Żywotnik zachodni
Żywotnik zachodni | Gatunek leczniczy |
| Gatunek trujący |
Thuja occidentalis - Żywotnik zachodni Żywotnik zachodni (Thuja occidentalis
L.
;
syn.
Arbor vitae) –
gatunek
drzewa
z rodziny
cyprysowatych
. Pochodzi ze wschodnich części
Ameryki Północnej
– południowej
Kanady
i północnych rejonów
USA
. Ma
wiecznie zielone
liście. Obecnie popularne drzewo ogrodowe w
Europie Środkowej
i
Południowej
. Żywotnik zachodni jest stosowany w
homeopatii
oraz w
fitoterapii
.
Wyciąg
wchodzi w skład złożonego
leku
ziołowego
(Esberitox) do stosowania doustnego w leczeniu
przeziębienia
, ostrych i przewlekłych
infekcji
górnych dróg oddechowych oraz pomocniczo wraz z
antybiotykiem
w leczeniu zakażeń
bakteryjnych
[1].
Olejek eteryczny
, którego głównym składnikiem jest
tujon
, wchodzi w skład preparatów złożonych do stosowania zewnętrznego w przypadku
brodawek
na rękach i stopach[2]. Morfologia- Pokrój
- Początkowo
korona
wąskostożkowata lub kolumnowa, z czasem cylindryczna.
-
Pień
- Osiąga wysokość do 20 m (w Polsce dorasta do 15 m), średnica pnia do 0,4 m (wyjątkowo osiąga wysokość 30 m i średnicę pnia 1,6 m). Początkowo rośnie szybko, po 15-20 latach tempo wzrostu maleje.
Kora
ciemnobrązowa, łuszcząca się wąskimi pasemkami. Silnie spłaszczone, jasnozielone gałązki w
zimę
przybierają brunatny odcień.
-
Drewno
- Lekkie, miękkie, o jasnym, żółtawym zabarwieniu. Pozbawione jest żywicy a jednak pozostaje wyjątkowo trwałe i odporne na gnicie (znacznie trwalsze niż drewno
dębowe
).
-
Liście
- Łuskowate igły, na pędach wierzchołkowych zaostrzone, odstające, rozmieszczone rzadko, długości 3-4(5) mm, na gałązkach silnie przylegające, tępo zakończone, długości około 2,5 mm. Łuski rosnące na dolnej i górnej płaszczyźnie gałązki opatrzone wypukłym gruczołkiem żywicznym, boczne krótsze i bez gruczołków.
-
Szyszki
- Wąskojajowate, początkowo żółtozielone, dojrzałe jasnobrązowe, długości 8-12 mm, złożone z 8-10 łusek. Wyrastają na krótkich bocznych rozgałęzieniach.
Biologia i ekologia-
Biotop
, wymagania
-
Niziny
,
doliny
rzek. Preferuje podmokłe
gleby
wapienne, najlepiej rośnie w klimacie chłodnym i wilgotnym. Tworzy
lasy
jednogatunkowe lub mieszane razem z
choiną kanadyjską
i
sosną wejmutką
. Wytrzymały na niskie temperatury i odporny nawet na duże zanieczyszczenia powietrza.
