Jura
JuraJura – drugi
okres
ery mezozoicznej
. Trwała od 208 do 145 milionów lat temu. Nazwa pochodzi od gór
Jura
leżących we
Francji
i
Szwajcarii
.
← mln lat temu Jura | ← 4,6 mld | 542 | 488 | 444 | 416 | 359 | 299 | 251 | Jura 200 | 145 | 65 | 23 | 2 |
W czasie jury rozpoczął się rozpad
Pangei
oraz powstawanie oceanów: Atlantyckiego i Indyjskiego. Z tego okresu pochodzą najstarsze znane fragmenty skorupy oceanicznej na Atlantyku i Pacyfiku. W środkowej jurze zaczyna się jedna z największych
transgresji
morskich w dziejach Ziemi, mająca maksimum w
oksfordzie
, co skutkuje wielkim rozwojem płytkich mórz na zalanych kontynentach. Nastąpiło stopniowe złagodzenie gorącego, ale suchego klimatu
triasu
na ciepły i wilgotny. Ruchy
tektoniczne
i wulkanizm były w jurze niezbyt intensywne.
Stratygrafia
jury opiera się na
amonitach właściwych
, które pozwalają na podział jury na ponad 100 poziomów. Pomocniczo wykorzystuje się także w jurze środkowej i późnej
belemnity
,
otwornice
, dinflagellaty i kalpionelle. Podział
Okres
jurajski dzieli się na trzy
epoki
:
jura wczesna
,
jura środkowa
i
jura późna
z
wiekami
:
późna jura
|
tyton
| (150,8 ± 4,0 – 145,5 ± 4,0 mln lat temu) |
kimeryd
| (155,7 ± 4,0 – 150,8 ± 4,0 mln lat temu) |
oksford
| (161,2 ± 4,0 – 155,7 ± 4,0 mln lat temu) |
środkowa jura
|
kelowej
| (164,7 ± 4,0 – 161,2 ± 4,0 mln lat temu) |
baton
| (167,7 ± 3,5 – 164,7 ± 4,0 mln lat temu) |
bajos
| (171,6 ± 2,0 – 167,7 ± 4,0 mln lat temu) |
aalen
| (175,6 ± 2,0 – 171,6 ± 2,0 mln lat temu) |
wczesna jura
|
toark
| (183,0 ± 1,5 – 175,6 ± 2,0 mln lat temu) |
pliensbach
| (189,6 ± 1,5 – 183,0 ± 1,5 mln lat temu) |
synemur
| (196,5 ± 1,0 – 189,6 ± 1,5 mln lat temu) |
hettang
| (199,6 ± 0,6 – 196,5 ± 1,0 mln lat temu) |
W podziale
chronostratygraficznym
jura dzieli się na trzy
oddziały
:
jura dolna
,
jura środkowa
i
jura górna
. W Europie północno-zachodniej do określania zespołów
facji
pozaalpejskich stosuje się czasami nazewnictwo tradycyjne: - jura górna – malm lub jura biała
- jura środkowa – dogger lub jura brunatna
- jura dolna – lias lub jura czarna.
Flora jurajskaKlimat sprzyjał pojawianiu się
dżungli
i to nawet w wyższych szerokościach geograficznych. Nie było jednak jeszcze roślin
okrytonasiennych
, dominowały
nagonasienne
, a wśród nich drzewa
iglaste
stanowiły podstawą grupę drzewostanów. W jurze nastąpił bujny rozwój różnych gatunków
araukariowatych
, rodzin
głowocisowatych
,
sosnowatych
,
zastrzalinowatych
,
cisowatych
, ale dużo też było liściastych drzew nagonasiennych:
sagowcowych
i
miłorzębów
oraz wymarłych dziś: paproci nasiennych (rząd Caytoniales) i przeżywających optimum w jurze
benetytów
. W lasach rosły też zarodnikowe
paprocie drzewiaste
z rzędu
olbrzymkowców
Cyatheales, jednak udział drzewiastych paproci, zarówno zarodnikowych jak i nasiennych, był znacznie mniejszy niż w poprzednich okresach. Głównymi roślinami zielnymi były paprocie, natomiast począwszy od końca wczesnej jury inne
paprotniki
(widłaki, skrzypy) są wyraźnie rzadsze niż w triasie czy późnym
paleozoiku
. Fauna jurajskaPojawiają się pierwsze bezdyskusyjne
belemnity
i szybko się rozwijają. Wraz z amonitami są głównym elementem fauny bezkręgowców mórz otwartych. Pojawiają się pierwsze
planktoniczne
otwornice. Żyją one w przypowierzchniowych wodach mórz otwartych i są ważnym wskaźnikiem paleośrodowiska. Na obszarach płytszych bardzo intensywnie rozwijają się
gąbki
przechodzące wtedy optimum rozwoju. Razem z masowo występującymi
sinicami
oraz
glonami
budują bardzo liczne wielkie rafopodobne struktury. Igły gąbek krzemionkowych oraz
krzemionka
z rozpuszczonych gąbek tworzy masowo występujące w
wapieniach
jury krzemienie. Pospolitym składnikiem faun jurajskich są coraz liczniejsze
małże
i
ramienionogi
. Wśród liliowców w jurze dokonuje się znaczna zmiana –
liliowce
bezłodygowe zaczynają przeważać nad łodygowymi. Wśród tych ostatnich notuje się
gigantyzm
, np. okazy rodzaju Seirocrinus ma 20m długości. Kręgowce. Zaczyna się bujny rozwój współczesnych grup
rekinów
, pojawiają się pierwsze
płaszczki
. Szczyt rozwoju przechodzą
przejściowce
, a wśród ryb ościstych
Teleostei
zaznaczają się tendencje w budowie charakterystyczne dla większości dzisiejszych form (np. symetria płetwy ogonowej). We wczesnej jurze następuje szybki upadek płazów
labiryntodontów
, pojawiają się natomiast płazy ogoniaste. Jura wraz z
kredą
jest "złotym wiekiem" gadów. Wielki rozwój przechodzą gady morskie, zwłaszcza
ichtiozaury
i
plezjozaury
, wśród tych ostatnich pojawiają się największe plezjozaury w dziejach (np. pliozaur Liopleurodon). Liczne są także morskie krokodyle. Wśród latających gadów stopniowo podupadają słabo latające
ramforynchy
, a szybko rozwijają się
pterodaktyle
. Obie grupy są rybożerne i koncentrują się głównie na wybrzeżach. Na lądach dominują
dinozaury
, przede wszystkim
zauropody
, które w tym okresie osiągają maksymalizację wymiarów. Drapieżne dinozaury w trakcie jury mają tendencję do uzyskiwania coraz większych rozmiarów, co było odpowiedzią na gigantyzm ich ofiar. Pod koniec jury żył największy drapieżny dinozaur jury –
allozaur
. Jednocześnie duża grupa drapieżnych dinozaurów była niewielka.
