Schleswig-Holstein
Historia
Położenie stępki	18 sierpnia 1905
Wodowanie	17 grudnia 1906
Wejście do służby	6 lipca 1908
Wycofanie ze służby	25 stycznia 1945 (skreślony z listy floty)
Stocznia	Friedrich Krupp Germaniawerft, Kilonia
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	standardowa 12 100 t (pełna 14 900) t
Długość	127,6 m
Szerokość	22,2 m
Zanurzenie	8,2 m
Napęd	siłownia o maksymalnej mocy 19330 KM 12 kotłów parowych, trzy 3-cylindrowe maszyny parowe potrójnego rozprężania; 3 śruby napędowe
Prędkość	19,1 węzłów
Zasięg	5600 Mm /12 w
Załoga	743 - 802 ludzi
Uzbrojenie	patrz w tekście
Logo Wikimedia Commons

"Schlesien" (z lewej) i "Schleswig-Holstein", ok. 1930

"Schleswig-Holstein", 1931

"Schleswig-Holstein" ze swoją załogą, 1939

Schleswig-Holstein – niemiecki pancernik z okresu obu wojen światowych.

Historia

Przyjmuje się, że ostrzał Westerplatte z jego dział o godzinie 4:45 1 września 1939 stanowił początek II wojny światowej w Europie. De facto ostrzał rozpoczął się trzy minuty później, o 4:48, a przyczyną opóźnienia była konieczność przestawienia okrętu z głębi Kanału Portowego do tzw. Zakrętu Pięciu Gwizdków .

Był to jeden z 5 pancerników - przeddrednotów typu Deutschland (jednym z jego okrętów bliźniaczych był " Schlesien "). Nazwa okrętu pochodzi od jednego z krajów związkowych Niemiec – Szlezwiku-Holsztynu . Wodowany w grudniu 1906 roku^[1] i wprowadzony do służby w lipcu 1908 roku okręt był pierwszym w historii niemieckiej floty wojennej okrętem, noszącym nazwę "Schleswig-Holstein" i ostatnim predrednotem, zbudowanym dla Kaiserliche Kriegsmarine.

"Schleswig-Holstein" wszedł do służby w 1908 r. Koszt budowy to 25 mln reichsmarek . Używany był bojowo w czasie I wojny światowej , m.in. brał udział w bitwie jutlandzkiej . Po I wojnie światowej zezwolono Niemcom zachować 6 przestarzałych pancerników, między którymi był "Schleswig-Holstein". W latach 1926-1935 był to okręt flagowy floty niemieckiej, od 1936 używany był jako okręt szkolny.

1 lipca 1939 r. dowództwo okrętu objął Käpitan zur See Gustav Kleikamp, a sam okręt został wyznaczony do złożenia w sierpniu wizyty w Gdańsku na zaproszenie Senatu Wolnego Miasta , której celem było uczczenie pamięci poległych na Bałtyku i pochowanych w Gdańsku w sierpniu 1914 r. marynarzy z krążownika "Magdeburg" (zatopiony przez własną załogę w Zatoce Fińskiej , zginęło kilkunastu marynarzy). Natomiast tajne plany, jakie otrzymał dowódca przewidywały ostrzelanie polskiej placówki wojskowej na Westerplatte, a po złamaniu jej oporu udział w działaniach przeciw flocie polskiej. 18 sierpnia "Schleswig-Holstein" opuścił Kilonię i udał się do Zatoki Strand gdzie pobrał amunicję, po czym 22 sierpnia wyruszył do Świnoujścia . Po krótkim postoju 24 sierpnia o godz. 11:00 wyruszył do Gdańska. O godz. 20:10 na wysokości Ustki nastąpiło spotkanie z 1 Flotyllą Trałowców i na pokład pancernika zaokrętowano marynarzy z kompanii szturmowej Kriegsmarine. Do Gdańska okręt wszedł 25 sierpnia i zacumował przy nabrzeżu w Nowym Porcie , naprzeciw Westerplatte. Następnie pancernik wizytował Wysoki Komisarz Ligi Narodów w Wolnym Mieście Gdańsku , Carl Burckhardt i Komisarz Generalny RP , Marian Chodacki . Przez cały czas na okręcie w sposób dyskretny obowiązywała wachta bojowa artylerii 150 mm, ponadto maszyny miały być w pogotowiu, aby w ciągu 1/2 godziny uzyskać potrzebną moc do opuszczenia nabrzeża. O godz. 15:02 na okręt dotarł rozkaz o rozpoczęciu działań wojennych 26 sierpnia o godz.04:30, który odwołano w nocy. 26 sierpnia rozpoczęto uroczystości upamiętniające marynarzy z krążownika "Magdeburg"^[2][3][4]. O godz. 18:00 holowniki przeholowały okręt z Nowego Portu w rejon twierdzy Wisłoujście , tam wyokrętowano kompanię szturmową.

