Dawid i Saul - Julius Kronberg (1885).
Saul (
hebr.
שָׁאוּל; wymowa: Szaul), postać
biblijna
, syn Kisza z plemienia
Beniamina
(ok. XI wieku p.n.e.), według
Biblii
, pierwszy
król
Izraela
i
Judy
. Swoje panowanie rozpoczął być może w
1042 p.n.e.
Po krótkim okresie panowania zginął w
1010 p.n.e.
w walce z
Filistynami
na wzgórzach
Gilboa
. Poprzednik
Dawida
. Powołany przez proroka
Samuela
na wodza; dokonał zjednoczenia plemion izraelskich. Twórca scentralizowanej monarchii na terenie
Palestyny
.
Chronologia życia i panowania
Rok urodzenia Saula oraz rok jego wstąpienia na tron nie są pewne.
1 Sm
13,1 stwierdza: "Saul miał... lat, gdy został królem, a dwa lata panował nad Izraelem" (
BT
). Od dawna krytycy biblijni uważają, iż ten werset jest skażony przez starożytnych kopistów. Nie dość, że brakuje informacji o wieku Saula w chwili intronizacji, to jeszcze liczba dwa lata, jako określenie długości panowania, jest z całą pewnością wybrakowana. Nigdzie też
Biblia
nie podaje wieku Saula w momencie śmierci. Gdyby taka informacja była zawarta w tekście biblijnym, to wtedy znając rok śmierci tego króla, to znaczy
1010 p.n.e.
, można by było ustalić rok jego urodzenia.
Brak bezpośrednich wskazówek w Starym Testamencie rekompensują
Dz
13,21: „Później poprosili o króla, i dał im Bóg na lat czterdzieści Saula, syna Kisza z pokolenia Beniamina” (
BT
). Informacja ta padła z ust
apostoła
Pawła
, w którego czasach najwidoczniej fragment 1Sm 13,1 był jeszcze zachowany w wersji pierwotnej. Przypuszcza się jednak, iż Paweł zaokrąglił liczbę lat panowania Saula i że w rzeczywistości wspomniany fragment 1Sm zawierał liczbę 32. Na tej podstawie część badaczy przyjmuje, że pierwszym rokiem panowania Saula był rok
1042 p.n.e.
. Jednak inni twierdzą, że Saul panował krócej i wyznaczają początek jego panowania na rok
1032 p.n.e.
,
1022 p.n.e.
lub
1012 p.n.e.
. Jeśli chodzi o rok urodzenia, to wielu biblistów uważa, że Saul miał w momencie intronizacji ok. 30 lat. Gdyby przyjąć to założenie, to prawdopodobną datą jego urodzenia byłby rok ok.
1072 p.n.e.
.
Daty panowania
Najczęściej jako daty panowania Saula podaje się - w zależności od przyjętej długości rządów - lata:
- 1042-1012 p.n.e.[1],
- 1040-1010 p.n.e.[2],
- 1030-1010 p.n.e.[3],
- 1020-1010 p.n.e.[4],
- 1020-1000 p.n.e.[5].
- 1012-1004 p.n.e.[6].
Biografia
Pochodzenie i namaszczenie na króla
Saul pochodził z plemienia
Beniamina
. Był synem Kisza, wojownika z
Gibea
. Według relacji
Pierwszej Księgi Samuela
zdarzyło się, że Kiszowi zaginęły oślice. Poszukujący ich Saul przez góry Efraima, ziemię Szalisza, krainę Szaalim, Jemini i ziemię Suf dotarł do Ramatain (Rama), gdzie mieszkał sędzia
Samuel
. Ten ugościł Saula, a następnego dnia namaścił go na króla. Przepowiedział mu również szereg znaków, mających potwierdzić jego słowa (oślice zostają znalezione, przy dębie Tabor trzej mężczyźni dzielą się z Saulem chlebem, w Gibea wstępuje w niego "duch Pański").
Saul powrócił do Gibea, zachowując jednak w tajemnicy sam fakt namaszczenia go na króla.
Uznanie przez zgromadzenie w Mispa
Samuel zwołał lud izraelski do
Mispa
. Izraelici domagali się ustanowienia króla. Na ich żądania wpłynął także fakt, że synowie Samuela pełniący funkcje sędziowskie - Joel i
Abiasz
- zasłynęli jedynie z łapownictwa i wypaczania prawa.
Samuel zarządził, że król zostanie wskazany poprzez losowanie. W ten sposób Jahwe miał wskazać tego, który miał objąć panowanie nad Izraelem. Los padł na pokolenie Beniamina, następnie na ród Matriego, a spośród członków tego rodu - na Saula. Po wyborze Samuel ogłosił prawa władzy królewskiej i zapisał je w księdze. Wybór Saula nie spotkał się do z powszechną aprobatą. Nowy król powrócił do Gibea.
Przypuszcza się, że wybór króla z małego plemienia Beniamina był pojednawczym gestem wobec rywalizujących ze sobą plemion Judy na południu i Efraima na północy[7].
