Składniki wegetariańskiej diety
Smażone
warzywa
, przykładowy posiłek wegetariański
Wegetarianizm – rodzaj
diety
charakteryzujący się wyłączeniem z posiłków produktów pochodzenia
mięsnego
i ewentualnie
jaj
lub
nabiału
z pobudek
moralnych
,
etycznych
bądź
zdrowotnych
. W języku potocznym wegetarianizm to zbiór kilku diet, które w różnym stopniu ograniczają spożywanie produktów pochodzenia
zwierzęcego
.
Wegetarianizm rozwinął się na subkontynencie
indyjskim
w II tysiącleciu p.n.e. Miał wówczas charakter czysto
religijny
,
przedhinduistyczny
. W
Europie
pojawił się w
VI wieku p.n.e.
, uważa się że
Pitagorejczycy
byli pierwszym ruchem stawiającym nacisk na
etyczne
wartości wegetarianizmu[1].
Historia
Wegetarianizm wywodzi się z
Indii
jak także niezależnie od tego z
greckiego
kręgu
kulturowego
(Wschodni obszar
Morza Śródziemnego
, południowe
Włochy
). W obu tych regionach od początku był integralną częścią religijno-filozoficznego systemu wierzeń. Nie udało się jak dotąd udowodnić, że wegetarianizm był powszechny u jakiegokolwiek innego narodu na tak wielką skalę. W antyku był on ograniczony do małej liczby zwolenników, którzy byli reprezentantami wyższych warstw społecznych i byli to filozofowie oraz uczeni. Duża część ludności odżywiała się nieprawidłowo i ich dieta była uboga w mięso. Ulubioną potrawą była natomiast ryba[2].
Idea żywienia na bazie
roślinnej
po raz pierwszy pojawiła się w
mitologii
. W "
Odysei
"
Homera
jest mowa o bajkowym narodzie lubującym się w naturze i pokoju. Odżywiali się oni słodkimi owocami zapomnianej magicznej rośliny
lotosu
. Didor opisuje natomiast ludy w
Etiopii
, których pożywienie było ograniczone do szczególnych gatunków roślin. Opowiadania te, których jest w Antyku więcej noszą znamiona legendarne i dlatego też uchodzą za niewiarygodne i częściowo bajkowe[3]. Często
narodom
, które nie jadały mięsa przypisywano pozytywne cechy pobożności, sprawiedliwości i pokojowości[1].
Wśród ludów greckich istniały religijne ruchy, które rezygnowały z jedzenia jaj i popularnych w ówczesnych latach
ofiar
składanych ze zwierząt[4]. Wierzyli oni w wędrówkę
dusz
, według której życie zwierzęce miało wyższą wartość[5].
Antyczni
wegetarianie uważali, że pożywienie mięsne miało negatywny wpływ na ich zapatrywania
ascetyczno
- filozoficzne. W dużej mierze ich wegetarianizm był motywowany względami etycznymi. Podkreślali oni jedność człowieka i zwierząt. Zagadnienie etycznych obowiązków względem zwierząt było dyskutowane kontrowersyjnie[6].
W późnym
chrześcijaństwie
i
średniowiecznym
Kościele
wielu
mnichów
rezygnowało z mięsa w ramach
ascezy
[7]. Wegetarianizm znacznie zyskał na znaczeniu pod koniec
XIX wieku
, kiedy to utworzono liczne
stowarzyszenia
wegetariańskie. Do znanych wegetarian należał między innymi
Richard Wagner
[8]. Dążył on do ogólnej rezygnacji ze spożycia mięsa oraz doświadczeń na zwierzętach. W
1908
powstała Międzynarodowa Unia Wegetariańska ((International Vegetarian Union – IVU) jako instytucja nadrzędna dla innych mniejszych wegetariańskich stowarzyszeń. W
Szwajcarii
lekarz
Maximilian Oskar Bicher-Benner reprezentował pogląd, iż wegetariańskie jedzenie jest metodą leczniczą.
