Автономна Республіка Крим Автономная Республика Крым Qırım Muhtar Cumhuriyeti Autonomiczna Republika Krymu
Flaga Krymu Herb Krymu Flaga Krymu Herb Krymu
Dewiza : ( ros. ) Процветание в единстве Protsvetanie v edinstve (Rozkwit w jedności)
Hymn : Нивы и горы твои волшебны, Родина
Położenie Krymu
Państwo	Ukraina
Język urzędowy	ukraiński , rosyjski , krymskotatarski
Stolica	Symferopol
Typ państwa	republika autonomiczna
Głowa państwa	prezydent Wiktor Janukowycz
Szef rządu	premier Wiktor Płakyda
Powierzchnia  • całkowita	26 100 km²
Liczba ludności  ()  • całkowita   •  gęstość zaludnienia	1 973 185 75,6 osób/km²
Jednostka monetarna	hrywna (UAH)
Utworzenie	12 lutego 1992
Strefa czasowa	UTC +2 – zima UTC +3 – lato
Domena internetowa	.ua
Mapa Krymu

Autonomiczna Republika Krymu ( ukr. Автономна Республіка Крим, ros. Автономная Республика Крым, Qırım Muhtar Cumhuriyeti ) jest autonomiczną republiką znajdującą się na terenie Ukrainy . Znajduje się na leżącym na północnym wybrzeżu Morza Czarnego półwyspie Krym . Stolicą republiki jest Symferopol .

Geografia

Republika Krymska ma powierzchnię 26 200 km². Teren ten obejmuje niemal cały obszar Półwyspu Krymskiego (oprócz obszaru Sewastopola ) oraz niewielkie tereny przyległe do półwyspu.

W części wschodniej, obok cieśniny Kerez, wznoszą się góry Jaiłu, otaczające cały brzeg południowy i ku północy rozdzielające na kilka równoległych łańcuchów gór, pokrytych gęstym lasem. Na północy przechodzą w step, zajmujący większą część półwyspu. Najwyższym szczytem Gór Krymskich jest Roman-Kosz o wysokości 1545 m n.p.m. , drugim szczytem – Czatyrdah (starożytne Mons Trapezus, 1527 m n.p.m.).

Na południu Krymu znajduje się dużo malowniczych miejscowości, warowni, ruin starożytnych gmachów, klasztorów, meczetów tatarskich, pięknych ogrodów i gajów oliwnych, natomiast w części północnej Krymu się ich prawie nie spotyka. Klimat łagodny umożliwia rozwój roślinności o charakterze podzwrotnikowym. Doliny, poprzecinane strumieniami i zatokami, są żyzne i urodzajne.

Krym dzieli się na trzy rejony:

• Górny Krym – obejmujący południową część półwyspu
• Krym Stepowy – obejmujący równinną część północną
• Półwysep Kerczeński – we wschodniej części

Najdłuższą rzeką na półwyspie jest Salgir , a w dalszej kolejności Alma , Kacza , Belbek , Bułhanak i Czernaja . Większość rzek na Krymie liczy jednak do 10 km i zazwyczaj kończą swój bieg na równinie, gdzie wysychają lub uchodząc do Morza Czarnego lub Azowskiego.

Gospodarka

Jedną z podstawowych dziedzin gospodarczych jest turystyka, skoncentrowana wzdłuż bardzo długiego wybrzeża Morza Czarnego oraz Azowskiego, ale także w Górach Krymskich. Oprócz typowej turystyki wypoczynkowej, ważną rolę odgrywa także sieć uzdrowisk i sanatoriów.

Przemysł. Rozwinięty jest przemysł górniczy, zwłaszcza wydobycie wapieni, które są podstawowym materiałem budowlanym na Krymie. Najważniejsze kamieniołomy znajdują się w rejonie Starego Krymu (żółte wapienie neogeńskich muszlowców ) oraz Sewastopola (białe wapienie kredy górnej ). W Bakczysaraju działa duża cementownia w oparciu o miejscowe złoża wapieni. W Symferopolu i jego okolicach znajdują się kamieniołomy pozyskujące ozdobne wapienie o dobrym polerze nazywane potocznie marmurami (choć nie jest to marmur w sensie definicji geologicznej). Niektóre słone jeziora (zwłaszcza jezioro Sasyk ), powstałe z odcięcia zatok morskich są podstawą eksploatacji soli kamiennej . Do lat 90. XX wieku podstawą ciężkiego przemysłu były złoża rud żelaza na Półwyspie Kerczeńskim, na bazie których działał wielka huta żelaza, obecnie jednak zamknięta. W przeszłości duże znaczenie miały także kamieniołomy skał wulkanicznych , zwłaszcza diorytu .

Istotne znaczenie ma także przemysł spożywczy, skierowany na zaspokojenie potrzeb ludności miejscowej, ale także bardzo licznych turystów. Krym jest największym na Ukrainie producentem wina .

Rolnictwo. Głównymi uprawami są zboże, w tym proso, tytoń, winorośl, owoce i warzywa. Specyficzna dla Krymu jest dość znaczna produkcja ziół leczniczych i kosmetycznych, częściowo uprawianych na fermach, częściowo zbieranych z dzikich łąk i stepów. Ważne źródło utrzymania miejscowej ludności stanowi hodowla jedwabników, pszczół, bydła, koni i owiec. Zarówno hodowla jak i uprawy skoncentrowane są w północnym i środkowym Krymie. Część północnego Krymu stanowi step będący przedłużeniem stepów nogajskich, ubogi w drewno i wodę, w większości nieurodzajny i niezdatny do uprawy, nawadniany wodami o wysokim stężeniu soli mineralnych. Szczególnie zauważalne jest to w pobliżu tzw. Morza Zgniłego ( Siwasz ), będącego częścią morza Azowskiego. Oba morza, a także liczne zatoki stanowią podstawę rybołówstwa, choć ze względu na niezbyt liczne zasoby ryb w Morzu Czarnym, nie stanowi ono istotnej dziedziny gospodarki.

