Wasyl Petrow Kołarow (bułg. Васил Коларов, ur.
28 lipca
1877
roku w
Szumenie
– zm.
23 stycznia
1950
roku w
Sofii
) –
bułgarski
działacz
komunistyczny
,
prawnik
i polityk, obok
Georgi Dymitrowa
i
Dimityra Błagojewa
, z którymi w
1919
roku założył
Bułgarską Partię Komunistyczną
, był liderem bułgarskiego ruchu robotniczego w
XX-leciu międzywojennym
, jednym z pomysłodawców krwawo stłumionego
powstania wrześniowego w 1923 roku
, po którym musiał wyjechać z kraju. Od początku
lat 20.
sekretarz generalny
Międzynarodówki Komunistycznej
, po
1945
roku – obok Dymitrowa – najważniejsza postać w budowaniu nowego,
socjalistycznego
porządku w Bułgarii: po obaleniu
monarchii
pełnił obowiązki tymczasowego
prezydenta
(
1946
-
1947
), następnie był
wicepremierem
i ministrem spraw zagranicznych (
1947
-
1949
) w rządzie Georgi Dymitrowa, a po jego śmierci –
premierem
(
1949
-
1950
).
Wykształcenie i działalność polityczna w XX-leciu międzywojennym
W latach
1895
-
1897
uczył się w gimnazjum państwowym w
Warnie
, następnie pracował jako nauczyciel w
Nikopolu
. Wówczas też zapisał się do Bułgarskiej Robotniczej Partii Socjaldemokratycznej. Studiował
prawo
w
Genewie
i dzięki temu pod koniec
lat 90. XIX wieku
nazwiązał cenne kontakty z
komunistami
europejskimi
. Po powrocie do kraju w
1900
roku związał się z
Dimityrem Błagojewem
, który trzy lata później, niezadowolony z nieskuteczności BPS-D, wystąpił z partii i założył własną organizację – radykalną Socjaldemokratyczną Partię Robotników. Oprócz Błagojewa jej liderami byli młodsi od niego Kołarow oraz
Georgi Dymitrow
. Wszyscy trzej przyczynili się także do utworzenia w
1919
roku
Bułgarskiej Partii Komunistycznej
.
W latach
1912
-
1913
Kołarow brał udział w
wojnach bałkańskich
, a po powrocie do kraju w
1913
dostał się do
Zgromadzenia Narodowego
. Mandat deputowanego sprawował przez pię kolejnych
kadencji
, do
1923
roku.
Na początku
lat 20.
rozwinęła się jego kariera w międzynarodowych strukturach ruchu komunistycznego. W
1921
i
1922
roku był oficjalnym przedstawicielem Bułgarskiej Partii Komunistycznej na II. i III. Kongresie
Kominternu
w
Moskwie
, gdzie poznał m.in.
Włodzimierza Lenina
. Podczas drugiego spotkania został wybrany na sekretarza generalnego Międzynarodówki. Od tej pory działalność w kraju łączył z licznymi podróżami po
Europie
: był współzałożycielem partii komunistycznych we
Francji
, w
Niemczech
,
Norwegii
,
Czechosłowacji
, a nawet w
Mongolii
.
Tymczasem w kraju wzrastało napięcie między obozem komunistycznym, a rządzącym od
1918
roku
Bułgarskim Ludowym Związkiem Chłopskim
, kierowanym przez
premiera
Aleksandyra Stambolijskiego
. Kiedy w
1923
roku następca Stambolijskiego
Aleksandyr Cankow
po
zamachu stanu
wprowadził
dyktaturę
wojskową, komuniści zorganizowali
powstanie
. Kołarow, który przybył w 1923 do Bułgarii jako delegat
Kominternu
, odegrał decydującą rolę w porzuceniu przez komunistów taktyki neutralności wobec rządu Cankowa i organizacji wystąpienia zbrojnego[1].
Na jego czele stanęli Kołarow i Dymitrow, zresztą wbrew woli Błagojewowa, który był przeciwny wykorzystywaniu siły w walce o władzę. Powstanie zostało krwawo stłumione, a jego liderzy musieli uciekać z kraju. Początkowo przebywali w
Jugosławii
, następnie dostali się do
Wiednia
, by w końcu trafić do
Moskwy
. W drugiej połowie
lat 20.
i w
latach 30.
Kołarow pracował w stolicy
Związku Radzieckim
, gdzie cały czas był sekretarzem generalnym Kominternu. W tym czasie większą aktywność polityczną wykazywał pozostający dotychczas w cieniu Georgi Dymitrow.
Po 1945 roku
Zajęcie w
1944
roku
Bułgarii
przez
Armię Czerwoną
spowodowało obalenie
monarchii
i ustanowienie
republiki ludowej
. Kołarow powrócił do kraju w
1945
roku i był jednym z głównych kreatorów nowego porządku. Podzielił się władzą z Dymitrowem, który był kandydatem
Józefa Stalina
na dyktatora. Komuniści, aby utrzymać pozory demokracji, postanowili rozpisać wybory i zaproponowali przywódcy największej partii chłopskiej Nikoli Petkowowi wspólną listę wyborczą. Jednak Petkow odmówił i wybory w
listopadzie
1945
roku wygrał
lewicowy
Front Ojczyźniany
. Dopiero plebiscyt w sprawie istnienia monarchii zorganizowany z pomocą Rosjan we
wrześniu
1946
roku (w którym większość obywateli opowiedziało się za republiką) dał komunistom podstawy do przejęcia władzy.
Kołarow początkowo pełnił obowiązki przewodniczącego
Zgromadzenia Narodowego
oraz tymczasowego
prezydenta
; jako najważniejsza osoba w państwie reprezentował Bułgarię na po
wojennej
paryskiej
konferencji pokojowej w
1946
roku. Po uchwaleniu nowej konstytucji w
1947
roku, która największą władzę skoncentrowała w osobie
premiera
, wszedł do rządu, na którego czele stanął Dymitrow. Był
wicepremierem
oraz ministrem spraw zagranicznych (
1947
-
1949
).
Tymczasem w obozie komunistycznym zaczęła się tworzyć opozycja wobec jednowładztwa Dymitrowa oraz brutalnych metod stosowanych – za przyzwoleniem Moskwy – w zwalczaniu przeciwników politycznych (np. w
1947
roku zamordowany został Petkow, który konsekwentnie odmawiał wejścia do rządu). Dlatego na specjalnie zwołanym plenum KC BPK (
11
-
12 czerwca
1949
roku) Kołarow zarzucił buntownikom, w większości wysokim przedstawicielom własnej partii (w tym wicepremierowi Trajczo Kostowowi) działalność antyradziecką (m.in. wspieranie
Jugosławii
, która właśnie wystąpiła z bloku sowieckiego) oraz próbę otrucia premiera Dymitrowa. Pół roku później wszyscy oskarżeni zostali skazani na
karę śmierci
.
Po niespodziewanej śmierci Dymitrowa w lipcu
1949
roku Kołarow został premierem. Pełnił swoje obowiązki przez cztery miesiące, do stycznia
1950
roku, kiedy sam zmarł.
Przypisy
- ↑ T. Wasilewski, Historia Bułgarii, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1988, , ss.247–249