Tyra
Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Kraj	Liban
Typ	kulturowe
Spełniane kryterium	III, VI
Charakterystyka	# 299
Regionb	Kraje Arabskie
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	1984 na 8. sesji
a Oficjalna nazwa wpisana na liście UNESCO b Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Lokalizacja Tyru

Kolumnada

Tyr

Tyr (obecny Sur ) to miasto w południowym Libanie na wybrzeżu Morza Śródziemnego . Jego nazwa znaczy "skała". W języku fenickim Ṣur, w akadyjskim Ṣurru, po hebrajsku צור Ṣōr, po grecku Τύρος Týros, po arabsku صور (as)-Ṣūr.

Najstarsze znane ślady osadnictwa pochodzą z około 1500 roku p.n.e. , ale przyjmuje się za Herodotem , że miasto zostało założone około roku 2700 p.n.e.

Tyr był głównym ośrodkiem kultu Baala-Melkarta . Słynął też z produkcji rzadkiego rodzaju purpury zwanej tyryjską. Barwnik otrzymywano ze ślimaków murex, ob. wymarły gatunek (odcienie od różowego do ciemnego fioletu uzyskiwano przez różny czas suszenia ślimaków na słońcu). Kolor ten w wielu kulturach starożytnych był zastrzeżony dla rodzin królewskich albo co najmniej szlacheckich; również szaty kapłańskie były w nim farbowane. Fenicja zawdzięcza swoją nazwę temu barwnikowi.

Poczynając od X w. p.n.e. , po splądrowaniu pobliskiego Sydonu , miasto zajęło jego miejsce i stało się głównym ośrodkiem w Fenicji , kolonizującym odległe tereny Morza Śródziemnego. Handel całego świata skupiał się w jego magazynach. Tyryjscy kupcy przemierzali wody Morza Śródziemnego i założyli swoje kolonie na wyspach Morza Egejskiego , w Grecji , na północnych wybrzeżach Afryki (np. Kartaginę w IX w. p.n.e. , wg tradycji w 814/813 r. p.n.e.), na Sycylii i Korsyce , w Hiszpanii – Tartessos , a nawet poza słupami Herkulesa – Kadyks .

Tyr składał się z dwóch różnych części: skalistej fortecy na stałym lądzie nazywanej "Starym Tyrem" i miastem, wybudowanym na małej, skalistej wysepce około 800 metrów od brzegu. To warowne miejsce było oblegane przez asyryjskiego króla Salmanasara III , którego wspierali Fenicjanie z innych miast przez pięć lat. Królowi Babilonii Nabuchodonozorowi nieudane oblężenie Tyru , po którym musiał zawrzeć kompromisowy pokój, zajęło zaś trzynaście lat ( 586 - 573 p.n.e. ).

W 332 p.n.e. miasto zdobył władca Macedonii Aleksander III Wielki po siedmiomiesięcznym oblężeniu podczas którego wybudował on groblę łączącą wyspę ze stałym lądem. Mimo tej klęski Tyr utrzymał duże znaczenie handlowe aż do czasów chrześcijańskich.

Od 286 p.n.e. miastem władali Ptolemeusze , od 197 p.n.e. dostało się w ręce Seleucydów . Od 64 p.n.e. znajdowało się pod władzą Rzymu . Przez cały ten czas odgrywało ważną rolę jako ośrodek handlowy i produkcyjny.

W Tyrze powstała wspólnota kościelna pierwszych chrześcijan zaraz po śmierci św. Szczepana , a św. Paweł , po powrocie ze swojej trzeciej podróży misyjnej, spędził tu tydzień na rozmowach z uczniami.

W 638 miasto opanowali Arabowie . Zdobyte po pierwszej krucjacie przez chrześcijan, w latach 1124 - 1291 znajdowało się pod rządami krzyżowców . Było jednym z najważniejszych miast Królestwa Jerozolimskiego . W 1291 odbite przez Mameluków .

Od pierwszej połowy XVI w. należało do imperium osmańskiego . Pod władzą Turków utraciło znaczenie.

Literatura dotycząca Fenicjan i ich szerokiej działalności: S Moscati, Świat Fenicjan, PWN 1971

Lista królów Tyru

• Abibaal
• Hiram I ( 969 p.n.e. - 936 p.n.e. )
• Baal-eser I ( 935 p.n.e. - 919 p.n.e. )
• Abdastrato ( 918 p.n.e. - 910 p.n.e. )
• Ithobaal I ( 887 p.n.e. - 856 p.n.e. )
• Baal-eser II ( 855 p.n.e. - 830 p.n.e. )
• Mattan II ( 829 p.n.e. - 821 p.n.e. )
• Pigmalion z Tyru ( 820 p.n.e. - 774 p.n.e. )

• Ithobaal II ( 750 p.n.e. - 740 p.n.e. )
• Hiram II ( 739 p.n.e. - 730 p.n.e. )
• Mattan II ( 730 p.n.e. - 729 p.n.e. )
• Elulaios (Luli) ( 729 p.n.e. - 694 p.n.e. )
• Baal I ( 680 p.n.e. - 640 p.n.e. )

• Ithobaal III ( 591 p.n.e. - 573 p.n.e. )
• Baal II ( 573 p.n.e. - 564 p.n.e. )
• Yakinbaal ( 564 p.n.e. )
• Chelbes ( 564 p.n.e. - 563 p.n.e. )
• Abbar ( 563 p.n.e. - 562 p.n.e. )
• Mattan III i Ger Ashthari ( 562 p.n.e. - 556 p.n.e. )
• Baal-eser III ( 556 p.n.e. - 555 p.n.e. )
• Mahar-Baal ( 555 p.n.e. - 551 p.n.e. )
• Chiram III ( 551 p.n.e. - 532 p.n.e. )

Cytaty o Tyrze w Biblii

• 2 Sm 5,11
• 1 Krl 5, 15:32
• 1 Krl 9,10:14
• Ps 45,13
• Iz 23
• Ez 26
• Mt 15,21
• Łk 6,17
• Dz 21,3