Republic of Zambia Republika Zambii
Flaga Zambii Herb Zambii Flaga Zambii Herb Zambii
Dewiza : ( ang. ) One Zambia, One Nation (Jedna Zambia, Jeden Naród)
Hymn : Stand and Sing of Zambia, Proud and Free
Położenie Zambii
Język urzędowy	angielski
Stolica	Lusaka
Ustrój polityczny	republika
Głowa państwa	prezydent Rupiah Banda
Szef rządu	prezydent Rupiah Banda
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	38. na świecie 752 614 km² 1%
Liczba ludności  ( 2007 )  • całkowita   •  gęstość zaludnienia	73. na świecie 11 500 000▲ 15,3 osób/km²
Jednostka monetarna	kwacha (ZMK)
Niepodległość	od Wielkiej Brytanii 24 października 1964
Strefa czasowa	UTC +2
Kod ISO 3166	ZM
Domena internetowa	.zm
Kod samochodowy	Z
Kod telefoniczny	+260
Mapa Zambii

Zambia (Republika Zambii, ang. Republic of Zambia), dawniej Rodezja Północna – państwo w południowej Afryce bez dostępu do morza.

Ustrój polityczny

• Ustrój: republika prezydencka
• Prezydent: Rupiah Banda
• Parlament: Zgromadzenie Narodowe (150 deputowanych)

• Główne partie polityczne:
  • Ruch na Rzecz Wielopartyjnej Demokracji (Movement for Multiparty Democracy - MMD)
  • Zjednoczona Narodowa Partia Niepodległości ( United National Independence Party - UNIP)

• Przynależność do organizacji międzynarodowych:
  • ONZ
  • Organizacja Jedności Afrykańskiej
  • Wspólnota Narodów
  • Wspólnota Rozwoju Afryki Południowej (SADC)
  • Wspólny Rynek dla Wschodniej i Południowej Afryki (COMESA)

Geografia

Podział administracyjny

Zdjęcie satelitarne Zambii

Największe miasta: Lusaka , Kitwe-Nkana , Ndola , Mufulira , Chingola , Livingstone , Chipata , Kapiri-Mposhi , Solwezi .

Klimat: podrównikowy suchy.

Główna rzeka: Zambezi - dopływy Kafue , Luangwa .

Jeziora: Bangweulu oraz częściowo Tanganika i Mweru . Sztuczny zbiornik wodny Kariba na Zambezi.

Flora: roślinność sawannowa , liczne parki narodowe i rezerwaty.

Ukształtowanie powierzchni

Obszar Zambii obejmuje lekko pofałdowany płaskowyż (1000-1400 m n.p.m. ), który stanowi znaczną część lewobrzeżnego dorzecza Zambezi . Na południu znajduje się rozległa Dolina Luangwy, z jednej strony ograniczona przez pasmo górskie Muczinga .

Granice

Zambia graniczy z 8 państwami. Całkowita długość granic wynosi 5 664 km z czego na poszczególne kraje przypada:

• Angola 1 110 km
• Demokratyczna Republika Konga 1 930 km
• Malawi 837 km
• Mozambik 419 km
• Namibia 233 km
• Tanzania 338 km
• Zimbabwe 797 km
• Botswana < 1km

Podział administracyjny

Terytorium Zambii jest podzielone na 9 prowincji (w nawiasach stolice prowincji):

• Centralna ( Kabwe )
• Copperbelt ( Ndola )
• Wschodnia ( Chipata )
• Luapula ( Mansa )
• Lusaka ( Lusaka )
• Północna ( Kasama )
• Północno-Zachodnia ( Solwezi )
• Południowa ( Livingstone )
• Zachodnia ( Mongu )

Historia

Pierwotnie tereny dzisiejszej Zambii zamieszkiwali Buszmeni, a od ok. VI wieku zaczął się napływ ludów Bantu . Od XIV do XV wieku pod wpływami państwa Monomotapa . W XIX wieku na terenie Zambii powstały dwa stabilne twory państwowe - państwo Barotse (na zachodzie) i Bemba (na południowym zachodzie).

W 1835 w Zambii osiedlił się zuluski lud Nguni.

W II połowie XIX wieku tereny Zambii zaczęły być stopniowo penetrowane przez europejskich misjonarzy, handlarzy i odkrywców. Jednym z odkrywców był Brytyjczyk David Livingstone . On jako pierwszy z Europejczyków zobaczył wodospady na rzece Zambezi i nazwał je na cześć królowej Wiktorii .

W 1888 Cecil Rhodes uzyskał od miejscowych władców przywileje do eksploatacji złóż mineralnych.

