Wojna rosyjsko-turecka 1768-1774
Alegoria Zwycięstwa Katarzyny nad Turkami (1772) Stefana Torelliego.
Data	1768–1774
Miejsce	Kaukaz
Wynik	zdecydowane zwycięstwo Rosji Traktat w Küczük Kajnardży
Strony konfliktu   Imperium Rosyjskie Imperium osmańskie Chanat Krymski (protektorat osmański) Dowódcy Katarzyna II Wielka Grigorij Potiomkin Aleksij Orłow Piotr Aleksandrowicz Rumiancew Aleksandr Suworow Mustafa III Abdulhamid I Ivazzade Halil Pasza Mandalzade Hüsameddin Pasza Kaplan Girey

Wojna rosyjsko-turecka 1768-1774 – wojna pomiędzy cesarstwem rosyjskim a imperium osmańskim , doprowadziła do zdobycia przez Rosję południowej Ukrainy , Krymu i północnego Kaukazu .

Bezpośrednim pretekstem do wypowiedzenia wojny przez Turcję, stało się naruszenie terytorium tureckiego przez oddział Kozaków , ścigających konfederatów barskich i spalenie Bałty . Powołując się na ten casus belli sułtan Mustafa III wypowiedział wojnę Rosji 25 września 1768 . Rzeczywistym celem Turcji było w tej wojnie wsparcie konfederacji barskiej i wypędzenie wojsk rosyjskich z Rzeczypospolitej . 16 grudnia 1768 pod gwarancją Francji konfederaci barscy zawarli nieformalny traktat przymierza polsko - tatarsko - tureckiego , którego artykuł 4. zobowiązywał Turcję i Chanat Krymski do niezawierania pokoju z Rosją aż do czasu przywrócenia poprzedniego systemu rządów w Rzeczypospoolitej. Państwa te miały też zagwarantować niepodległość Polski zgodnie z klauzulami traktatu pruckiego z 1711 ^[1].

Rosja wspierana była nieformalnie przez Wielką Brytanię , która przysłała swoich wojskowych doradców dla rosyjskiej floty wojennej. Turcja rozpoczęła działania wojenne, początkowo z powodzeniem, a jej terytorium było bazą logistyczną dla konfederatów barskich, skąd przeprowadzali oni niespodziewane ataki na wojska rosyjskie, okupujące Rzeczpospolitą. Jednak wkrótce wojska rosyjskie zajęły Azow i Taganrog . Główne siły rosyjskie wkroczyły do Mołdawii . Potem Rosjanie opanowali Chocim i Jassy . W 1770 Rosjanie pobili Turków pod Largą i Kagułem , docierając do Dunaju . W celu destabilizacji imperium osmańskiego Rosjanie wywołali antytureckie powstania Arabów w Syrii i Egipcie . Dla poparcia tej dywersji na Morze Śródziemne wpłynęła rosyjska flota bałtycka pod wodzą Aleksieja Grigorowicza Orłowa, pokonując flotę turecką w wielkiej bitwie pod Czesmą u wybrzeży Azji Mniejszej .

W 1771 Rosjanie zajęli Krym . 19 maja 1772 zawarto rozejm, jednak w kwietniu 1773 po klęsce konfederacji barskiej wojna znów się zaczęła. Pogromca konfederatów generał Aleksandr Suworow przeniósł działania wojenne do Turcji. W 1774 Rosjanie wkroczyli do Bułgarii . Aleksandr Suworow 20 czerwca 1774 pobił Turków pod Kozłudżą .

Pobita na lądzie i morzu Turcja zmuszona była podpisać 21 lipca 1774 niekorzystny dla niej pokój w Küczük Kajnardży , mocą którego musiała zagwarantować niepodległość chanatu krymskiego , oddając Rosji twierdze Azow , Kercz i Jenikale wraz z ziemiami między Dnieprem a Bohem , i Kabardię na Kaukazie. Mołdawia i Wołoszczyzna miały uzyskać autonomię pod protektoratem rosyjskim, a flota rosyjska miała prawo przepływania przez cieśniny tureckie. Przyłączenie Chanatu do Rosji w roku 1783 wywołało w przyszłości kolejną wojnę rosyjsko-turecką.

Chronologia wojny

• bitwa morska pod Nauplion ( 27 maja i 28 maja 1770 )
• bitwa pod Riabową Mogiłą ( 28 czerwca 1770 )
• bitwa morska pod Czesmą ( 5 lipca - 7 lipca 1770 )
• bitwa nad Largą ( 18 lipca 1770 )
• bitwa nad Kagułem ( 1 sierpnia 1770 )
• bitwa morska pod Patras ( 6 listopada , 7 listopada i 8 listopada 1772 )
• bitwa pod Kozłudżą ( 20 czerwca 1774 )
• bitwa morska pod Kerczem ( 1 lipca i 20 lipca 1774 )

Przypisy