Balthasar Neumann |
Podobizna na banknocie 50-markowym |
Data i miejsce urodzenia | przed 30 stycznia 1687
Cheb
|
Data i miejsce śmierci | 19 sierpnia 1753
Würzburg
|
Dziedzina sztuki |
Architektura
|
Styl |
barok
|
|
Rzeźba przedstawiająca Balthasara Neumanna
B. Neumann: rezydencja w Würzburgu
B. Neumann: bazylika Czternastu Świętych Wspomożycieli (niem. Vierzehnheiligen) koło Bad Staffelstein,
B. Neumann: kościół opactwa w Neresheim
Znaczek pocztowy z 1961 r. z portretem Balthasara Neumanna
Johann Balthasar Neumann (ur. przed 30 stycznia 1687 (data chrztu) w
Chebie
, zm. 19 sierpnia 1753 w
Würzburgu
) –
niemiecki
budowniczy
i
inżynier
wojskowy, jeden z głównych architektów
baroku
i
rokoko
w Niemczech.
Najsłynniejsze dzieła:
rezydencja w Würzburgu
, pałace w
Bruchsal
i
Werneck
,
kościół pielgrzymkowy
Czternastu Świętych Wspomożycieli
koło
Bad Staffelstein
, kościoły w
Neresheim
i w
Schöntal
.
Biografia
Johann Balthasar Neumann pochodził z rodziny sukienników[1]. W 1700 rozpoczął naukę odlewnictwa u swojego ojca chrzestnego, Balthasara Platzera, w Chebie. Na początku XVIII w. przeszedł do pracowni Sebalda Kocha w Würzburgu, gdzie otrzymał świadectwo ukończenia terminu jako rusznikarz.
W 1712 wstąpił jako szeregowiec do würzburskiej artylerii, co otworzyło mu drogę do studiów inżynieryjnych[1]. Neumann wyspecjalizował się w sztuce budowy
fortyfikacji
.
Od 1714 był w służbie würzburskiej kapituły katedralnej. W latach 1717–1718 przebywał z wojskami würzburskimi w
Austrii
i na
Węgrzech
[1], gdzie prawdopodobnie brał udział w budowaniu umocnień
Belgradu
. W
Wiedniu
zapoznał się z barokowymi dziełami
Johanna Bernharda Fischera von Erlacha
oraz
Johanna Lucasa von Hildebrandta
. Podróż do
Mediolanu
umożliwiła mu zapoznanie się z pracami Guarino Guarinis, co prawdopodobnie miało wpływ na jego późniejszy sposób wykorzystania przestrzeni. Neumann pracował pod kierunkiem
budowniczych
Andreasa Müllera oraz Josepha Gresinga.
W 1719 książę biskup
Johann Philipp Franz von Schönborn
powołał młodego Neumanna na głównego budowniczego rezydencji w Würzburgu[1]. Powołanie to Neumann zawdzięczał w dużej mierze księciu
Moguncji
Lotharowi Franzowi von Schönbornowi, który już w 1715 zwrócił uwagę na talent młodego architekta.
W czasie prac nad rezydencją Neumann współpracował z doświadczonymi architektami Maximilianem von Welschem, braćmi von Erthal oraz Ritterem von Gronesteyn, którzy zapoznali go z francuskimi pracami wczesnego
klasycyzmu
.
W związku z budową rezydencji Neumann udał się na studia do
Paryża
[1]. Podróż wiodła przez
Mannheim
, Bruchsal,
Strasburg
i
Nancy
. We Francji Neumann nawiązał kontakt z Robertem de Cotte, pierwszym budowniczym króla francuskiego. Z Germainem Boffrandem, innym wielkim architektem Paryża, Neumann rozwinął swoje pomysły na budowę ogromnych klatek schodowych.
W 1724 Neumann awansował na stopień
majora
. Poprzez małżeństwo z Marią Ewą Engelbertą Schild, córką tajnego radcy Franza Ignaza Schilda, zdobył dostęp do wpływowych osobistości miasta i biskupstwa.
W 1729 został
podpułkownikiem
oraz zastąpił Maximiliana von Welscha na stanowisku głównego budowniczego w
Bambergu
, drugim biskupstwie nowego würzburskiego księcia biskupa
Friedricha Karla von Schönborn
.
W 1731 otrzymał specjalnie dla niego przygotowaną katedrę budownictwa cywilnego i militarnego na uniwersytecie w Würzuburgu. W 1741 został
pułkownikiem
, osiągając tym samym najwyższy stopień wojskowy możliwy dla niego do osiągnięcia.
Wskutek polityki Schönbornów, obsadzających wszystkie okoliczne biskupstwa członkami rodziny Schönbornów, wpływy Neumanna sięgnęły
Spiry
,
Konstancji
i
Trewiru
. Nawet koloński książę
arcybiskup
Klemens August Wittelsbach
(1700–1761) zlecał mu prace.
Od 1723 Neumann był członkiem biskupiej komisji budowlanej, której przewodniczył od 1725. Jako główny budowniczy katedry osiągnął znaczącą pozycję w zakresie architektury i budownictwa w Würzburgu. Jego pozycją nie zachwiała nawet krótka utrata urzędu głównego budowniczego na rzecz Anselma Franza von Ingelheima.
Ponadto Neumann odnosił sukcesy jako niezależny przedsiębiorca. Był właścicielem
huty szkła
w Schleichach (obecnie Fabrikschleichach, gmina Rauhenebrach) oraz szlifierni szkła w Würzburgu. Produkował nie tylko na potrzeby własnych projektów, ale też i na
eksport
.
Pod koniec życia, na zlecenie cesarza
Franciszka I Lotaryńskiego
Neumann naszkicował plany nowej klatki schodowej dla wiedeńskiego Hofburga[1]. Uważa się, że jest to jedna z najwspanialszych barokowych klatek schodowych na świecie, podobnie jak projekty dla rezydencji w
Stuttgarcie
(1747–1749),
Karlsruhe
(1750–1751) czy
Schwetzingen
(1752).
Neumann zmarł w Würzburgu jako
pułkownik
artylerii i główny budowniczy biskupów würzburskich.
Wybrane dzieła
Współpracownicy
- Johannes Seiz (1717–1779)
- Johann Thomas Nissler (1713–1769)
Uznanie zasług
- Portret Neumanna znalazł się na
znaczku pocztowym
o
nominale
25
fenigów
w 1961. Później jego podobizna została zamieszczona w serii Wielkich Niemców (niem. Bedeutende Deutsche).
- Z okazji 225 rocznicy śmierci Neumanna, 16 sierpnia 1978, wydano 5-
markową
monetę pamiątkową.
- Portret Neumanna oraz podobizny jego największych dzieł znalazły się na
banknotach
50-markowych ostatniej serii.
Przypisy
Bibliografia
- Max H. von Freeden: Balthasar Neumann. Leben und Werk. Monachium: Deutscher Kunstverlag, 1981. .
- Wilfried Hansmann: Balthasar Neumann. Kolonia: DuMont, 1993. .
- Eugen Ortner: Der Barockbaumeister Balthasar Neumann. Eine Biographie. Bindlach: Gondrom-Verlag, 1989. .
- Bernhard Schütz: Balthasar Neumann. Freiburg/B.: Herder, 1988. .
Zobacz też