Teodoret z Cyru

Teodoret z Cyru, Theodoretus (ur. ok. 386 / 393 , zm. ok. 457 / 466 ) - grecki pisarz, historyk Kościoła starożytnego , teolog , biskup Cyru (Kyrrhos) w Syrii (od 423 roku), jeden z najbardziej wszechstronnych i pięknie piszących Ojców greckich, egzegeta i teolog oryginalny. Występował przeciw różnym herezjom i poglądom religijno-historiozoficznym, takim jak millenaryzm czy monofizytyzm Eutychesa .

Życie i działalność

Urodzony ok. 393 r. w Antiochii , zdobył tam wykształcenie wśród mnichów, wśród których był m.in. Nestoriusz . Sam został mnichem ok. 416. Kiedy w 430 Cyryl Aleksandryjski rozpoczął kampanię przeciw Nestoriuszowi, stanął w obronie swego nauczyciela. Konsekwentnie, w 431 na Soborze Efeskim , przeciwstawił się potępieniu nestorianizmu , choć nie podzielał bez zastrzeżeń poglądów. Ułożył pięć ksiąg Pentalogion przeciw decyzjom soboru i nauce Cyryla. W 447 napisał Eranistesa („Żebraka”), występując odważnie w obronie prawdy objawionej. Za tę bezkompromisowość w sprawach wiary był prześladowany. Na „zbójeckim” synodzie w Efezie w 449 usunięto go ze stolicy biskupiej i zesłano do Apamei Syryjskiej. Dopiero po apelu papieża Leona Wielkiego oraz interwencji u nowego cesarza, Marcjana , wrócił do Cyru. W 451 Sobór Chalcedoński zrehabilitował go po potępieniu przez niego Nestoriusza. Wrogowie Teodoreta przekazali swoją nienawiść dalszym pokoleniom i dzieła jego zostały potępione na Soborze Konstantynopolitańskim II w 553 .

Pisma

Teodoret napisał wiele prac, ale najważniejsze są dwie: Eranistes („Żebrak”, dzieło teologiczne o podwójnej naturze Chrystusa) oraz Hellenikon therapeutike pathematon („Leczenie chorób hellenizmu”, dzieło apologetyczne rozprawiające się z różnymi kwestiami religijnymi ówczesnych czasów).

• Eranistes („Żebrak”), napisany ok. 447 , jest najważniejszym dziełem teologicznym Teodoreta. Składa się czterech ksiąg. Trzy pierwsze to dialogi o podwójnej naturze Chrystusa: w pierwszej Chrystus przedstawiony jest jako „Niezmienny”, w drugiej jako „Nie zmieszany”, w trzeciej – jako „Nie podlegający cierpieniom”. Księga czwarta zbiera poprzednie dialogi w czterdzieści sylogizmów. Autor cytuje ponad dwieście tekstów, zapożyczonych z prawie dziewięćdziesięciu różnych dzieł patrystycznych.

• Hellenikon therapeutike pathematon („Leczenie chorób hellenizmu”), napisane przed 437 , jest najważniejszym dziełem apologetycznym Teodoreta i ostatnią wielką, w całości zachowaną, starożytną apologią chrześcijańską. Składa się ono z dwunastu rozpraw o zasadniczych kwestiach, które nurtują człowieka religijnego i filozofa. Autor podaje i porównuje odpowiedzi mądrości pogańskiej i religii objawionej. Starożytni pisarze (Tacyt, Swetoniusz, Julian Apostata) uważali chrześcijaństwo za chorobę polegającą na bezbożności i zabobonie. Teodoret z kolei dowodzi, że to właśnie poganie są chorzy na zarozumiałość: oni potrzebują leczenia; zbyt zadufani w wartość filozofii nie dostrzegają jedynej prawdy objawionej; akcentuje wyższość Ewangelii nad filozofią grecką. Odpiera więc tradycyjne zarzuty kierowane pod adresem chrześcijaństwa.

Wydanie polskie: Leczenie chorób Hellenizmu, Warszawa 1981.

• Dzieła egzegetyczne stanowią objętościowo najważniejszą część spuścizny Teodoreta. Zachowały się komentarze do: Pieśni nad Pieśniami, Psalmów, wszystkich proroków: Daniela, Ezechiela, Jeremiasza, Izajasza. Z Nowego Testamentu zachował się jedynie komentarz do czternastu Listów św. Pawła. Wszędzie krytykował swoich poprzedników, którzy jego zdaniem zbytnio ulegali wpływom egzegezy żydowskiej.

• Historia Kościoła, napisana na wzór Euzebiusza z Cezarei . Autor rozpoczyna od okresu, na którym się zatrzymał Euzebiusz. W pięciu księgach przedstawione są lata od 323 do 428 , w znacznej części są to dzieje sporów ariańskich. Autor zdradza nastawienie antyheretyckie i apologetyczne. Cytuje też wiele dokumentów (listy synodalne, encykliki biskupie, dekrety cesarskie).

• Dzieje miłości bożej, Historia mnichów syryjskich, Tyniec-Kraków 1994, seria: źródła monastyczne t.7,

• Listy, Warszawa 1987.

Zobacz też

• Pisarze starochrześcijańscy

Bibliografia wybrana

Linki zewnętrzne

• Counter-Statements to Cyril's 12 Anathemas against Nestorius
• Ecclesiastical History
• Dialogues ("Eranistes" or "Polymorphus")
• Demonstrations by Syllogism
• Letters