Dinozaury ptasiomiedniczne
były pospolite, ale nie osiągnęły wówczas szczytu rozwoju. Pod sam koniec jury pojawia się pierwszy
praptak
wywodzący się z małych drapieżnych dinozaurów. Przy całej kontrowersyjności jego pozycji systematycznej większość badaczy uznaje ten moment za początek istnienia
ptaków
. Wśród ssaków najliczniejsze są roślinożerne
wieloguzkowce
i drapieżne
trykonodonty
, w jurze pojawiają się też pierwsze
stekowce
. Jednak ssaki jurajskie były grupą słabo rozwiniętą w tym okresie. Jura na terenach PolskiZ wyjątkiem
Sudetów
prawie cała Polska przykryta jest utworami jury. W płytkim morzu osadziły się grube warstwy
wapieni
, budujących
Wyżynę Krakowsko-Częstochowską
. Licznie występujące tam skałki (np.
Maczuga Herkulesa
) reprezentują dawne rafopodobne nieuławicone budowle gąbkowo-glonowe. Skałki te są
ostańcami
wypreparowanymi spośród bardziej miękkich wapieni płytowych powstałych w wodach otwartych. W rejonie
Gór Świętokrzyskich
odsłonięte są lądowe osady
piaskowców
i
mułowców
dolnej jury z bardzo bogatymi zespołami
tropów
dinozaurów. W tym okresie powstały skałki
pienińskie
oraz wapienie
tatrzańskie
. Z wapieni utworzonych z masowych nagromadzeń bezłodygowych
planktonicznych
liliowców
Saccocoma zbudowany jest sam wierzchołek
Giewontu
. Osady jurajskie występują na znacznych obszarach
Niżu Polskiego
, pod przykryciem młodszych utworów. Obszar
Sudetów
był wtedy lądem (tzw. wał windelicki), na którym dochodziło do niszczenia w wyniku
erozji
wcześniej powstałych skał. Zobacz też Bibliografia- Włodzimierz Mizerski, Stanisław Orłowski: Geologia historyczna dla geografów. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005. .
- David Burnie: Dinozaury – Ilustrowana Encyklopedia. Warszawa: SAMP Edukacja i Informacja, 2005. .
Inne hasła zawierające informacje o "Jura":
Jura
Okres poprzedzającyOkres omawianyOkres następny
trias
Jura
kreda
tabela stratygraficzna
Jura – drugi
okres
ery mezozoicznej
. Trwała od 208 do 145 ...
Parzydełkowce
nauk. Czesław Błaszak. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN
, 2009, ss. 62–122. . ↑ Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN
, ...
Larwa
4,1 Niektórzy autorzy uznają stadium celoblastuli i stomoblastuli za stadium zarodkowe (Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN
, ...
Pierwouste
–
wylinkowce
Przypisy↑ Mały słownik zoologiczny. Bezkręgowce. Warszawa:
Wiedza Powszechna
, 1984. . ↑ Czesław Jura: Bezkręgowce : podstawy morfologii funkcjonalnej, systematyki i filogenezy. Warszawa:
Wydawnictwo Naukowe PWN
, ...
Kościół św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa w Krakowie
...
Człowiek
...
Czwartorzęd
...
Gondwana
...
Ornitopody
...
Orogeneza alpejska
wyróżnia się pomniejsze, regionalne orogenezy oraz następujące fazy:labińska (
trias górny
)starokimeryjska (
trias górny
)młodo(neo)kimeryjska (
Jura górna
/
kreda
)austryjska (
kreda dolna
/
kreda górna
)subhercyńska (
kreda górna
)laramijska (
kreda górna
/
paleogen
)pirenejska (górny
eocen
)helwecka (górny ...
Inne lekcje zawierające informacje o "Jura":
Litosfera i wnętrze Ziemi (plansza 16)
pierwszy geolodzy poznali skały danego okresu np. miasto Perm we Francji, czy Jura na granicy Szwajcarii i Francji. Niektóre okresy swe nazwy zawdzięczają charakterystycznym ...
Geologiczne dzieje Polski (plansza 17)
wypiętrzenie Wału pomorskiego-kujawskiego
Jura
195-140
Transgresje i regresje morskie, ciepły klimat, powstała Jura Krakowsko – Częstochowska, ...
010. Dzieje Ziemi (plansza 11)
DiBgd
Dzieje Ziemi
W pierwszym okresie ery mezozoicznej (podzielonej na trzy okresy: trias, Jura i kreda) – w triasie (trwał ok. 41 mln lat)– płyty ...
|