Odmiany wegetarianizmu
-
Laktoowowegetarianizm
(owolaktarianizm) – najbardziej rozpowszechniona odmiana wegetarianizmu. Polega na rezygnacji z potraw mięsnych. Do jadłospisu dopuszczone są natomiast produkty pochodzenia zwierzęcego: nabiał, jajka, miód.
-
Laktowegetarianizm
– popularna odmiana wegetarianizmu, polegająca na wyłączeniu z jadłospisu jajek. Laktowegetarianie dopuszczają jednak spożywanie mleka i jego przetworów.
-
Owowegetarianizm
– dieta, która z produktów zwierzęcych dopuszcza jedynie spożywanie jajek.
-
Weganizm
– polega na rezygnacji ze spożywania wszelkich pokarmów wytwarzanych przez zwierzęta. Poza mięsem nie spożywa się też mleka, serów, jaj. Niektórzy weganie uważają
miód
za produkt pochodzenia zwierzęcego i w związku z tym go nie jedzą, jednak jest to sprawa indywidualnych przekonań. Według części definicji weganizm jest proekologicznym stylem życia niewykorzystującym produktów, w powstaniu których brały udział zwierzęta, takich jak
skórzane
ubrania,
futra
czy testowane na zwierzętach
kosmetyki
, zaś sama dieta odrzucająca pokarm zwierzęcego pochodzenia nazywana jest wówczas ścisłym wegetarianizmem.
-
Witarianizm
– dieta polegająca na spożywaniu wyłącznie produktów świeżych (bardzo rzadko nie łączy się z wegetarianizmem). Odrzuca jakiekolwiek potrawy gotowane. Witarianie rezygnują również z wszelkich
napojów
typu
kawa
,
herbata
.
-
Frutarianizm
(lub fruktarianizm, fruitarianizm, fruktorianizm) – najbardziej zaostrzona forma wegetarianizmu. Oprócz mięsa i produktów pochodzenia zwierzęcego, fruktarianie nie jedzą żadnych owoców i warzyw, których zerwanie uśmierciłoby roślinę (np.
sałaty
). Ich pokarmem jest produkt naturalny, którego pozyskanie nie wymaga 'zabicia' rośliny, tzn. owoce do których zaliczają się zarówno ogórki, kabaczki, bakłażany, pomidory jak i jabłka, banany itd. spełniające podany warunek.
- Liquidarianizm - dieta oparta na spożywaniu witariańskiego pokarmu pod postacią soku, dieta ta oczyszcza organizm i pozwala układowi trawiennemu odpocząć, nie obciąża go jednocześnie dostarczając wszystkich potrzebnych do funkcjonowania składników mineralnych i witamin.
- Sprautarianizm - dieta oparta na spożywaniu w większości kiełkami (skiełkowane nasiona roślin-zbóż, warzyw, owoców, itd.)
[9].
Za rodzaje wegetarianizmu niesłusznie uważa się diety będące etapem pomiędzy jedzeniem potraw mięsnych a wegetarianizmem. Są to
semiwegetarianizm
(i jego rodzaje jak
pollowegetarianizm
oraz
ichtiwegetarianizm
zwany też pescowegetarianizmem).
Wegetarianie rezygnują też z wyrobów
futrzanych
czy
skórzanych
.
W
1847
roku, w czasie pierwszego spotkania Społeczeństwa Wegetarian w
Anglii
, ustalono, że wegetarianin to osoba, która odmawia jedzenia jakiegokolwiek rodzaju mięsa. Wcześniej wegetarianie byli często nazywani
pitagorejczykami
, ponieważ ci także nie spożywali mięsa[1].
Motywacja
Etyka
Wegetarianie uważają, że zwierzęta cierpią i powinny być lepiej traktowane. Sprzeciwiają się oni zabijaniu zwierząt na farmach i nadmiernej produkcji mięsa. Wielu z nich wierzy, że nie powinni spożywać mięsa dla dobra wszystkich żywych stworzeń.
