Jurij Władimirowicz Andropow
Data urodzenia	15 czerwca 1914
Data śmierci	9 lutego 1984
5. Sekretarz generalny KPZR
Okres urzędowania	od 12 listopada 1982 do 9 lutego 1984
Przynależność polityczna	Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego
Pierwsza Dama	Tatiana Andropowa
Poprzednik	Leonid Breżniew
Następca	Konstantin Czernienko
9. Przewodniczący Prezydium Rady Najwyższej ZSRR
Okres urzędowania	od 16 czerwca 1983 do 9 lutego 1984
Poprzednik	Wasilij Kuzniecow
Następca	Wasilij Kuzniecow
4. Przewodniczący Komitetu Bezpieczeństwa Państwowego
Okres urzędowania	od 1967 do 1982
Poprzednik	Władimir Siemiczastny
Następca	Witalij Fiedorczuk

Gen. armii Jurij Władimirowicz Andropow ( ros. Юрий Владимирович Андропов; ur. 15 czerwca 1914 , zm. 9 lutego 1984 ) – radziecki działacz partyjny i państwowy. W ciągu swej stosunkowo długiej kariery pełnił różne ważne funkcje, m.in. szefa KGB , członka najściślejszych władz partyjnych i przez niespełna dwa lata faktycznego przywódcy ZSRR.

Andropow pozostaje, nawet w ponad dwadzieścia lat po jego śmierci, postacią kontrowersyjną^[]. Dla jednych^[] pozostaje, oczywiście jak na radzieckie warunki, liberalnym przywódcą^[], który rozpoczął pierwsze kroki w celu reform i odwilży^[], podjęte potem przez jego protegowanego Michaiła Gorbaczowa . Inni^[] zaś pamiętają mu, iż był ambasadorem i jednym z kierowników tłumienia powstania na Węgrzech w roku 1956 , oraz że, jako szef KGB, był współodpowiedzialny za nasilone represje wobec dysydentów. Człowiek Roku 1983 (wspólnie z Ronaldem Reaganem ) według magazynu Time .

Wczesne lata

Syn inżyniera kolejowego Andropow najprawdopodobniej przyszedł na świat w Nagutskaja koło Stawropola . Ojciec zmarł na tyfus plamisty w 1919 , matka zmarła w 1929 . Pracował jako pomocnik kinomechanika, robotnik i marynarz śródlądowy. Ukończył Technikum Transportu Wodnego w Rybińsku . W 1930 wstąpił w szeregi Komsomołu .

Pierwsze stanowiska

Stosunkowo szybko piął się w górę. Pełne członkostwo w partii uzyskał w 1939 . W latach 1940 - 1944 był szefem Komsomołu w Karelo-Fińskiej SRR . W czasie okupacji jej części przez wojska hitlerowskie brał udział w walce partyzanckiej . W 1947 został drugim sekretarzem lokalnego komitetu partyjnego w Karelii.

W aparacie partyjnym i zsyłka na Węgry

Andropow ( NRD , 1967)

Andropow i Wojciech Jaruzelski

Niedługo po wojnie Andropow przeprowadził się do Moskwy , gdzie pracował w KC Partii.

Wzrostowi pozycji Andropowa w aparacie centralnym na pewien czas położyło kres spięcie z następcą Józefa Stalina na stanowisku lidera sowieckiego Georgijem Malenkowem (w latach 1953 - 1955 )^[]. Malenkow chciał bowiem usunąć I sekretarza KC KP Litwy Antanasa Sniečkusa , bliskiego sojusznika Michaiła Susłowa , z którym Malenkow był w złych stosunkach^[].

Na czele delegacji, która pojechała do Wilna w celu zbadania sprawy postawiony został Andropow. Jednakże wyprawa nie przyniosła oczekiwanych przez Malenkowa efektów, w związku z czym postanowił on nie zgłaszać wniosku o usunięcie szefa partii na Litwie. Ale po posiedzeniu, na korytarzu gmachu KC, Malenkow ujął Andropowa za łokieć i szepnął mu: Nigdy ci tego nie daruję^[]. Niedługo potem Andropow został zwolniony z pracy w aparacie i mianowany ambasadorem na Węgrzech , co jednoznacznie odczytano jako zesłanie^[].