Transport jest bardzo dobrze rozwinięty na Krymie i zatrudnia znaczną liczba osób w związku z przewozami turystycznymi. Są dwie główne linie kolejowe Sewastopol – Symferopol – Dżankoj , skąd odchodzą dwie linie w kierunku na Lwów i Zaporoże oraz Kercz – Dżankoj z odgałęzieniem na Teodozję . Istnieje też odgałęzienie Symferopol – Eupatoria . Rozbudowana jest także sieć dróg, w tym trasa Symferopol – Jałta , po której kursuje linia trolejbusowa , najdłuższa na świecie. Porty w Teodozji, Eupatorii, a zwłaszcza Sewastopolu obsługują statki oceaniczne, a także żeglugę przybrzeżną. W pomniejszych portach rozwinięta jest żegluga turystyczna.

Podział administracyjny

Republika Krymu składa się z 14 rejonów oraz 16 miast. W skład rejonów wchodzi 56 osiedli typu miejskiego i 957 wsi.

1. rejon bakczysarajski
2. rejon biłohirski
3. rejon dżankojski
4. rejon kirowski
5. rejon krasnogwardijski
6. rejon krasnoperekopski
7. rejon leniński
8. rejon niżniohirski
9. rejon perwomajski
10. rejon rozdolneński
11. rejon sakski
12. rejon symferopolski
13. rejon sowiecki
14. rejon czornomorski
15. Ałuszta
16. Armiańsk
17. Dżankoj
18. Eupatoria
19. Kercz
20. Krasnoperekopsk
21. Saki
22. Symferopol
23. Sudak
24. Teodozja
25. Jałta
26. Sewastopol (nie należy do Republiki Krymu)

Ludność

Autonomię zamieszkuje 1 973 185^[1] osób (2001), spośród czego 1 287,5 tys (62,1%) zamieszkuje w miastach, a 784,8 tys. (37,9%) – na wsiach. 43% populacji żyje w miastach liczących powyżej 100 tys. mieszkańców.

Narodowości

Obecnie większość ludności (58,32%) stanowią Rosjanie . Oprócz nich żyją tu Ukraińcy (24,32%) i Tatarzy (12,10%). Ci ostatni stanowili większość ludności półwyspu do końca II wojny światowej , tj. do czasu gdy w ramach stalinowskich represji za domniemaną kolaborację z Niemcami zostali deportowani w większości do Uzbekistanu. Po uzyskaniu niepodległości przez Ukrainę liczba Tatarów na Krymie stale się zwiększa dzięki powrotom dawnych wygnańców lub ich potomków.

Miasta

Głównymi miastami Republiki są: Symferopol , Bakczysaraj (dawna rezydencja chanów tatarskich ), Eupatoria , Bałakława , Jałta , Sudak , Kaffa ( Teodozja ) i Kercz z twierdza Jenikale.

Historia Autonomicznej Republiki Krymu

W obliczu rozpadu ZSRR Rosjanie zaczęli zgłaszać postulaty powrotu do Rosji. Autonomia była ceną, jaką rząd ukraiński zgodził się zapłacić za pozostanie Krymu w składzie państwa ukraińskiego i w 1991 r. zamieszkująca półwysep większość rosyjska uzyskała od komunistycznych władza zgodę na utworzenie Krymskiej ASRR , obejmującej obszar obwodu krymskiego , z wyjątkiem miasta Sewastopola , które pozostało bezpośrednio w granicach Ukrainy. Po rozpadzie ZSRR, 5 maja 1992 Rosjanie zamieszkujący półwysep proklamowali powstanie Republiki Krymu.

Ostatecznie osiągnięto kompromis – Krym zrezygnował z niepodległości, a władze niepodległej Ukrainy zgodziły się na status republiki autonomicznej. Sewastopol , niegdyś stanowiący część obwodu krymskiego został dodatkowym miastem wydzielonym jako siedziba rosyjskiej Floty Czarnomorskiej .

Status polityczny

Status polityczny Republiki Krymu reguluje konstytucja Ukrainy oraz konstytucja Autonomicznej Republiki Krymu.

Organem ustawodawczym autonomii jest jednoizbowy parlament – Rada Najwyższa Autonomicznej Republiki Krymu, złożony ze 100 posłów.

Władzę Wykonawczą sprawuje Rada Ministrów. Premiera autonomii powołuje (i odwołuje) parlament, po uzgodnieniu kandydatury z prezydentem Ukrainy.

W autonomii prezydent Ukrainy posiada swego specjalnego przedstawiciela.

Akty prawne władz republiki nie mogą być sprzeczne z konstytucją ARK oraz prawem Ukrainy.

Kompetencje władz autonomii obejmują m.in. kwestie rolnictwa, turystyki, planowania przestrzennego, transportu publicznego i instytucji kulturalnych itd. W razie uznania, iż zachodzi sprzeczność pomiędzy aktami prawnymi autonomii a prawem ukraińskim, prezydent Ukrainy może wstrzymać stosowanie aktów prawnych RN ARK i jednocześnie zwrócić się do Sądu Konstytucyjnego Ukrainy o ustalenie ich zgodności z prawem.

Zobacz też

• chanat krymski
• Półwysep Krymski
• Krymska ASRR
• Premierzy Krymu

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Portal Autonomiczna Republika Krymu
• Mapa Krymu