Niektórzy z etycznych wegetarian porównują zwierzęta do ludzi – zwierzę nie chce zginąć, jednak nie ma żadnego wyboru i zostaje zabrane do
rzeźni
. Samo zwierzę ma prawo cieszyć się z życia, nie powinno cierpieć i być zabite tylko po to, aby wyżywić człowieka, gdy istnieją dla niego lepsze metody pożywienia.
Dla niektórych wegetarianizm jest także stylem życia opierającym się na ścisłych regułach etycznych nieszkodzenia innym istotom żywym, ściśle powiązanym z szeroko rozumianą
ekologią
.
Religia
Zdecydowana większość religii wypowiada się na temat zabijania zwierząt, a niektóre wręcz zakazują tego, uważając, że zwierzęta mają takie same prawa jak ludzie. Jest to między innymi
buddyzm
,
hinduizm
,
dżinizm
,
Ruch Rastafari
.
Judaizm i chrześcijaństwo
Chrześcijanie,
muzułmanie
i
żydzi
posiadają swoje wyobrażenia idealnego "
Ogrodu Eden
", gdzie wszystkie żyjące stworzenia pożywiały się jedynie roślinami i nie zabijały innych stworzeń. Chrześcijańscy wegetarianie sugerują, że jedzenie mięsa przez ludzi jest ich dowodem na to, że są słabi i ulegli
złu
– przez co
Bóg
ukarał ich skróceniem długości życia. Ponadto, niektóre przepowiednie biblijne głoszą, że nadejdzie czas, gdy wszystkie stworzenia na świecie będą wegetarianami (
Księga Izajasza
11,6-7 – 6Wtedy wilk zamieszka wraz z barankiem, pantera z koźlęciem razem leżeć będą, cielę i lew paść się będą społem i mały chłopiec będzie je poganiał. 7Krowa i niedźwiedzica przestawać będą przyjaźnie, młode ich razem będą legały. Lew też jak wół będzie jadał słomę.).
Księga Powtórzonego Prawa
zakazuje jedzenia mięsa niektórych zwierząt.
Werset biblijny wykorzystywany przez przeciwników wegetarianizmu to: (...) wszedł Piotr na dach, aby się pomodlić. (...) Odczuwał głód i chciał coś zjeść. Kiedy przygotowywano mu posiłek, wpadł w zachwycenie. Widzi niebo otwarte i jakiś spuszczający się przedmiot (...). Były w nim wszelkie zwierzęta czworonożne, płazy naziemne i ptaki powietrzne. «Zabijaj, Piotrze i jedz!» – odezwał się do niego głos. «O nie, Panie! Bo nigdy nie jadłem nic skażonego i nieczystego» – odpowiedział Piotr. A głos znowu po raz drugi do niego: «Nie nazywaj nieczystym tego, co Bóg oczyścił». (
Dz
10,9-15, tłum.
Biblia Tysiąclecia
). Jednak chrześcijańscy wegetarianie bronią się, twierdząc, że była to tylko wizja i że Biblia sama mówi, że święty Piotr zinterpretował ją w zupełnie inny sposób, nie mający nic wspólnego z mięsem – że nauka Boża nie jest ograniczona do żadnego narodu czy religii, lecz do wszystkich ludzi[].
W Starym Testamencie jedzenie mięsa było nakazane podczas
Paschy
(
Wj
12,1-13). O zwyczajach żywieniowych samego Jezusa wiadomo niewiele, aprobował jednak jedzenie ryb (zarówno karmiąc nimi swoich uczniów (
Mt
14,
Mk
6) jak i cudownie napełniając sieci rybackie (
Łk
5,6,
J
21,6). Wegetarianizm był często praktykowany przez
gnostyków
, takich jak
katarzy
, którzy jednak byli grupą
synkretyczną
, a nie ściśle chrześcijańską. Dziś największym Kościołem promującym dietę bezmięsną jest
Kościół Adwentystów Dnia Siódmego
.
Hinduizm
Spożycie mięsa jest wyraźnie zakazane w świętych pismach
hinduizmu
(np.
