Miłoszyce –
wieś
w
Polsce
położona w
województwie dolnośląskim
, w
powiecie oławskim
, w
gminie Jelcz-Laskowice
.
W latach
1946-1975
oraz
1975-1998
miejscowość administracyjnie należała do granic
województwa wrocławskiego
.
Nazwy wsi
Etymologia nazwy wsi nie ustalona.
- Olezci - 1245,
- Mileschit - ok. 1305,
- Melaschitz - 1337,
- Meleschwitz - 1795,
- Meleschwitz (1360 - Meleschicz) - 1845,
- Meleschwitz - 1876,
- Fünfteichen (Pięć Stawów) - od 26 stycznia 1937[1],
- Miłoszyce - od 1945.
Historia
Najdawniejsze dzieje Miłoszyc
Miejscowość wzmiankowana po raz pierwszy
9 sierpnia
1245
roku w dokumencie papieża
Innocentego IV
, w którym potwierdza on stan posiadania biskupstwa wrocławskiego, w tym wieś Olezci (Miłoszyce). Ponownie nazwa miejscowości pojawia się jako Meleschit około 1305 r. w
Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis
. W 1337 roku król Jan czeski zatwierdza Thammowi von Stertza wszystkie prawa do Miłoszyc, których udzielił mu wcześniej książę
Henryk VI
. Kościół parafialny wymieniony po raz pierwszy w akcie notarialnym wystawionym w
Oleśnicy
w 1399 roku. Obecny, barokowy zbudowany został w latach 1714-1715.
Panowanie pruskie i sekularyzacja dóbr kościelnych
Miłoszyce to jedna z najstarszych wsi w rejonie, do
1810
r. stanowiąca własność biskupów wrocławskich. Następnie znajdujący się tu
folwark
klasztorny oraz związane z nim dobra przechodzą na rzecz skarbu państwa.
Mniej więcej w tym okresie wieś liczyła około 60 domów zasiedlonych przez blisko 380 mieszkańców. Oprócz katolickiego kościoła i szkoły mieściła się tu karczma. Działał kowal i rzeźnik. W poł. XIX wieku wzmiankowany jest ponadto pałac. Rozwijał się handel oraz hodowla owiec. Systematycznie, acz niezbyt szybko wzrastała liczba domów i mieszkańców.
Związana układem komunikacyjnym ze starą drogą z
Laskowic
do Wrocławia, w stosunku do innych miejscowości (być może jako siedziba parafii katolickiej) zajmowała miejsce centralne. Świadczy o tym promienisty układ rozchodzących się z niej dróg. Najstarsza część wsi ma formę
owalnicy
, której środek zajmuje kompleks stawów. Po jego bokach biegną dwie drogi zbiegające się na początku i końcu. Zapewne od najdawniejszych czasów pionową dominantę wsi stanowił kościół parafialny, akcentujący zarazem jej oś podłużną, wyznaczoną przez zespół stawów. Zgodnie ze starą tradycją tworzył on układ sprzężony z położonym obok, po stronie wschodniej folwarkiem i domem jego właściciela.
Spora część wsi, zwłaszcza po stronie północno-zachodniej zachowała pierwotny szczytowy, częściowo zwarty charakter zabudowy, oraz podział działek rolnych. Po przeciwległej stronie południowo-wschodniej, w której przeważają budynki późniejsze, z początków XX w. występuje układ luźny, mieszany. Zapewne już w I połowie XIX w. wieś zaczęła się także rozrastać wzdłuż drogi Laskowice-Wrocław, przecinającej jej pn. wschodni kraniec. Wytyczono drogę w kierunku pn. wschodnim do
Dziupliny
, gdzie powstała kolonia
Miłoszyce Małe
.
Prawdopodobnie ok. 1830 r. przy drodze do Laskowic założony został cmentarz. Na przeciwległym krańcu wsi, w związku z wybudowaną w 1868 r. Koleją Prawego Brzegu Odry, wzniesiono budynek stacyjny, połączony ze wsią odcinkiem dawnej drogi do Łęgu, obsadzonym starymi lipami i akacjami. U południowo-zachodniego wylotu głównej drogi miejskiej, w pobliżu znajdującego się tam stawu, wzniesiony został z pocz. XX w. niewielki szpital
bonifratrów
(dzisiaj dom zakonny
elżbietanek
).
W
1876
roku znajdujący się we wsi majątek ziemski należał do Ferdynanda Wandrepa, w 1905 roku do wdowy Marty Langhans z domu Kroschel. Około 1917 roku ulega on parcelacji. Do czasów II wojny światowej wzmiankowane są tu dwie niewielkie posiadłości: dobra klasztorne szpitala bonifratrów, dom zakonu elżbietanek i resztówka dóbr rycerskich. Działała szkoła ludowa i świetlica wiejska.
Lata 1900-1945
W latach 1900 - 1909 wybudowano we wsi
stację kolejową
i linię normalnotorową łączącą Opole z Wrocławiem Głównym. w latach późniejszych dobudowano odgałęzienie tej linii z Miłoszyc do Wrocławia Nadodrze. W czasie działań wojennych w 1945 r. zniszczony został most na Odrze za Czernicą Wrocławską i aż do lat 50. linia do Wrocławia Głównego nie funkcjonowała. Ruch kolejowy wznowiono 6 sierpnia 1945 r. na linii Opole - Miłoszyce - Wrocław Nadodrze.
