Rzodkiew zwyczajna
Rzodkiew zwyczajna | Gatunek leczniczy |
| Gatunek trujący |
Rzodkiew zwyczajna (Raphanus sativus) L. -
gatunek
roślin
obejmujący wiele
odmian
. Prawdopodobnie pochodzi z wybrzeży Morza Śródziemnego. W uprawie roślina rozprzestrzeniła się po całym świecie, w wielu miejscach występują również zdziczałe formy. W Polsce występuje głównie jako
roślina uprawna
, lecz przejściowo dziczeje (
ergazjofigofit
). Charakterystyka- Pokrój
-
Roślina jednoroczna
albo
dwuletnia
, osiągająca wysokość 15-60 cm (wyjątkowo do 100 cm).
-
Łodyga
- Wzniesiona, gruba, dęta, dołem szorstko owłosiona, górą naga.
-
Liście
-
Ulistnienie
skrętoległe, liście lirowate. Dolne liście pierzastowrębne i nieregularnie ząbkowane, górne liście niepodzielone.
-
Kwiaty
- Zebrane w
grono
na szczytach pędów. Kielich stulony w długą nibyrurkę. Korona barwy białej lub liliowej i posiadająca wyraźną nerwację na płatkach. 4 łopatkowate płatki korony silnie rozchylone na boki, kilka długich pręcików rozchylonych na boki, jeden słupek z całobrzegim znamieniem. Słupek i pręciki dojrzewają równocześnie, roślina
owadopylna
, kwitnie od maja do czerwca.
Roślina miododajna
i dobre źródło pyłku dla pszczół.
-
Owoc
- Poprzecznie paciorkowato przewężona
łuszczyna
zakończona małym dzióbkiem. Jest gąbczasta i zgrubiała, ma długość 3-9 cm i szerokość 8-14 mm. Po dojrzeniu rozpada się na jednonasienne odcinki.
-
Korzeń
- Silnie zgrubiały, z zewnątrz u różnych odmian biały, czerwony, fioletowy lub prawie czarny, wewnątrz biały.
-
Roślina trująca
- Z powodu dużej zawartości (szczególnie w rzodkwi czarnej) olejków gorczycowych,
glikozydów
i kwasów organicznych nie może być spożywana przez ludzi z
chorobą wrzodową
żołądka i dwunastnicy, przy zapaleniu wątroby, przewodu pokarmowego i ciężkich chorobach serca i nerek.
Kultywary- rzodkiew (Raphanus sativus var. major)
- rzodkiew czarna (Raphanus sativus var. niger)
-
rzodkiew japońska
(Raphanus sativus longipinnatus)
- rzodkiew oleista (Raphanus sativus var. oleiformis Pers.)
- rzodkiewka (Raphanus sativus var. sativus)
Zastosowanie-
Roślina uprawna
: różne odmiany rzodkwi uprawiane są głównie jako
warzywa
, ale bywa uprawiana również jako
roślina oleista
i
pastewna
.
- Historia uprawy: czerwona rzodkiewka była uprawiana w
Egipcie
już 2000 lat temu, lecz przypuszczalnie pochodzi z
Chin
bądź Środkowej Azji. Dzika rzodkiewka nadal rośnie na terenie Chin i została wprowadzona przez Chińczyków do środkowej Azji jeszcze w czasach
prehistorycznych
.
Grecy
wysoko cenili jej smak w
III w. p.n.e.
, zaś
Rzymianie
odnotowali istnienie wielu odmian o różnym kształcie i barwie już w czasach
chrześcijaństwa
. Rzymianie zabrali rzodkiewkę na północ; w
Niemczech
zaczęto ją regularnie uprawiać w
XIII wieku
. Rzodkiewka była jedną z pierwszych europejskich roślin uprawnych zabranych na kontynent amerykański.
-
Sztuka kulinarna
: jest to warzywo korzeniowe o białym, bardzo pieprznym w smaku miąższu. Jest wyśmienitym źródłem
witaminy C
. W kuchni zachodniej stosuje się świeżą rzodkiewkę w sałatkach i przystawkach, lecz w
Chinach
i
Japonii
marynuje się ją w solance.
- Główne składniki odżywcze (wielkość porcji - 30 g):
- Zastosowania: do sałatek i kanapek oraz do
garnirowania
potraw.
-
Roślina lecznicza
:
-
Surowiec zielarski
: korzeń rzodkwi, tzw. Radix Raphani. Najczęściej wykorzystywana jest w lecznictwie rzodkiew czarna. Zawiera
olejki eteryczne
,
glikozydy
,
kwasy organiczne
, przeciwutleniacze (
indole
).
- Działanie: żółciotwórcze, żółciopędne, bakteriobójcze. Stosowana jest w leczeniu chorób wątroby i dróg żółciowych (m. in. preparat Raphacholin). Ma bardzo korzystne działanie, gdyż nie tylko pobudza wydzielanie żółci, ale równocześnie niszczy w przewodzie pokarmowym niepożądane bakterie (często nawet te odporne na
antybiotyki
) i wirusy. Odkaża też drogi oddechowe i moczowe.
- Sok wyciśnięty z korzenia rzodkwi lub nalewka mają zastosowanie w kosmetyce. Używane są do zapobiegania
łupieżowi
i wypadaniu włosów.
Ciekawostki- Z sadzy powstającej podczas spalania oleju wyciśniętego z nasion rzodkwi Chińczycy produkowali doskonały tusz.
- W medycynie ludowej była używana do nacierań przy bólach
reumatycznych
i zapaleniach korzonków nerwowych, leczenia wrzodów i ran oraz jako środek przeciwrobaczy i mlekopędny u karmiących matek.
Bibliografia- Anna Mazerant: Mała księga ziół. Warszawa: Inst. Wyd. Zw. Zawodowych, 1990. .
- Jo Rogers: Co jemy? - produkty spożywcze z całego świata data=.
- Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. .
- Zbigniew Podbielkowski: Słownik roślin użytkowych. Warszawa: PWRiL, 1989. .
Inne hasła zawierające informacje o "Rzodkiew zwyczajna":
Murawa bliźniczkowa
...
Ziołorośla
...
Orzysz (jezioro)
...
Polska Czerwona Księga Roślin
...
Tygodnik Powszechny
...
Zwyczajna forma rytu rzymskiego
...
Rozesłanie (liturgia)
...
Paweł VI
...
Pobrzeże Kaszubskie
...
Pojezierze Kaszubskie
...
Inne lekcje zawierające informacje o "Rzodkiew zwyczajna":
Świat roślinny i zwierzęcy w Polsce (plansza 13)
...
Rośliny użytkowe (plansza 20)
...
Rośliny użytkowe (plansza 21)
...
|