Bhagawadgicie
,
Mahabharacie
czy
Manusmryti
) i traktowane jako niemoralne, ponieważ jego produkcja powoduje cierpienie zwierząt.
Spora część
hinduistów
, szczególnie
bramini
, nie jedzą niczego, co zostało uzyskane poprzez cierpienie zwierząt, czyli mięsa, jaj oraz pochodnych. Mleko krów, bawołów i kóz oraz inne produkty z niego uzyskane jest akceptowane (z wyjątkiem sera zawierającego
podpuszczkę
), ponieważ mleko jest dawane ludziom bez oporów. Ponadto, skóra krów które zmarły śmiercią naturalną jest akceptowana. Wszyscy praktykujący hinduiści powstrzymują się od spożycia wołowiny.
Islam
Islam
zabrania jedzenia żywności zwanej
haram
. Spośród mięs do haram należy wieprzowina, krew oraz
padlina
. Jednakże wiele innych gatunków mięs (np. jagnięcina, drób) jest dozwolone w świetle
szariatu
(a więc jest
halal
) o ile zwierzę zostanie zabite w specyficzny sposób. Niedopuszczalne jest m.in. jakiekolwiek ograniczenie cierpienia – ubój jest dokonywany przy pełnej świadomości zwierzęcia.
Buddyzm
Istnieje wiele płaszczyzn interpretacji buddyjskiego przykazania
Ahimsy
: Jedni buddyści spożywają mięso (według zasady spisanej w kanonie palijskim) pod warunkiem, że zwierzę nie zostało zabite po to, żeby mogli je zjeść i jeśli nie widzieli jak jest zabijane[10]. Inni buddyści nie spożywają mięsa powołując się na pełną konsekwencję zasady ahimsy.
Zazwyczaj ideał wegetariański częściej postulowany jest w buddyzmie
Mahajany
, i jedzenie mięsa częściej usprawiedliwiane w buddyzmie
Therawady
(mnisi tego odłamu nie mogą pogardzić posiłkiem im ofiarowanym, w tym także mięsem).
Na przykład,
Dalajlama
jada mięso[11], jednak
Karnapa XVII Ogjen Trinle Dordże
już nie[12] zabraniając też jedzenia mięsa mnichom w klasztorach mu podległych.
Buddyści zezwalający na jedzenie mięsa, zazwyczaj twierdzą, że
Budda Śakjamuni
spożywał mięso, czego dowodem jest zapis, iż zmarł od kawałka ciężkostrawnej wieprzowiny. Jednakże występujące tu słowo, "śukara maddawa", można tłumaczyć na cztery sposoby:
- delikatny pokarm świni,
- przysmak świni,
- delikatną część ciała świni,
- stratowany przez świnię.
Buddyści nie spożywający mięsa twierdzą, że ów zwrot odnosi się do pewnego gatunku trufli, nie zaś mięsa, gdyż słowo oznaczające mięso to "mamsa", nie "maddawa" – wg nich Budda nie jadł mięsa, a zmarł od ciężkostrawnych grzybów, które były uwielbiane przez świnie[].
Rzeźnictwo przez wiele lat było zawodem zabronionym buddystom, tak jak aktorstwo chrześcijanom[13].
Ruch Rastafari
Wielu
Rasta
przestrzega
Ital
oraz jest weganami lub wegetarianami. Strona informująca o diecie Ital[14] podaje, że Rasta uważają ciało za świątynię
Jah
wobec czego należy się o nią troszczyć i odpowiednio dbać. Dieta
Ital
jest w zasadzie wegetariańską. Rasta nie je ciała zmarłych zwierząt. Dar życia jest darem
Jah
i tylko jemu przynależy prawo do odebrania go (Jahwe jednak nigdy tak nie twierdził). Dodatki chemiczne, sztuczne i rzeczy które nie są naturą, są unikane. Także z
Biblii
pochodzi zakaz dodawania soli do potraw[]. Rasta do potraw dodają wiele ziół, których użycie jest sztuką i częścią ich kultury. Najsilniejsze ze wszystkich ziół, święte zioło
Ganja
, nie jest jednakże ograniczone tylko do roli dodatku do dań.