W czasie swego pobytu na placówce w Budapeszcie był odpowiedzialny za organizację tłumienia powstania narodowego pod wodzą Imre Nagya i osadzeniem Janosa Kadara .

Po dojściu do władzy Nikity Chruszczowa i przeprowadzeniu pewnej destalinizacji Andropow, w 1957 , wrócił do pracy w KC.

Przed dojściem do władzy

Andropow został członkiem sekretariatu KC w 1962 , zajmując miejsce Susłowa. Niedługo potem został przewodniczącym KGB , zaś w 1973 wybrano go pełnoprawnym członkiem Politbiura , z zachowaniem stanowiska szefa KGB.

W 1978 , kiedy papieżem wybrany został Jan Paweł II przebywał w Warszawie . Oskarżył nawet ówczesnego doradcę prezydenta Jimmy'ego Cartera Zbigniewa Brzezińskiego o kierowanie konspiracją, która miała na celu podminowanie ZSRR i Bloku Wschodniego poprzez wybór Polaka na papieża^[].

W maju 1981 Leonid Breżniew i Andropow oświadczyli wspólnie na spotkaniu z funkcjonariuszami KGB, że USA przygotowuje sekretny atak na ZSRR, na co odpowiedzieli postawieniem własnych sił nuklearnych w stan pełnej gotowości (operacja RYAN)^[].

Przywódca ZSRR

Sukcesja po Breżniewie

Kiedy umarł Breżniew, wśród jego następców wymieniano Konstantina Czernienkę , Grigorija Romanowa, Wiktora Griszina lub Władimira Szczerbickiego. Kilka miesięcy przed śmiercią w maju 1982 jednak Andropow włączył się do gry rezygnując z funkcji szefa KGB i obejmując funkcję sekretarza KC KPZR, przez co stał się pierwszym i jedynym szefem organów bezpieczeństwa, który stanął na czele KPZR. Istnieją domysły^[], że przewaga Andropowa polegała na tym, że jego ludzie dysponowali kompromitującymi materiałami z racji kontroli nad KGB^[]. Niedługo potem został też tytularnym szefem państwa – Przewodniczącym Rady Najwyższej ZSRR.

Rządy

W opinii wielu historyków^[] to Andropow rozpoczął proces stopniowej liberalizacji i odwilży w ZSRR, co zostało potem rozwinięte przez Gorbaczowa, który był jego bliskim protegowanym^[].

W polityce wewnętrznej Andropow znany był, oprócz pierwszych prób reform, z prób ograniczenia powszechnej korupcji i alkoholizmu . W polityce zaś zagranicznej kontynuował wojnę w Afganistanie , ale próbował ocieplenia na linii ZSRR- USA , co zostało odrzucone przez administrację Reagana (propozycję redukcji broni strategicznej).

W czasie swej krótkiej kadencji Andropow wsławił się odpowiedzią na list amerykańskiej dziewczynki Samanthy Reed Smith w Prawdzie , co sprawiło, że stała się ona najmłodszym ambasadorem dobrej woli w USA.

Sukcesja po Andropowie

W związku ze swoją przewlekłą chorobą Andropow nie pokazywał się pod koniec życia publicznie, więc nie wiadomo, jak długo i świadomie uczestniczył w sprawowaniu rządów^[]. Już po trzech miesiącach sprawowania władzy musiał być poddawany stałym dializom w związku z niewydolnością nerek. Kiedy zmarł na niewydolność nerek w lutym 1984 sądzono początkowo^[], że jego następcą zostanie Gorbaczow, ale partia przeforsowała nominację Czernienki. Gorbaczow został sekretarzem rok później (11 marca 1985), po śmierci Czernienki.

Andropow został pochowany pod murami Kremla w Moskwie. W pogrzebie na Placu Czerwonym brały udział delegacje z całego świata. Przybyli m.in. przywódcy PRL - Wojciech Jaruzelski , NRD - Erich Honecker , Bułgarii - Todor Żiwkow , Czechosłowacji - Gustav Husak , Rumunii - Nicolae Ceausescu , Węgier Janos Kadar , Mongolii - Jumdżagijn Cedenbał , Kuby - Fidel Castro , premier Wielkiej Brytanii Margaret Thatcher , premier Indii Indira Gandhi , wiceprezydent USA George Bush , kanclerz Niemiec Helmut Kohl , premier Francji Pierre Mauroy i kilkadziesiąt innych głów państw i szefów rządów.