Wojna ammonicka
Miesiąc po zgromadzeniu w
Mispa
Ammonici
pod wodzą
Nachasza
rozpoczęli oblężenie miasta Jabesz w Gileadzie. Obrońcy wezwali na pomoc Saula, przebywającego w
Gibea
. Król Izraela skoncentrował wojska w Bezek (obecnie Khirbet Ibziq), a następnie zaskoczył Ammonitów oblegających Jabesz.
Zwycięstwo to podniosło autorytet Saula. Następnie Izraelici - za wezwaniem Samuela - udali się do Gilgal. Wszyscy wyruszyli do Gilgal i obwołali tam królem Saula, przed obliczem Jahwe w Gilgal. Tam też przed Jahwe złożyli ofiary pojednania[8]. Saul, popierany dotychczas jedynie przez część Izraelitów, został powszechnie uznany za króla. Przy okazji Samuel, ostatni sędzia Izraela, złożył swój urząd.
Pierwsza wojna filistyńska
Największym wyzwaniem dla Saula było wyzwolenie szeregu miast izraelskich znajdujących się w rękach Filistynów. Akcję rozpoczął
Jonatan
, syn Saula, który zaatakował załogę filistyńską stacjonującą w Geba (obecnie Jeba). W odpowiedzi Filistyni założyli obóz w Mikmas i zaczęli przygotowywać się do najazdu. Saul przeniósł się z Gilgad do Gibea, a następnie uderzył na Mikmas. Bitwa przeniosła się do Bet-Awen i zakończyła się zwycięstwem Izraelitów. Saul nie zdecydował się jednak na dalszy pościg za Filistynami.
Wojna amalekicka
Samuel, powołując się na Jahwe, nakazał Saulowi uderzyć na
Amalekitów
, wszystkie rzeczy na nich zdobyte obłożyć klątwą oraz wymordować zarówno ludzi, jak i bydło. Saul najpierw namówił plemię Kenitów, aby odstąpiło od Amalekitów, a następnie pokonał tych ostatnich. Oszczędził jednak ich króla
Agaga
. Nie wymordował także bydła, chcąc je złożyć w ofierze Jahwe.
Z tego powodu doszło do konfliktu między Samuelem a Saulem. Ten pierwszy uważał, że posłuszeństwo jest lepsze od ofiary. Zapowiedział Saulowi, że nie będzie już królem Izraela. Później udali się razem do Gilgal. Tam Saul złożył pokłon Jahwe. Następnie udał się Samuel do Rama, a Saul wrócił do swej posiadłości w Gibea Saulowym. Odtąd już Samuel nie zobaczył Saula aż do chwili śmierci[9].
Druga wojna filistyńska
W czasie kolejnego konfliktu Izraelitów z Filistynami pierwsi założyli obóz w Dolinie Terebintu, a drudzy między Soko i Azeka. Do starcia doszło w Efes-Dammim (Pas-Dammim). Poprzedził ją pojedynek filistyńskiego wojownika
Goliata z Gat
z Dawidem, młodym pasterzem z
Betlejem
. Po tym jak Dawid odrąbał głowę Goliatowi, wojsko izraelskie zaatakowało Filistynów i ścigało ich aż do Gat.
Konflikt z Dawidem
Pokonanie Goliata zapewniło Dawidowi wielką popularność. Saul mianował go wodzem nad tysiącem żołnierzy, lecz jego dalsze sukcesy pogłębiały niechęć Saula. Wprawdzie wydał za niego swoją młodszą córkę
Mikal
, ale później usiłował zabić zięcia. Dawid ukrywał się kolejno w
Rama
u proroka
Samuela
, w Nob u kapłana
Achimeleka
, u
Akisza
króla
Gat
, w lesie Cheret, w
Keila
(obecnie Khirbet Qild), Zif,
Maon
, Ein-Gedi, Hazezon-Tamar) i filistyńskim
Siklag
.
Represje spotkały ukrywających Dawida. Saul wezwał przed siebie Achimeleka wraz z kapłanami. Kazał ich zamordować. Następnie napadł na miasto kapłańskie Nob; z rzezi uszedł jedynie
Abiatar
, syn Achimeleka. Szykował się też do wyprawy przeciwko Keili; zrezygnował z niej na wieść, że Dawid opuścił miasto.
Trzecia wojna filistyńska
Kolejny konflikt zbrojny rozpoczęli Filistyni, wkraczając na ziemie izraelskie i rozbijając obóz w Szunem. Saul zebrał swoje wojska w Gilboa. W przeddzień decydującego starcia miał odwiedzić w Endor kobietę wywołującą duchy. Ta wywołała ducha Samuela, który przepowiedział Saulowi, że następnego dnia zginie w starciu z Filistynami.
W
bitwie na wzgórzu Gilboa
Filistyni rozbili Izraelitów. Polegli trzej synowie Saula. On sam został ranny. Nie chcąc zostać zabitym przez Filistynów, poprosił giermka, aby go przebił mieczem. Gdy ten odmówił, Saul dobył miecza i sam rzucił się na niego[10]. Został dobity przez pewnego młodego Amalekitę.