- Cytaty z Pisma wykorzystywane przez Rasta na potwierdzenie wegetarianizmu:
- "Lepszy jest pokarm z jarzyny, gdzie jest miłość, niżeli z karmnego wołu, gdzie jest nienawiść." (Przyp. 15:17, Biblia Gdańska). W Biblii Tysiąclecia brzmi on: „Lepsze jest trochę jarzyn z miłością, niż tłusty wół z nienawiścią.” W istocie nie zawiera on jednak potępienia mięsa – implicite jest tu ono wręcz uznane za pokarm lepszy.
- „...będziesz pożywał ziela polnego.” (1 Moj. 3:18, BG).
- „Sprawiasz, że rośnie trawa dla bydła i rośliny na użytek człowieka” (Psalm 104). Por. jednak Rdz 9,3: „Wszystko, co się porusza i żyje, jest przeznaczone dla was na pokarm, tak jak rośliny zielone, daję wam wszystko”.
Zdrowie
Naukowcy zajmujący się żywieniem (m.in. American Dietic Associaton, Physicians Committee for Responsible Medicine, National Health Service") twierdzą że przemyślana i dobrze zrównoważona dieta wegetariańska jest dietą zdrową i może być stosowana przez ludzi. Potwierdzają to liczne statystyki i badania epidemiologiczne prowadzone na dużą skalę w
USA
i w
Wielkiej Brytanii
. Wegetarianie jako grupa, w porównaniu z resztą populacji na tym samym terenie, zazwyczaj wykazuje niższą, średnią masę ciała, niższy poziom
cholesterolu
we krwi, niższe ciśnienie krwi, znacznie mniej przypadków zawału serca, nadciśnienia,
cukrzycy
, kilkunastu rodzajów
nowotworów
,
osteoporozy
i
miażdżycy
[15][16] Zgodnie z długoterminowymi badaniami Niemieckiego Centrum Leczenia Nowotworów wegetarianie żyją o ponad 21 lat dłużej niż przeciętnie ludzie, natomiast nie ma różnicy w wynikach badań dla wegetarian i osób, które od czasu do czasu spożywają mięso[17].
Dla przykładu w Niemczech według niektórych badań przeprowadzonych przez Uniwersytet w Gießen przeciętny stan zdrowia przebadanego wegetarianina był lepszy niż przeciętnego obywatela[18].
Niedobór białek oraz
aminokwasów
wśród wegetarian stosujących zrównoważoną dietę nie został nigdy wiarygodnie dowiedziony. Głównym źródłem
białka
w diecie wegetariańskiej, w zależności od odmiany diety, mogą być jaja, mleko i jego przetwory lub rośliny wysokobiałkowe, takie jak np.
rośliny strączkowe
czy
kasze
.
Stwierdzono, że w pewnych okresach życia, jak przy każdej niewłaściwie skomponowanej diecie, również przy wegańskiej, mogą występować niedobory – w tym wypadku głównie
witaminy B12
(ale mogą one występować także u osób starszych, odżywiających się "wszystkożernie" , z powodu zaniku czynnika wewn. umożliwiającego przyswajanie),
witaminy D
(u dzieci i młodzieży),
żelaza
i
cynku
. Niedoborów można stosunkowo łatwo uniknąć modyfikując odpowiednio swoją dietę w tych okresach życia poprzez włączenie do posiłków produktów wegetariańskich bogatszych w te witaminy i minerały. W uzasadnionych medycznie przypadkach można również uzupełniać niedobory sztucznie, poprzez regularne spożywanie odpowiednich suplementów stosując się do zalecanego dawkowania[19].