W okresie dwudziestolecia międzywojennego nastąpił rozrost wsi wzdłuż dróg w części południowo-wschodniej i powstało po drugiej stronie torów kolejowych osiedle domków jednorodzinnych (niem. "Siedlung"), dzisiejsze ul. Długa i Ratowicka.
Podczas II wojny światowej dla potrzeb budowy i prowadzenia produkcji nowej fabryki zbrojeniowej Kruppa "Berthawerke", na skraju wsi działał niemiecki obóz pracy przymusowej -
Arbeitslager Fünfteichen
, podobóz męski. Założony
15 października
1943
, a zlikwidowany
21 stycznia
1945
r. Tegoż dnia zwołano w obozie ostatni apel więźniów. Rozdano im po kawałku
chleba
i
kiełbasy
i zmuszono 6 tysięcy więźniów do wymarszu do obozu
Groß-Rosen
. W trakcie tzw.
Marszu śmierci Fünfteichen - Gross Rosen
Niemcy zamordowali około 2 tysięcy więźniów. Oprócz tego w obozie pozostało 800 więźniów, którzy byli w szpitalu. Część z tych osób zmarła i została pochowana w sąsiednim lasku, resztę oswobodzili żołnierze sowieccy (wg.
[1]
) został zajęty przez Armię Radziecką 23.01.1945 r. W lasku opodal byłego obozu znajduje się masowy grób ok. 8000 jego więźniów zamęczonych przez okres funkcjonowania obozu. Miejsce to upamiętnia skromny pomnik z płytą pamiątkową.
Okres powojenny
Sowieci rozpoczęli "zagospodarowywanie" terenu nieznacznie zniszczonej fabryki "Berthawerke" Kruppa. Od tej pory aż do końca I kwartału 1947 roku trwał demontaż i wywózka maszyn oraz kompletnych linii produkcyjnych do ZSRR (prawdopodobnie w okolice Smoleńska). Wg. informacji ówczesnej polskiej obsługi stacji PKP w Laskowicach Oławskich, teren fabryki opuściło ponad 160 składów (transportów) kolejowych z jej wyposażeniem. Na Wigilię 1945 r. na stacji PKP w Miłoszycach miał miejsce głośny wypadek, kiedy powracający do domów z wojny pasażerowie jadący na dachach wagonów zostali zmieceni przez konstrukcję nadziemnego przejścia stacyjnego. Kilkanaście osób wtedy zginęło a wiele odniosło ciężkie rany. Dla ochrony polskich osadników przed panoszącymi się żołnierzami armii czerwonej w pierwszej połowie 1946 r. w miejscowym folwarku Braci Bonifratrów skoszarowano jednostkę Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego Wojska Polskiego. Do roku 1948 funkcjonował również sowiecki obóz dla jeńców niemieckich (więzienie NKWD?) w barakach po byłym hitlerowskim obozie koncentracyjnym
KL Fünfteichen
. Po przejęciu fabryki przez polską administrację w II połowie 1947 roku, na jej terenie zainstalowały się trzy polskie przedsiębiorstwa handlowe , które prowadziły swoją działalność do utworzenia
Jelczańskich Zakładów Samochodowych
w Jelczu. W latach 1960/70 rozebrano zabytkowy mur otaczający kościół, na zapleczu którego w poprzek osi podłużnej wsi wzniesiono nowoczesny budynek szkolny. Domy we wsi są murowane, w ogromnej większości parterowe, prostokątne z wysokimi dwuspadowymi dachami. Dominantę pionową stanowi kościół z wysoką wieżą oraz położony w jego pobliżu dwór folwarczny. Luki w starszej zabudowie mieszkalnej uzupełniają w tej chwili domki jednorodzinne i dwa powstające duże osiedla mieszkalne: jedno przy wyjeździe na Wrocław tzw. "Przylesie" i drugie "Słoneczne" w okolicy cmentarza w stronę Jelcza-Laskowic.
Kościół otoczony jest starym cmentarzem na którym rosną dęby i lipy. Zachował się tu grobowiec von Sauermów, kamienne rzeźby z końca XIX w. oraz piaskowcowa Madonna z Dzieciątkiem z końca XIV w. Kamienne grupy rzeźbiarskie z końca XIX w. zdobią również położony za wsią nowszy cmentarz, porośnięty starymi lipami i klonami. W środkowej części wsi zachował się rząd starych lip, rosnących wzdłuż drogi głównej. Rosną one także przy początkowym odcinku drogi do Laskowic. Droga do
Dziupliny
wysadzana jest jednostronnie topolami i wierzbami.
Na ulicy Polnej, przed domem zakonnym sióstr
elżbietanek
zachowała się nawierzchnia z
granitowej
kostki.
Polonia Miłoszyce
Polonia Miłoszyce (pełna nazwa LKS "Polonia" Miłoszyce) - klub piłkarski grający aktualnie w Klasie A (6 liga). Klub został założony w 1953, pierwszy mecz rozegrano w 1954. Polonia wygrała wtedy 11:0 z Dziupliną. Nazwa "Polonia" wzięła się od
Polonii Bytom
, która wtedy odnosiła największe sukcesy.
W 2001 "Polonia" awansowała do Ligi Okręgowej (5 liga), lecz nie utrzymała się tam nawet przez jeden sezon. W 2007 roku, drużyna z Miłoszyc była bliska drugiego awansu do 5 ligi, lecz przegrała w decydującym meczu z drużyną z Wiązowa 1:3
Przypisy
Literatura
Linki zewnętrzne