31 sierpnia na pancernik dotarł meldunek radiowy o rozpoczęciu działań w dniu 1 września o godz. 04:45. Rano 1 września "Schleswig-Holstein" opuścił swoje miejsce postoju i zacumował przy warsztatach Rady Portu na tzw. Zakręcie Pięciu Gwizdków. O godz. 04:43 dowódca pancernika wydał rozkaz artylerii do otwarcia ognia. Pięć minut później odezwały się działa kalibru 280 mm i 150 mm przeciw Westerplatte. Ostrzał trwał do godz. 04:55, pancernik zużył 8 pocisków 280 mm i 59 pocisków 150 mm. O godz. 05:45 holownik "Danzig" odholował okręt w rejon Szańca Mewiego . Z nowego miejsca ponownie "Schleswig-Holstein" ostrzeliwał Westerplatte od godz. 07:40 do 07:50, od 08:15 do 08:28 i od 08:48 do 09:28 z wszystkich dział zużywając 96 pocisków 280 mm, 407 pocisków 150 mm, 366 pocisków 88 mm. 2 września "Schleswig-Holstein" przeholowany został w głąb portu cumując przy Dworcu Wiślanym, skąd o godz. 12:03 otworzył ogień ostrzeliwując polskie pozycje w Redłowie , ostrzał trwał do godz. 12:20. Pancernik zużył 41 pocisków 280 mm i 15 pocisków 150 mm. Ponowny ostrzał tym razem Witomina i Redłowa przeprowadził 4 września w godzinach 09:18 - 12:00 zużywając 56 pocisków 150 mm. 5 września oddał 13 strzałów z dział 150 mm do radiostacji gdyńskiej. Dwa dni później rano pancernik przeholowano w rejon Szańca Mewiego, skąd ponownie ostrzelał Westerplatte w godzinach 06:08 do 06:40. Po kapitulacji załogi Westerplatte "Schleswig-Holstein" podpłynął w rejon wyjścia z portu, skąd ostrzeliwał Kępę Oksywską i Hel . Ostrzał powtarza następnego dnia kierując ogień przeciwko polskim oddziałom na Oksywiu zużywając 10 pocisków 280 mm i 192 pociski 150 mm. 11 września ostrzeliwuje działami 280 mm port na Oksywiu.

Po kilkudniowej przerwie 18 września "Schleswig-Holstein" w eskorcie trałowców podszedł w rejon Redłowa i o godz. 11:45 ostrzeliwał Oksywie zużywając 155 pocisków 15 cm, o 12:40 ostrzeliwał Obłuże oddając pięć strzałów z artylerii 280 mm, o 13:03 ponownie przeprowadził ostrzał Obłuża zużywając 7 pocisków 280 mm, o godz. 14:16 oddał 22 strzały z dział 150 mm w kierunku Oksywia . Ostatnie tego dnia strzały oddał o godz. 15:29 na Oksywie z dział 150 mm zużywając 6 pocisków. Po ostrzale zacumował w Nowym Porcie, tam 19 września na okręt przybył kontradmirał Schmundt i podniósł swoją flagę. 21 września Adolf Hitler , który przybył na Westerplatte pozdrowił załogę okrętu przemaszerowując przed zebraną załogą. Jeszcze tego samego dnia o godz. 14:00 okręt oddał 13 strzałów w kierunku Helu. 23 września wraz z siostrzanym okrętem "Schlesien" ostrzeliwał z Gdańska Hel oddając 33 strzały z dział 280 mm. Następnego dnia oba okręty opuściły Gdańsk i podążyły w asyście trałowców w kierunku Gdyni . O godz. 09:06 "Schleswig-Holstein" jako pierwszy otwrzył ogień w kierunku Helu oddając 16 strzałów z dział kalibru 280 mm. Po otwarciu ognia przez artylerię helską oba okręty wycofały się do Gdańska . Ponowne wyjście nastąpiło następnego dnia. O godz. 09:26 będąc na wysokości Orłowa pancernik otworzył ogień do baterii helskiej. O godz. 10:35 po wystrzeleniu 70 pocisków 280 mm i 123 kalibru 150 mm ogień wstrzymano i okręt odpłynął do Gdańska gdzie przybył o godz. 12:22. 27 września "Schleswig - Holstein" o godz. 05:05 opuścił Gdańsk i udał się w rejon Orłowa , skąd o godz. 11:57 otworzył z wieży A ogień do baterii helskiej. Pomiędzy czwartą a piątą salwą o godz.12:02 pancernik otrzymał trafienie pociskiem 155 mm w prawoburtową kazamatę działa 150 mm. Rannych zostało 3 marynarzy z obsługi działa oraz 4 kadetów będących w rufowym pomieszczeniu umywalni. O godz. 12:05 okręt przerwał ogień i wycofał się bliżej Gdańska wznawiając ogień z wieży B. Do Gdańska powrócił o godz. 14:30. 12 października "Schleswig-Holstein" opuścił Gdańsk udając się do Świnoujścia, a potem do Kilonii, gdzie wyokrętował kadetów. Po remoncie okręt 8 grudnia przybył do Świnoujścia, a 15 grudnia do Gdańska , po czym powrócił do Kilonii.