Krytycy wegetarianizmu wskazują na zagrożenia zdrowia, które są związane z niewystarczającym zaopatrzeniem organizmu w witaminy i minerały. Przytaczają też argumenty, że człowiek może łatwiej przetwarzać białko pochodzenia zwierzęcego niż roślinnego. Jednak w Niemczech gdzie średnia ilość dostarczanego do organizmu białka przeciętnego Niemca leży powyżej średniej Niemieckiego Stowarzyszenia Żywieniowego może się wiązać ze spadkiem kondycji i wytrzymałości fizycznej[20], podczas gdy przeciętny wegetarianin odpowiada tej średniej. Weganie tym bardziej przy odpowiednim doborze produktów żywnościowych nie mają problemu z zaopatrzeniem organizmu w białko[15].
Co do zaopatrzenia w istotne dla zdrowia osiem aminokwasów wegetarianie powołują się na badania, zgodnie z którymi aminokwasy przy zróżnicowanym sposobie żywienia są przyswajalne w nawet większej ilości, niż stanowi norma[21].
Składniki odżywcze w diecie wegetariańskiej
Składnik spożywczy | Produkty bezmięsne, które go zawierają |
---|
Białko
| produkty sojowe, soczewica, groch, kasza, makaron, pieczywo (najlepiej razowe), orzechy i nasiona |
Żelazo
| zielone warzywa liściaste, fasola, soczewica, tofu i inne wyroby sojowe, chleb pełnoziarnisty, nasiona dyni i słonecznika, orzechy, suszone owoce. |
Wapń
| ziarna sezamu, mleko i produkty mleczne, tofu (serek sojowy), zielone warzywa (szpinak, brokuły), rośliny strączkowe, brązowy ryż, wzbogacane mleko sojowe i ryżowe, migdały, pomidory |
Cynk
| soczewica, dynia, chleb pełnoziarnisty, brązowy ryż, ziarna sezamu, orzechy, pieczarki |
Witaminy
| świeże owoce i warzywa |
Witamina B12
| produkty mleczne, jaja, wzbogacona w tę witaminę żywność, suplementy |
Witamina D
| produkty mleczne, zboża i margaryna roślinna |
Dawniej istniał pogląd, iż witaminę B12 można znaleźć w kiszonkach, tofu, pożywkach drożdżowych, miodzie i glonach. Wszystkie te informacje okazały się nieprawdziwe, natomiast informacja o wit. B12 w glonach okazała się szczególnie niebezpieczna. Glony zawierają nieprzyswajalne dla człowieka analogii witaminy B12 i upośledzają jej wchłanianie, co utrudnia późniejszą suplementację. Przy jednoczesnym zażywaniu suplementów (bądź żywności wzbogacanej w witaminę B12, której jest dużo na polskim rynku) i spożywaniu alg, nie powinno być problemu. Informacja podająca fałszywe źródła witaminy B12 jest o tyle niebezpieczne, że może doprowadzić do poważnych chorób układu nerwowego[]. Wegetarianie przy odpowiednio zbilansowanej diecie nie powinni mieć problemu z witaminą B12, natomiast weganie muszą spożywać w odpowiednich ilościach żywność wzbogacaną w B12, bądź suplementować tę witaminę (co nie jest w Polsce ani drogie, ani szczególnie uciążliwe).
Głód na świecie
Motywacją do przejścia na wegetarianizm jest dla niektórych przekonanie o możliwości zmniejszenia głodu na świecie. Uważają, że produkcja mięsa zużywa duże zasoby
pasz
, w tym pasz roślinnych. Zmniejsza to, ich zdaniem, ilość produktów roślinnych przeznaczonych jako żywność dla ludzi i ogranicza możliwość dostarczania jej biedniejszym regionom, np.
Afryce
[].
W latach 70. w krajach rozwijających się stworzono wiele upraw, aby masowo pokryć zapotrzebowanie na paszę dla zwierząt, z których produkowano produkty mięsne w krajach uprzemysłowionych. Zapotrzebowanie na tereny uprawne prowadziło do masowych wyrębów lasów. Ekologicznie zorientowani wegetarianie upatrują w tej tendencji negatywne skutki, których ich zdaniem można by było uniknąć poprzez zaprzestanie konsumpcji mięsa[22]. Ekonomiści są natomiast zdania, że taka struktura zapewnia korzyści w światowym podziale pracy, które rolnikom w krajach rozwijających się zapewniały wysoką dywidendę i tym samym lepsze warunki życia.