Od 1902 Zambia znalazła się pod zarządem Brytyjskiej Kompanii Afryki Południowej, którą kierował Rhodes. W tym czasie rozpoczęła się tam eksploatacja bogatych złóż rud miedzi , a także budowa linii kolejowych dla umożliwienia wywozu surowców. W 1911 roku tereny te zostały przekształcone w brytyjski protektorat o nazwie Rodezja Północna . Od 1924 do uzyskania niepodległości Rodezją Północną administrował rząd brytyjski.

W okresie międzywojennym Rodezja Północna stała się największym producentem miedzi na świecie.

W dziesięcioleciu 1953 - 1963 wchodziła w skład Federacji Rodezji i Niasy. Po jej rozpadzie 31 grudnia 1963 Północna Rodezja uzyskała szeroką autonomię, a 24 października 1964 proklamowano niepodległość Zambii. W tym samym roku została też członkiem ONZ i Organizacji Jedności Afrykańskiej. Prezydentem Zambii został Kenneth Kaunda . Polityka Zambii we wczesnym okresie niepodległości była zwrócona przeciw otaczającym ją krajom kolonialnym ( Mozambik , Angola , Rodezja ) oraz RPA (wraz z Namibią ) i aktywnie popierała ruchy wyzwoleńcze ( MPLA , FRELIMO , ZAPU , ANC i SWAPO ). Konflikt z Rodezją doprowadził do zablokowania granicy z tym państwem co w połączeniu z sankcjami wobec Rodezji ( 1965 - 1980 ) spowodowało poważne trudności gospodarcze, transportowe i energetyczne.

Linia kolejowa tanzańskiego portu Dar es Salaam, zbudowana z pomocą ChRL poprawiła sytuację transportową (problemy z transportem przez RPA i przez Angolę). Budowa hydroelektrowni Kariba rozwiązała problemy energetyczne kraju.

Od 1972 w Zambii zapanował system jednopartyjny. Polityka Kaundy i światowy trend spadkowy cen miedzi doprowadziły do kryzysu gospodarczego, w wyniku którego władzę w 1991 przejęła opozycja. Po referendum na które zgodził się Kaunda, doszło do zmian politycznych. W roku 1991 wybory wygrał Ruch na Rzecz Wielopartyjnej Demokracji, a prezydentem został Frederick Chiluba. W 1996 Kaunda i większość działaczy opozycyjnych zostali odsunięci od możliwości startowania w wyborach i ponownie zwycięstwo w wyborach parlamentarnych i prezydenckich odniósł Ruch na Rzecz Wielopartyjnej Demokracji i Frederick Chiluba. UNIP partia Kaundy zbojkotowała wybory, nie zgadzając się na wyeliminowanie jej przywódcy i stawiając zarzuty nieprawidłowości przy głosowaniu.

Wybory w 2001 wygrał Levy Mwanawasa i został zaprzysiężony na prezydenta w 2002 . Od tego czasu rozpoczął kampanię antykorupcyjną, jednym z celów tej kampanii jest postawienie zarzutów byłemu prezydentowi Frederickowi Chilubie.

Gospodarka

Zambia jest ważnym eksporterem rud miedzi. Wpływy z wywozu tego surowca wynoszą 80% wartości dochodów z handlu zagranicznego. W sektorze rolnictwa pracuje 86% ludności czynnej zawodowo, wytwarzając 15% produktu krajowego brutto.

Demografia

Przyrost ludności: 1,52% (2003, dane szacunkowe)

Skład etniczny:

• Afrykanie - 98,7%
  • Bemba : 36%
  • Tonga: 17%
  • Malawi: 13%
  • Lozi: 10%
  • Lunda: 6%
  • Luena: 5%
  • Ngoni : 4%
  • Fipa: 3%
  • Nkoyi: 2%
• Europejczycy - 1,1%
• inne - 0,2%

Języki:

• angielski (urzędowy)
• języki plemienne
  • język bemba
  • język lizi
  • język luvale
  • język tonga
  • język nyanja
  • język cziczewa

Religijność

• Protestantyzm : 52,5%
  • Zjednoczony Kościół Protestancki: 11%
  • Zielonoświątkowcy : 10,2%
  • Kościół Nowoapostolski: 8,7%
  • Kalwinizm : 5,5%
  • Adwentyzm : 4,6%
  • Baptyzm : 3%
  • Anglikanizm : 2,4%
  • Kościół Chrześcijańsko-Braterski : 1,3%
  • Metodyzm : 1%
• Katolicyzm : 23,7%
• Wierzenia lokalne: 12,6%
• Świadkowie Jehowy : 5,6%
• Islam : 1,4%
• Bahaizm : 0,4%
• Hinduizm : 0,14%

^[1]

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona prezydenta Zambii ( ang. )
• Oficjalna strona parlamentu Zambii ( ang. )