FitochemiaŚwieża roślina zawiera 0,6%
olejku eterycznego
,
cukry redukujące
,
polisacharydy
, rozpuszczalne w wodzie
minerały
,
kwas taninowy
oraz
taniny
[1]. Głównymi składnikami olejku eterycznego otrzymanego ze świeżych liści są:
tujon
(65%), izotujon, fenchon oraz inne
monoterpeny
(
alfa-pinen
, myricen, alfa-terpinen,
limonen
, gamma-terpinen, terpinolen, sabinen[3]) i
glikoproteiny
o wysokiej masie cząsteczkowej[1]. Do innych zidentyfikowanych związków chemicznych należą:
kamfen
,
borneol
, lignany,
flawonoidy
(
kwercetyna
, mirycetyna)[3]. Zawartość olejku eterycznego w suchej roślinie Herba Thujae occidentalis wynosi od 1,4 do 4%[1]. Olejek eteryczny pozyskuje się z liści, gałązek i kory okazów przynajmniej 15-letnich przez
destylację
z parą wodną[2]. Olejek ma gorzki, balsamiczny zapach. Jest wykorzystywany w medycynie oraz w przemyśle
perfumeryjnym
[2]. Właściwości farmakologiczneŻywotnik zachodni jest
rośliną trującą
. - Olejek eteryczny żywotnika zachodniego
Głównemu składnikowi
olejku eterycznego
z żywotnika zachodniego, czyli tujonowi, przypisuje się właściwości przeciwgrzybicze, bakteriobójcze[2] i
przeciwrobacze
[3]. Olejek eteryczny żywotnika jest
trucizną
przy podaniu doustnym, zaś stosowany zewnętrznie działa silnie drażniąco. - Alkoholowo-wodny wyciąg z żywotnika zachodniego
Polisacharydy
i
proteiny
, obecne w dużych ilościach w rozpuszczalnym w wodzie ekstrakcie z żywotnika zachodniego, mają działanie stymulujące
układ odpornościowy
[3]. Działanie
przeciwwirusowe
oraz
immunostymulujące
żywotnika stało się przedmiotem badań naukowych, przeprowadzonych
in vivo
i
in vitro
[4], które potwierdziły wzmacnianie odporności[1], związane z aktywacją
makrofagów
[1], po doustnym zastosowaniu etanolowo-wodnego
wyciągu
. Większość badań klinicznych
ziołowego
preparatu złożonego, zawierającego wodno-etanolowe wyciągi z żywotnika oraz
Echinacea purpurea
, Echinacea pallida i Baptisia tinctoria (nazwa handlowa Esberitox) potwierdziło skuteczność terapeutyczną leku w leczeniu ostrych
infekcji
układu oddechowego
i
przeziębienia
[1]. Preparat okazał się także pomocny w leczeniu
bakteryjnego
zakażenia dróg oddechowych w skojarzeniu z
antybiotykiem
[1]. - Efekty uboczne
Na podstawie wyników
badań klinicznych
oceniono, że stosowanie u dorosłych i dzieci zarejestrowanego preparatu leczniczego, zawierającego alkoholowy wyciąg z żywotnika zachodniego, jest bezpieczne[1]. W okresie od stycznia 1999 do sierpnia 2003 preparat złożony z żywotnikiem (Esberitox) zażyło ponad 12 milionów pacjentów i zarejestrowano 63 przypadki działań niepożądanych[1], z których większość miała łagodny, przejściowy charakter i dotyczyła
skóry
, np.
wysypka
. Dzienna dawka Esberitoksu dla dorosłych oraz dla dzieci plasuje się dużo poniżej maksymalnej dawki uznanej za bezpieczną dla ludzi (w przeliczeniu na tujon wynosi doustnie 1,25 miligrama/kg masy ciała) oraz poniżej dawki tujonu dopuszczalnej w napojach alkoholowych (około 0,08 mg tujonu/kg masy ciała osoby dorosłej)[1]. Kontakt skóry z żywotnikiem może prowadzić do
kontaktowego wyprysku alergicznego
[3], za który najprawdopodobniej są odpowiedzialne
kwasy żywiczne
[3]. - Dawkowanie
Zalecana dawka dzienna Esberitoksu[1]: - dla dorosłych 18 do 36 mg żywotnika (odpowiada 18 do 36
mikrogramów
tujonu)
- dla dzieci 12 do 24 mg żywotnika (odpowiada 12 do 24 mikrogramom tujonu)
Leki zawierające w swoim składzie żywotnik nie powinny być zażywane przez kobiety
w ciąży
oraz
karmiące
bez uprzedniego skonsultowania się z
lekarzem
[1]. ZatrucieGłówne objawy
zatrucia
po spożyciu świeżej rośliny są z reguły łagodne i obejmują[1][3]: W przypadku przedawkowania preparatów doustnych zawierających wyciąg z żywotnika zachodniego objawy są poważniejsze i obejmują dodatkowo[1][3]: W
medycynie ludowej
wyciąg z żywotnika zachodniego był stosowany jako środek wywołujący
aborcję
[3]. Badania nie potwierdziły działania aborcyjnego żywotnika, ani innych roślin zawierających tujon[1].