Następnego dnia Filistyni odnaleźli ciało Saula. Odcięli mu głowę. Zdarli zbroję, którą złożyli w świątyni Asztarty. Ciało powiesili na murze Bet-Szean.
Żona i potomstwo
Żoną Saula była
Achinoam
, córka Achimaasa, z którą miał trzech synów (
Jonatana
, Abinadaba i
Malkiszuę
) i dwie córki. Znana jest też Rispa córka Ajji, nałożnica Saula, z którą miał 2 synów (Armoniego i
Meribbaala
).
Synowie:
-
Jonatan
, zginął wraz z ojcem na wzgórzu Gilboa.
- Abinadab, zginął wraz z ojcem na wzgórzu Gilboa[11].
- Malkiszua, zginął wraz z ojcem na wzgórzu Gilboa.
-
Iszbaal
, król Izraela po śmierci ojca.
- Armoni, powieszony przez Gibeonitów za panowania Dawida.
- Meribbaal, powieszony przez Gibeonitów za panowania Dawida.
Córki:
- Merab, żona Adriela syna Barzillaja z Mecholi - jej pięciu synów zostało powieszonych przez Gibeonitów za panowania Dawida.
- Mikal, żona Dawida, a później Paltiego syna Lajisza - zmarła bezdzietnie.
W kulturze
Dzieje Saula stały się tematem wielu utworów literackich. Wśród nich znajdują się:
- dramat Mystére du Vieil Testament (1458),
- dramat Samuel und Saul
Wolfganga Schmeltzla
(1551),
- dramat Tragedi König Sauls mit Verfolgung Davids
Hansa Sachsa
(1557),
- Saül le furieux Jeana de La Taille'a (1572),
- dramat Gebroeders
Joosta van den Vondela
(1640),
- dramat Saul Newburgha Hamiltona (1738),
- dramat Saül
Voltaire'a
(1763),
- tragedia Saul
Vittorio Alfieriego
(1783),
- dramat liryczny Saül
Alphonse'a de Lamrtine'a
(1822),
- dramat Saül Alexandre'a Soumeta (1822),
- dramat Saul
André'a Gide'a
(1898).
W muzyce tematem Saula zajmował się choćby
Georg Friedrich Händel
(oratorium Saul).
Przypisy
- ↑ G. Ricciotti, Dzieje Izraela, Warszawa 1956, s. 288.
- ↑ V. Pavlovsky, E. Vogt, Die Jahre der Koenige von Juda und Israel, Biblica 45 (1964), s. 321-347; P. Cz. Bosak, Postacie Nowego Testamentu. Słownik-konkordancja, Poznań - Pelplin 1996, s. 634.
- ↑ A. Lemaire, Dzieje biblijnego Izraela, Poznań 1998, s. 22-23.
- ↑ J. Gray, I and II Kings: a Commentary, Philadelphia 1970; J. E. Morby, Dynastie świata, Kraków 1995, s. 50.
- ↑ Atlas Biblijny, s. 263; M. Bocian, Leksykon postaci biblijnych, Kraków 1996, s. 481.
- ↑ G.E. Wright, F.V. Wilson. Za: Alfred Tschirschnitz: Dzieje ludów biblijnych. Cz. VIII: Tablice chronologiczne. Warszawa: M. Sadren i S-ka, 1994, s. 285. .
- ↑ Atlas Biblijny, Warszawa 1990, s. 111.
- ↑ Pierwsza Księga Samuela 11,15, tłum. ks. Jan Łach (Biblia Tysiąclecia).
- ↑ Pierwsza Księga Samuela, 15,34-35, tłum. ks. Jan Łach (Biblia Tysiąclecia).
- ↑ Pierwsza Księga Samuela 31,4, tłum. ks. Jan Łach (Biblia Tysiąclecia).
- ↑ Zazwyczaj występuje jako Abinadab - Pierwsza Księga Samuela 31,2; Pierwsza Księga Kronik 8,33. W jednym miejscu podano, że miał na imię Jiszwi - Pierwsza Księga Samuela 14,49.
Bibliografia
- Atlas Biblijny, Warszawa 1990, , s. 111-116.
- Bocian M., Leksykon postaci biblijnych, Kraków 1995, , s. 481-486.
-
Bosak P. C.
, Postacie Nowego Testamentu. Słownik-konkordancja, Poznań - Pelplin 1996, s. 633-635.
-
Lemaire A.
, Dzieje biblijnego Izraela, Poznań 1998, , s. 22-25.
- Moscati S., Kultura starożytna ludów semickich, Warszawa 1963, s. 194, 197.
- Morby J. E., Dynastie świata, Kraków 1995, , s. 50.
Zobacz też
Ojciec
Kisz
| | Postać biblijna Występuje w księgach:
1Sm
,
1Krn
| | Synowie
Jonatan
, Abinadab, Melkiszua,
Iszbaal
, Armoni, Meribbaal |