Ozon
rozkład ładunku w cząsteczce rozkład ładunku w cząsteczce
Ogólne informacje
Nomenklatura systematyczna ( IUPAC ):
tritlen
Wzór sumaryczny	O3
Masa molowa	48,00 g / mol
Wygląd	bladoniebieski gaz; niebieskoczarna ciecz; fioletowoczarne ciało stałe[1]
Identyfikacja
Numer CAS	10028-15-6
PubChem	24823[2]
Właściwości Gęstość i stan skupienia 1,962×10-3 g/cm3 ; gaz[3] Rozpuszczalność w wodzie 0,105 g/100 ml (0 °C) Temperatura topnienia −193 °C ([3]) Temperatura wrzenia −111.35 °C ([3])
Niebezpieczeństwa
Zagrożenia
Utleniający Utleniający (O)
Numer RTECS	RS8225000
Podobne związki
Podobne związki	dwutlenek siarki
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków standardowych (25 °C, 1000 hPa)

Ozon, tritlen (O₃) - jedna z odmian alotropowych tlenu , posiadające silne własności aseptyczne i toksyczne . Stosowany jest przy wyjaławianiu wody oraz pełni ważną rolę w pochłanianiu części promieniowania ultrafioletowego dochodzącego ze Słońca do Ziemi (patrz dziura ozonowa ).

Właściwości chemiczne i fizyczne

Ozon jest niebieskim gazem , o większej gęstości od powietrza . Powietrze po burzy ma zapach ozonu (powstaje w temperaturze łuku elektrycznego podczas uderzeń piorunów). W stanie wolnym występuje w atmosferze , powstaje w górnych warstwach atmosfery pod wpływem promieniowania ultrafioletowego w wyniku rozpadu cząsteczek O₂ pod wpływem światła i dalszego łączenia się ich, wg równań:

Jest gazem niepalnym (ma jednak zdolność, podobnie, jak ditlen - O₂, podtrzymywać proces spalania ), dobrze rozpuszczalnym w wodzie, dość nietrwałym:

Jest silnym utleniaczem :

Ozon może występować w dwu stanach elektronowych: trypletowym i singletowym. Pierwsza z tych form ma charakter dwurodnika ^[4], druga zaś 1,3-dipola ^[5]. Najprostszym modelem teoretycznym, pozwalającym jakościowo opisać strukturę elektronową ozonu jest przedstawienie go w formie dwóch struktur rezonansowych .

Zastosowania

Wykorzystywany jest do wyjaławiania wody pitnej ( ozonowanie ), pomieszczeń (szczególnie w szpitalach: lampa ozonowa), utleniania paliwa rakietowego , a także jako reagent w ozonolizie .

Ozon jest jednym z najskuteczniejszych znanych środków dezynfekcyjnych. Działanie bakteriobójcze wykazuje w stężeniu ok. 13 μg/dm³. Nie jest on jednak pozbawiony wad. Jako uboczne produkty ozonowania powstają aldehydy i ozonki . Ponadto wadą ozonu jest jego nietrwałość, a co za tym idzie, ryzyko wtórnego skażenia uprzednio zdezynfekowanej wody. Stąd konieczność dodatkowego chlorowania wody.

Typowy środek dezynfekcyjny do uzdatniania wody – chlor , podczas wstępnego procesu chlorowania wody z zawartymi w niej związkami organicznymi, powoduje powstawanie produktów ubocznych, które są umiarkowanie toksyczne dla ludzi, m.in. chloroform i chlorofenole. Trzeba jednak podkreślić, że substancje te tworzą się w bardzo małej ilości i ich szkodliwość jest znacznie mniejsza, niż składników wody nieuzdatnianej, jednak mogą wyraźnie obniżyć jej właściwości organoleptyczne.

Dla porównania, działanie bakteriobójcze ozonu jest około 50 razy skuteczniejsze i 3000 razy szybsze niż chloru. Niestety, ozon ma stosunkowo krótki czas rozkładu, przez co ozonowana woda pozostaje aseptyczna przez krótki czas (tzn. nie można jej bezpiecznie przesyłać długimi rurociągami). Dlatego ozon nie może całkowicie wyeliminować chloru z procesu uzdatniania wody, jednakże może go w istotny sposób ograniczyć, w ilości niezbędnej do utrzymania w sterylności wszystkich nitek sieci wodociągowej po przejściu wody przez stację uzdatniania. Zabieg taki wyraźnie poprawia właściwości organoleptyczne spożywanej wody (brak wyczuwalnego zapachu i smaku chloru oraz mętnego zabarwienia).

Znaczenie biologiczne

W atmosferze spełnia funkcję filtra pochłaniającego promieniowanie ultrafioletowe , które emitowane jest przez Słońce . Pochłanianie to polega na reakcji rozszczepienia cząsteczki ozonu na tlen i rodnik tlenowy, która jest odwróceniem reakcji syntezy ozonu. Przerzedzenie warstwy ozonowej nazywa się dziurą ozonową .

Działanie toksyczne na organizm

Ozon jest gazem drażniącym, powoduje uszkodzenie błon biologicznych przez reakcje rodnikowe z ich składnikami. Po dostaniu się do komórek może hamować działanie enzymów komórkowych, wstrzymując oddychanie wewnątrzkomórkowe . Pierwszymi objawami podrażnienia ozonem (obserwowanym w stężeniach 0,2 μg/dm³) są kaszel, drapanie w gardle, senność i bóle głowy. W większych stężeniach może prowadzić do wzrostu ciśnienia tętniczego, przyspieszenia tętna i obrzęku płuc prowadzącego do zgonu (w stężeniach 9-20 μg/dm³).

Najwyższe dopuszczalne stężenie ozonu w miejscu pracy wynosi 0,1 μg/dm³.

Przypisy

Bibliografia

Witold Seńczuk red.: Toksykologia. Podręcznik dla studentów, lekarzy i farmaceutów Wydanie IV. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2002. 

Zobacz też

• tetratlen
• ozon przygruntowy