Niektórzy wegetarianie są zdania, że masowa hodowla zwierząt przysparza więcej szkód środowisku naturalnemu, niż uprawa roślin[23] przykładowo poprzez zawarte w nawozie azotany, które przenikają do wód gruntowych. Z drugiej strony przykładowo uprawa ryżu uwalnia do atmosfery dużo metanu. Przytaczany jest także kontrargument, że aby w przyszłości zaspokoić rosnące zapotrzebowanie na żywność w obliczu przyrostu ludności, wymagane jest zwiększenie udziału produkcji roślinnej. Problemu tego nie da się rozwiązać na drodze produkcji białka zwierzęcego, ponieważ aby wyprodukować kilogram białka zwierzęcego trzeba zużyć od 5 do 10 kilogramów białka roślinnego[24][25].
Inne powody
Badania naukowców z uniwersytetu w
Southampton
wykazały, że inteligentniejsze dzieci częściej decydują się na wegetarianizm w wieku dorosłym[26][27][28][29][30].
Pewni wegetarianie uznają mięso za pokarm nienaturalny dla ludzi. Jako wzór wymieniają gatunki małp. Naukowcy nie potwierdzają tego, bo wiele małp na wolności zbiera małże i inne drobne zwierzęta, a najbliższe człowiekowi szympansy czasem aktywnie polują.
Istnieją także regiony, które zamieszkuje wielu wegetarian z ekonomicznego przymusu (m.in. wioski w biednych terenach
Ameryki Południowej
,
Afryki
i
Azji
), gdzie nie stać ich na mięso.
Niektórzy ludzie uważają mięso za nieapetyczne i brzydzą się jego jedzeniem. Inni zostali wychowani przez wegetarian i są przyzwyczajeni do takiego stylu życia, lub też zostają wegetarianami ze względu na swojego partnera życiowego, członka rodziny albo przyjaciela[].
Europejski znak wegetariański
Niektóre finalne oraz przetworzone produkty żywnościowe posiadają w sobie składniki niewegetariańskie takie jak
żelatyna
lub
podpuszczka
. Dla oznaczenia produktów wegetariańskich stosuje się różnorodne symbole rozpoznawcze. Europejska Unia Wegetariańska wprowadziła oznaczenie tzw. Vlabel – europejski znak wegetariański[31]. Przy pomocy tego znaku oznaczane są produkty przeznaczone dla wegetarian.
Wegetarianizm w Polsce
W
Polsce
wegetarianizm jest propagowany m.in. przez
stowarzyszenie Empatia
,
Fundację Viva! Akcja dla Zwierząt
oraz internetowe serwisy i fora wegetariańskie. Organizują oni różne
happeningi
, spotkania i demonstracje przeciwko takim firmom jak
KFC
,
McDonald's Corporation
czy sklepom sprzedającym futra. Co roku wiele miast przyłącza się do
Ogólnopolskiego Tygodnia Wegetarianizmu
, który odbywa się w ostatnim tygodniu maja. Ponadto,
1 października
odbywa się
Międzynarodowy Dzień Wegetarianizmu
, a
11 stycznia
swój dzień obchodzą wegetarianie -Dzień Wegetarian. Od
2003
roku
20 grudnia
obchodzony jest
Dzień Ryby
, który propaguje wegetariańskie święta
Bożego Narodzenia
w Polsce i sprzeciwia się jedzeniu w Święta
karpi
.
Od
1994
roku ukazuje się ogólnodostępny miesięcznik
Wegetariański Świat
, a od
2008
także lifestylowy miesięcznik Vege. Pierwszy portal wegetariański Vege powstał w roku
1999
.