Odwary
z żywotnika były tradycyjnie stosowane w tym celu (najprawdopodobniej razem z
jałowcem
), często prowadząc do zgonu kobiety[1], gdyż mocne i długotrwałe skurcze macicy występują dopiero, gdy dojdzie do śmiertelnego zatrucia[3]. Zastosowanie-
Drzewo ozdobne
– chętnie sadzony w
parkach
miejskich i jako element zieleni osiedlowej. Szczególnie cenione są liczne odmiany, także ze względu na odporność na zanieczyszczenia powietrza oraz wytrzymałość na
mrozy
. Dobrze znosi przycinanie i może być stosowany do formowania zimozielonych
żywopłotów
– za przykład takiego zastosowania może posłużyć popularna odmiana Brabant. Formy żywopłotowe i szpalerowe tworzy się także z innych odmian o kolumnowym pokroju. Wśród nich często spotykana jest odmiana Smaragd, a także nieco mniej powszechne Holmstrup i Yellow Ribbon. Z odmian o niższym pokroju popularnie sadzone są kuliste: Danica, Globosa czy też Teddy oraz Rheingold. Żywotnik zachodni wprowadzony został do uprawy w Europie w latach 30.
XVI wieku
. Najpopularniejsze odmiany ozdobne najczęściej zostały wyhodowane w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat w szkółkach hodowlanych.
-
Roślina lecznicza
– stosowana w
fitoterapii
oraz
homeopatii
[4] u ludzi i zwierząt[3].
- Olejek eteryczny – wchodzi w skład preparatów do stosowania zewnętrznego w leczeniu
brodawek
na stopach i rękach[5], które muszą być stosowane ostrożnie, gdyż mogą wywoływać podrażnienia skóry. Preparaty zewnętrzne z olejkiem z żywotnika nie powinny być stosowane przez kobiety w
ciąży
. Nie wolno ich też podawać doustnie, gdyż są
trujące
.
- Wyciąg – wchodzi w skład złożonego
leku
ziołowego
(Esberitox) do stosowania doustnego w leczeniu
przeziębienia
, ostrych i przewlekłych
infekcji
górnych dróg oddechowych oraz pomocniczo wraz z
antybiotykiem
w leczeniu zakażeń
bakteryjnych
[1].
- W homeopatii – stosuje się doustnie tylko odpowiednio wysokie
potencje
(D6, D30) otrzymane przez wielokrotne rozcieńczanie urtinktury żywotnika, np. w profilaktyce poszczepiennych działań niepożądanych u małych dzieci[6][7] oraz leczeniu konstytucyjnym. Zewnętrznie w homeopatii stosuje się
tinkturę
z żywotnika do smarowania brodawek.
CiekawostkiNajwiększy znany przedstawiciel tego gatunku osiągnął wysokość 34 m i średnicę pnia 175 cm. Okaz rośnie w Leelanau County, w stanie
Michigan
. Najstarszy znany żywotnik zachodni ma 1000 lat, ale znaleziono martwy już okaz, którego wiek oszacowano na podstawie pierścieni na 1500 lat. Przypisy- ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 1,14 1,15 1,16 1,17
ecam.oxfordjournals.org
B. Naser, C. Bodinet, M. Tegtmeier, U. Lindequist Thuja occidentalis (Arbor vitae): A Review of its Pharmaceutical, Pharmacological and Clinical Properties (
ang.
)
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3
Zwitserseapotheek.be
Aromatherapie – Thuja (
niderl.
)
- ↑ 3,00 3,01 3,02 3,03 3,04 3,05 3,06 3,07 3,08 3,09 3,10
EMEA.Europa.eu
Thuja occidentalis – summary report (April 1999) (
ang.
)
- ↑ 4,0 4,1 B. Naser, C. Bodinet, M. Tegtmeier, U. Lindequist. Thuja occidentalis (Arbor vitae): A Review of its Pharmaceutical, Pharmacological and Clinical Properties.. „Evid Based Complement Alternat Med”. 2 (1), ss. 69-78 (Mar 2005).
doi:10.1093/ecam/neh065
.
PMID 15841280
.
- ↑
Wrattenolie
(
niderl.
)
- ↑
Tujababy druppels
(
niderl.
)
- ↑
Thuja occidentalis
(
niderl.
)
Inne hasła zawierające informacje o "Żywotnik zachodni":
Iwan IV Groźny
...
Stanisław Hozjusz
...
Sucha Góra (Karkonosze)
...
Armia Czerwona
...
Jezioro Gardyńskie
...
Łuknajno
...
Niż Wschodniobałtycko-Białoruski
...
Wietnam
...
Stanisław Pyjas
...
Toruń
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Żywotnik zachodni":
144 I wojna światowa. Rewolucja w Rosji (plansza 7)
...
220 Bilans II wojny światowej (plansza 5)
...
46. Wybrane konflikty na świecie (plansza 4)
...
|