Prekambr
PrekambrPrekambr – nieformalna jednostka
geochronologiczna
w dziejach Ziemi, obejmująca przedział czasu od powstania Ziemi do początku okresu
kambryjskiego
, czyli interwał wiekowy od 4,6 mld lat do 542 mln lat temu. Prekambrowi odpowiadają wiekowo dwie formalne jednostki stratygraficzne,
eony
:
archaik
,
proterozoik
oraz starszy od archaiku
hadeik
uznawany kiedyś za
eon
, obecnie raczej za jednostkę nieformalną. Prekambr obejmuje blisko 85% dziejów Ziemi. Pomimo, że jest jednostką nieformalną, to powszechnie jest stosowany w fachowej literaturze, występuje też w oficjalnej
tabeli stratygraficznej
, jako nieskategoryzowana jednostka powyżej eonów.
← mln lat temu Prekambr (~4,6 mld ← 542 mln) | Prekambr ← 4,6 mld | 542 | 488 | 444 | 416 | 359 | 299 | 251 | 200 | 145 | 65 | 23 | 2 |
Z proterozoiku a zwłaszcza z eokambru pochodzą pierwsze znane nam odciski ciał oraz ślady działalności pierwszych organizmów żywych. Poniżej proterozoiku trwa archaik – era, pod koniec której Ziemia ostygła umożliwiając skroplenie się wód i powstanie twardej skorupy ziemskiej. Powstały wtedy najstarsze skały budujące tzw.
tarcze kontynentalne
oraz podłoże
platform kontynentalnych
. Skały prekambru stanowią krystaliczny fundament wielu obecnie wyróżnianych
płyt tektonicznych
. Stopniowe schładzanie skorupy ziemskiej doprowadziło do powstania wielu złóż, w tym: - złota (Au) - RPA, Kanada, USA, Australia
- rud żelaza (Fe) - Szwecja, Norwegia, USA, Meksyk, Chile, Rosja , Kanada, Syberia
- rud miedzi (Cu) - USA, Kanada
- rud uranu (U) - Australia, Kanada, Zair, Zambia
Przebieg kluczowych zmian- 5000-4500 milionów lat temu powstał Układ Słoneczny, Ziemia z Księżycem i inne planety
- 4500-4300 milionów lat temu na Ziemi pojawia się i kształtuje skorupa ziemska
- 3800-2000 milionów lat temu pojawiają się pierwsze organizmy żywe: bakterie beztlenowe (atmosfera beztlenowa: głównie para wodna, wodór, azot, dwutlenek węgla, dwutlenek siarki, metan i amoniak)
- 2500-1600 milionów lat temu pojawiają się pierwsze organizmy przypominające sinice, produkujące tlen
- 1600-600 milionów lat temu znacząco wzrasta stężenie tlenu w atmosferze oraz tworzą się pierwsze organizmy wielokomórkowe
W prekambrze zaczęły tworzyć się pierwsze kontynenty, m.in. : - Yilgarn (4,4 - 4,3 mld lat temu) - najstarsze znane osady lądowe, znalezione w Australii,
-
Walbara
(~3,4 mld lat temu) - być może pierwszy
superkontynent
,
- Ur (~3 mld lat temu) - pierwszy pewny kontynent (choć mniejszy niż dzisiejsza Australia),
-
Kenorland
(2,7 - 2,1 mld lat temu)
- Nena (od 1,8 mld lat temu, później weszła w skład superkontynentu Kolumbii)
- Kolumbia zwana też Nuna (1,8 - 1,5 mld lat temu),
-
Rodinia
(1,1 - 0,75 mld lat temu),
- Pannotia (600 - 540 mln lat temu).
PodziałDo prekambru zalicza się dwa eony (archaik i proterozoik), dzielące się na 7 er. Prekambr Organizmy żywe prekambruPrekambryjskie
stromatolity
- geologiczne twory z cienkich warstw węglanu wapnia wytrąconego z wody morskiej jako efekt uboczny życia sinic. Należą do jednych z najstarszych śladów życia na Ziemi, najstarszy stromatolit pochodzi sprzed 3,2 mld lat. Upływ czasu, przekształcenia skorupy ziemskiej oraz brak twardych elementów strukturalnych sprawiły że ślady ówczesnego życia zachowały się sporadycznie, przez to trudne są do identyfikacji i klasyfikacji. Pierwsze ślady
życia
pochodzą sprzed 3,8 miliardów lat. Są to ślady archeobakterii (
archeany
),
bakterii
oraz
sinic
. Pierwsze pewne
eukarionty
pojawiły się przed dwoma miliardami lat. Prawdopodobnie wskutek ogólnoświatowego
zlodowacenia
, które wystąpiło około 700 mln lat temu, pojawiły sie pierwsze organizmy wielokomórkowe. Na około 650 mln lat datuje się kosmopolityczną
faunę z Ediacara
o niejasnej przynależności systematycznej. Po ówczesnych sinicach pozostały
stromatolity
. Wśród zwierząt prócz
jamochłonów
wyróżnia się (o ile klasyfikacja jest słuszna)
pierścienice
a nawet
mięczaki
. Pod koniec proterozoiku pojawiły się
ślady
przekopywania
osadów
pozostawione przez nagie zwierzęta. Niektóre organizmy były w stanie osiągnąć wielkość dwóch
metrów
np. (
Charnia
), jednak wielkość większości zwykle wahała się od 5-25
centymetrów
. Spośród roślin żyły: akrytarchy,
wiciowce
i
zielenice
. Skamieniałości charakterystyczne
Fauna ediakarańska
: -
Spriggina
- Kimberella
- Parvancoria
- Tribrachidium
- Dickinsonia
Parzydełkowce
- Barachina
- Anabarties
- Paleolina
- Claudina
Zobacz też: Bibliografia- Kozłowski A., Speczik S., Z geologią za pan brat, Wydawnictwo: Iskry, Warszawa 1988
Inne hasła zawierające informacje o "Prekambr":
Jura
...
Niż Wschodniobałtycko-Białoruski
...
Człowiek
...
Czwartorzęd
...
Ornitopody
...
Prekambr
Prekambr – nieformalna jednostka
geochronologiczna
w dziejach Ziemi, obejmująca przedział czasu od ...
Kambr
...
Wyżyna Podolska
...
Morze Barentsa
...
Strefa T-T
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Prekambr":
202. Historia geologiczna i budowa Polski. Rozmieszczenie zasobów mineralnych (plansza 4)
...
Geologiczne dzieje Polski (plansza 2)
e height=380 width=770 >
Łupek krystaliczny
Granit monzonitowy, porfirowy
Charakterystyka geologicznych dziejów Polski
PREKAMBR
W Prekambrze najstarszym okresie, obejmującym 85% dziejów Ziemi wydzielono dwa eony: archaik i ...
Litosfera i wnętrze Ziemi (plansza 16)
się z kolei na okresy.
Era archaiczna i proterozoiczna są czasem nazywane Prekambrem.
Nazewnictwo er wywodzi się z języka grackiego (archaios- starożytny, proteros- pierwszy, ...
|