Elżbieta z Pilczy (Pilicy) Granowska (ur. ok.
1372
, zm.
12 maja
1420
w
Krakowie
) – trzecia żona
Władysława Jagiełły
,
królowa Polski
, wojewodzianka sandomierska, starościanka ruska i sandomierska, generałówna-starościanka wielkopolska.
Pochodzenie
Była jedynym dzieckiem
wojewody
sandomierskiego
Ottona z Pilczy
i
Jadwigi Melsztyńskiej
(matki chrzestnej Jagiełły). Miała bardzo burzliwe życie. Po śmierci ojca, stała się spadkobierczynią olbrzymiego majątku: odziedziczyła dobra
łańcuckie
oraz
Pilicę
. W okresie niepełnoletności Elżbiety, kuratelę nad nią sprawowała wdowa po Ottonie, a jej matka - Jadwiga.
Porwanie przez Wisła Czambora
Najpewniej po
9 maja
1389
Elżbieta została porwana i zaślubiona przez
śląskiego
rycerza i tenutariusza
kruszwickiego
Wisła Czambora
, syna Henryka Czambora z
Kazanowa
i
Księginic
. W dawnej literaturze uważano go za przedstawiciela czesko-morawskiego rodu Wisenburgów. Król
Władysław II Jagiełło
wysłał jej na ratunek Jana z Jičina, pana z Kravař, który przed
14 grudnia
1390
uwolnił Elżbietę.
Małżeństwo z Janem z Jičina
Wkrótce po uwolnieniu Jan z Jičina, otrzymawszy błogosławieństwo od króla poślubił Elżbietę. Wiseł po uwolnieniu go
latem
1392
z
Przedecza
, gdzie był więziony przez
Bartosza z Odolanowa
, zaczął upominać się o swą małżonkę. Zapewne pod koniec
1393
Jičiński mając zgodę króla, zasadził się na Wisła w
Krakowie
. Gdy Czambor wychodził z łaźni, 12 kuszników Jičinskiego zastrzeliło go. W
1395
zmarł Jičiński i Elżbieta ponownie została wdową.
Małżeństwo z Wincentym Granowskim
Po owdowieniu Elżbieta zamieszkała u swego wuja, wojewody krakowskiego
Spytka z Melsztyna
, który przed
2 października
1397
wydał ją za mąż za kasztelana nakielskiego
Wincentego Granowskiego
. Trzeci mąż Elżbiety należał do otoczenia królewskiego i wkrótce został starostą generalnym
Wielkopolski
. Z małżeństwa tego pochodziło pięcioro dzieci:
Latem
1410
Wincenty Granowski, zarządzając
Toruniem
został prawdopodobnie otruty z inspiracji
Krzyżaków
.
Małżeństwo z Władysławem II Jagiełłą
W
1416
Jagielle
zmarła małżonka
Anna Cylejska
, więc zaczęto obmyślać plany jego kolejnego małżeństwa. Władysławowi bardzo do gustu przypadła wdowa po Granowskim, Elżbieta.
2 maja
1417
w
Sanoku
miał miejsce ich ślub. Tego samego roku
19 listopada
została koronowana na
Wawelu
. Wiele osób miało za złe Jagielle to małżeństwo, ponieważ 45-letnia Granowska nie mogła urodzić dziecka.
Stanisław Ciołek
, sekretarz królewski, napisał z kolei alegoryczną bajkę, w której lew (
Władysław Jagiełło
) poślubia świnię (Elżbietę), po tym jak ta rzuciła na niego czary. Pochodzenie królowej, niekrólewskie choć jak najbardziej dostojne, było powodem wielu złośliwych plotek na jej temat.
Choroba i śmierć
W 2 lata później u Elżbiety zaczęły się ujawniać objawy
gruźlicy
, na którą umarła w
1420
w
Krakowie
. Została pochowana w
kaplicy Mansjonarskiej
katedry wawelskiej
. Po dwustu latach szczątki królowej usunięto, aby przygotować miejsce na pochówek
Stefana Batorego
. Nie wiadomo, gdzie je przeniesiono.
Marcin Bielski
zanotował jednak, że z kości znać jeszcze było, że ta białogłowa musiała być subtelna i cudna[1].
Elżbieta w literaturze historycznej
Istnieją jednak prace naukowe (np. Klemensa Kanteckiego), które zupełnie inaczej przedstawiają życie Elżbiety. Jako datę jej urodzenia podawany jest rok 1382. Byłaby więc o 10 lat młodsza i w momencie ślubu z
Jagiełłą
liczyłaby 35 lat. Dwa jej pierwsze małżeństwa są podawane w wątpliwość. Prawdopodobnie rzekomo drugi mąż Elżbiety Jańczyk Hińczyński (Jenczyk Hiczyński) jest postacią fikcyjną. Historię o wcześniejszych związkach królowej wymyślił być może
Jan Długosz
, aby zdyskredytować Elżbietę, nie pochodzącą z rodziny królewskiej.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ M. Duczmal, Jagiellonowie, Kraków 1996, s. 230.
Bibliografia
- Sperka J., Elżbieta z Pilicy Granowska i król Władysław Jagiełło. Kulisy wielkiej miłości, [w:] Miłość w czasach dawnych, pod red. Możejko B. i Paner A., Gdańsk 2009, s. 107-119
- Wdowiszewski Z., Genealogia Jagiellonów i Domu Wazów w Polsce, Kraków 2005, s. 69-74