Józef Rotblat na zdjęciu identyfikacyjnym z Laboratorium
Los Alamos
Józef Rotblat (ur.
4 listopada
1908
w
Łodzi
lub
Warszawie
, zm.
31 sierpnia
2005
w
Londynie
) –
polski
fizyk i radiobiolog
żydowskiego
pochodzenia, współzałożyciel i lider pacyfistycznego ruchu naukowców
Pugwash
, laureat
Pokojowej
Nagrody Nobla
w
1995
.
Biografia
Urodził się jako piąte z siedmiu dzieci w rodzinie polskich Żydów. Interes ojca, który był dobrze prosperującym kupcem papierniczym, upadł po
I wojnie światowej
. Rodzina w tych czasach czerpała dochody z nielegalnej sprzedaży własnoręcznie pędzonego
bimbru
. Rotblat dostał darmowe miejsce na
Uniwersytecie Warszawskim
, pomimo tego, że nie odebrał formalnej edukacji, a zarabiał jako domowy elektryk; ucząc się wieczorami, a pracując w dzień. W
1932
zdobył tytuł
magistra
w
Wolnej Wszechnicy Polskiej
na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym z zakresu fizyki, uprawniający do podjęcia pracy w charakterze nauczyciela i do zdobywania stopni naukowych oraz podjął pracę w pracowni radiologicznej
Towarzystwa Naukowego Warszawskiego
. Następnie w
1938
obronił doktorat[1].Stypendium zagraniczne uzyskał prawie zaraz po doktoracie. Dużo zawdzięcza Wszechnicy Naukowej w Warszawie i promotorom, prof. Pieńkowskiemu i Białobrzeskiemu. Wyjazd do Anglii nieco się przeciągał, tak że wylądował na wyspie 30 sierpnia (1939 roku). W 1939 wyjechał do Liverpoolu na stypendium, gdzie zastała go
wojna
. Został uczniem, a następnie współpracownikiem angielskiego fizyka jądrowego
Jamesa Chadwicka
. W czasie wojny pracował nad
projektem Manhattan
, z którego wycofał się w
1944
przekonawszy się, iż bezpośrednim celem prac nie jest wygranie wojny, lecz zapewnienie dominacji militarnej nad
ZSRR
, a w konsekwencji
wyścig zbrojeń
.
Został krytykiem koncepcji odstraszania militarnego za pomocą posiadania broni masowej zagłady przekonując, iż nie powstrzyma ona innych posiadaczy tej broni. Doprowadził (wraz z angielskim filozofem
Bertrandem Russellem
) do powstania w
1957
międzynarodowego ruchu pacyfistycznego uczonych działających na rzecz likwidacji broni masowej zagłady – Pugwash, skupiającego uczonych m.in. z obu stron "
żelaznej kurtyny
". Pomimo nacisków zarówno ze strony ZSRR, jak i państw zachodnich, udało mu się uniknąć upolitycznienia tego ruchu, zachowując jego pozycję ponad podziałem politycznym ówczesnego świata.
Dążył do zbliżenia naukowców z obu bloków politycznych oraz ich solidarności przeciwko rozwijaniu badań naukowych mogących owocować nowymi rodzajami broni. Postulował, aby naukowcy przyjęli sposób postępowania na wzór lekarskiej
przysięgi Hipokratesa
, tzn. aby powstrzymywali zaspokajanie własnej ciekawości naukowej i samoograniczali się w badaniach, jeśli ich wyniki mogłyby okazać się zgubne dla świata.
Jako naukowiec zajmował się medycyną nuklearną, m.in. wpływem promieniowania jonizującego na powstawanie nowotworów.
W
1995
, w 50. rocznicę zagłady Hiroszimy (a także w momencie wznowienia prób z bronią atomową przez Francję) Józef Rotblat został uhonorowany wraz z ruchem Pugwash (po połowie) Pokojową Nagrodą Nobla.
Józef Rotblat do końca życia świetnie mówił po polsku i podkreślał swoje związki z polskością, akcentując iż jest Polakiem z brytyjskim paszportem. Protestował też przeciwko przekręcaniu jego imienia z Józef na Joseph[]. Obywatelem brytyjskim Rotblat był od
1946
, w
1998
otrzymał tytuł szlachecki Sir. Od
1966
był członkiem zagranicznym
Polskiej Akademii Nauk
, w
1996
PAN przyznała mu Medal im. Kopernika.
Zobacz też
Przypisy
- ↑
[1]
Nekrolog, The Daily Telegraph 2 września 2005
Linki zewnętrzne