Pośród najważniejszych polskich ideologów ruchu wegetariańskiego wymienić należy przede wszystkim nieżyjącą już pisarkę, filozof i aktywistkę ruchu na rzecz praw zwierząt
Marię Grodecką
, której dzieła z dziedziny zdrowego żywienia (wegetariańskiego) oraz filozofii wegetarianizmu należą do kanonu lektur sympatyków wegetarianizmu.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ 1,0 1,1 1,2
Tradycja szkoły pitagorejskiej
.
- ↑ Reallexikon für Antike und Christentum Bd. 6 (1966), Sp. 222f., 226–228.
- ↑ Haussleiter S. 26–33.
- ↑ Haussleiter S. 79–157; Reallexikon für Antike und Christentum Bd. 7 (1969) Sp. 466f.
- ↑ Haussleiter S. 157–163.
- ↑ Haussleiter S. 198–342; Dierauer, Urs: Vegetarismus und Tierschonung in der griechisch-römischen Antike, in: Vegetarismus, hg. M. Linnemann/C. Schorcht, Erlangen 2001, S. 20–49, 55, 56.
- ↑ Lutterbach S. 189–194.
- ↑ Hannu Salmi: Die Sucht nach dem germanischen Ideal. Bernhard Förster (1843-1889) als Wegbereiter des Wagnerismus, in: Zeitschrift für Geschichtswissenschaft 6, 1994, S. 485-496.
- ↑
Odmiany wegetarianizmu
.
- ↑ Burkhard Scherer, "Buddyzm", Wydawnictwo Marek Derewiecki, str. 29,
- ↑
http://www.buddyzm.edu.pl/cybersangha/page.php?id=420
"Zadaj pytanie" – seria pytań i odpowiedzi na temat buddyzmu
- ↑
http://www.benchen.org.pl/t_Karmapaomiesie.htm
- ↑ Kapleau P., Ochraniać wszelkie życie, Warszawa 1998
- ↑
Przepisy Ital
- ↑ 15,0 15,1
http://www.ugb.de/e_n_2_139320.html
UGB: Vegetarismus: Gesünder leben ohne Fleisch
- ↑
Wegetarianie-zdrowie
.
- ↑
http://www.dkfz-heidelberg.de/de/presse/pressemitteilungen/2003/download/dkfz_pm_03_12.pdf
Deutsches Krebsforschungszentrum
- ↑
http://www.vebu.de/alt/nv/dv/__Studien_mit_Vegetariern.htm
Studien mit Vegetariern, Universität Gießen, Krebsforschungszentrum Heidelberg, Bundesgesundheitsamt Berlin
- ↑
http://www.bfr.bund.de/cm/238/verwendung_von_vitaminen_in_lebensmitteln.pdf
Verwendung von Vitaminen in Lebensmitteln
- ↑ Ioteyko, J., et al, Enquete scientifique sur les vegetariens de Bruxelles, Henri Lamertin, Brussels, pg. 50
- ↑ Langley, Gill: Vegane Ernährung, 1999, S. 27; C. Lee/J. M. Howe/K. Carlson/H. E. Clark: Nitrogen retention of young men fed rice with or without supplementary chicken, in: American Journal of Clinical Nutrition 24 (1971), S. 318–323.
- ↑ Spencer S. 331f.
- ↑ Spencer S. 330–332.
- ↑ Ursula Wolf: Das Tier in der Moral. Klostermann, Frankfurt a. M. 2004, , S. 17f.
- ↑ Donna Maurer: Vegetarianism: Movement or Moment?. Temple University Press, Philadelphia 2002, , S. 76f.
- ↑
Children with a high IQ are more likely to become vegetarian :: University of Southampton
- ↑
BBC NEWS | Health | High IQ link to being vegetarian
- ↑
Home for Animals – Intelligent People Are More Likely to Be Vegetarian
- ↑
High IQ Children Become Vegetarian Adults
- ↑
IQ in childhood and vegetarianism in adulthood: 1970 British cohort study
- ↑
V-Label: International
Źródła
Linki zewnętrzne