W kwietniu 1940 roku uczestniczył w zajęciu Danii, następnie w latach 1941-1944 służył jako okręt szkolny i hulk mieszkalny w Gdyni . Od września 1944 roku, ze wzmocnioną artylerią przeciwlotniczą, służył jako okręt obrony plot. "Schleswig-Holstein" został zbombardowany w wielkim nalocie brytyjskim na Gdynię 18/19 grudnia 1944 , na skutek czego zatonął. Po wojnie został podniesiony przez Rosjan, karierę zakończył jako ćwiczebny okręt-cel .

Nazwę "Schleswig-Holstein" nosi obecnie niemiecka fregata rakietowa typu F123, oddana do służby w 1995 .

Pierwsza wyprawa badawcza o nazwie "Sophie X" (nawiązująca do kodu radiowego okrętu) na wrak pancernika Schleswig-Holstein odbyła się na początku września 2008 roku. Dokonali jej członkowie Stowarzyszenia Rekonstrukcji Historycznej WST Westerplatte ( [1] ) przy pomocy Centrum Nurkowego "Neptun" z Bydgoszczy oraz Bałtyckiego CN "Explorer" z Gdyni. Symbolicznie była to setna rocznica wprowadzenia okrętu do służby. Lokalizacja znana była od kilkudziesięciu lat, gdyż miejsce zalegania wraku to kamienista mielizna Neugrund, w okolicach estońskiej wyspy Osmussar, gdzie odbywały się ćwiczenia artyleryjskie i lotnicze na okręcie celu - pancerniku "Schleswig-Holstein". Ciekawostką jest, iż holowany pancernik legł na dnie niedaleko krążownika "Magdeburg".

Kalendarium

Zdewastowany pomnik w Gdańsku, tzw. "Skagerrakstein", przy którym 26 sierpnia 1939 odbyły się uroczystości z udziałem delegacji z okrętu "Schleswig-Holstein"

• 17 grudnia 1906 – wodowanie ( Stocznia Friedrich Krupp Germaniawerft w Kilonii )
• 6 lipca 1908 – wejście do służby
• 25 sierpnia 1939 - wejście do portu Wolnego Miasta Gdańska
• 1 września 1939 - Rozpoczęcie ostrzału Westerplatte . Początek II Wojny Światowej.
• 19 grudnia 1944 – zbombardowany przez lotnictwo u wejścia do portu w Gdyni , osiadł na płyciźnie 26 grudnia
• 20 grudnia 1944 – na pokładzie wybucha pożar, okręt płonie przez 12 godzin
• 25 stycznia 1945 – skreślenie z listy floty
• 21 marca 1945 – wysadzony w powietrze przed zdobyciem Gdyni przez wojska radzieckie
• 1946 – podniesiony przez Sowietów, odholowany do Tallinna , gdzie służył jako hulk
• od 1948 – używany jako cel dla lotnictwa na mieliźnie w pobliżu wyspy Odsmussar

Uzbrojenie

• uzbrojenie początkowe
  • 4 działa kalibru 280 mm w dwóch dwudziałowych wieżach (ciężar pocisku 330 kg)
  • 14 dział kalibru 170 mm w kazamatach
  • 20 dział kalibru 88 mm
  • 6 podwodnych wyrzutni torped

• uzbrojenie od 1939 do 1944
  • 4 działa kaliber 280 mm
  • 12 dział kalibru 150 mm w kazamatach
  • 4 działa kalibru 88 mm
  • 4 działka przeciwlotnicze kaliber 37 mm
  • 3 działka przeciwlotnicze kaliber 20 mm

• opancerzenie
  • burty: do 240 mm
  • wieże artylerii : do 280 mm
  • pokład: do 40 mm
  • wieża dowodzenia: 300 mm

Dowódcy

• kmdr Gustav Kleikamp maj 1939 - wrzesień 1940

Przypisy