscopus sibilatrix)
• wilga (Oriolus oriolus)
• lelek kozodój (Caprimalgus europaeus)
• trzmielojad (Pernis apivorus)

Wśród gadów można wymienić:

• jaszczurka zielona (Lacerta viridis)
• gekon turecki (Hemidactylus turcicus)

Uprawy

Stoki wulkanu już od czasów starożytnych wykorzystywane były gospodarczo. Żyzne gleby wulkaniczne sprawiły, że można tu znaleźć bardzo zróżnicowane uprawy. W sadach owocowych rosną morele , pomidory i wiśnie . Na stokach, głównie Monte Soma znaleźć można winnice. Z warzyw uprawia się głównie koper , fasolę oraz brokuły

Linki zewnętrzne

• Wezuwiusz online
• Osservatorio Vesuviano – strona w jęz. ang.