Syria (
arab.
سوريا / سورية,
transk.
Sūriyya, nazwa oficjalna: Syryjska Republika Arabska الجمهورية العربية السورية Al-Dżumhurijja al-Arabijja as-Surijja) –
arabskie
państwo na
Bliskim Wschodzie
, graniczące z
Turcją
(822 km),
Irakiem
(605 km),
Jordanią
(375 km),
Libanem
(375 km) i
Izraelem
(76 km).
Długość wybrzeża wynosi 193 km. Najwyższym punktem jest
Hermon
(2814
m
n.p.m.
). Konstytucja pochodzi z
13 marca
1973
roku.
Gospodarka
Podstawą gospodarki są:
W 2007 roku PKB wyniósł 90,37 mld USD, czyli 4 700 USD na mieszkańca. Bezrobocie wyniosło 9% (2007 r.) realny wzrost gospodarczy 4,3%, Inflacja 12,2% (2007 r.) Dochody budżetowe wynoszą 8,4 mld USD, a wydatki 11,2 mld USD (2007 r.) Wartość eksportu wynosi 11,14 mld USD (2007 r.), a importu 10,5 mld USD (2007 r.) Ludność żyjąca poniżej progu ubóstwa: 11,9% (2006 r.)
W rankingach Syria wypada według
Geografia
Historia
Starożytna Syria
Średniowiecze
W latach
633
-
640
Syria została podbita przez
Arabów
. W
661
roku
Damaszek
stał się stolicą
kalifatu
Umajjadów
, stając się centrum kulturalnym świata
islamu
. Po przeniesieniu przez
Abbasydów
stolicy do
Bagdadu
w
750
roku Syria znalazła się na obrzeżach muzułmańskiego świata. W
944
władzę w Syrii przejęła lokalna dynastia Hamdanidów. Po jej wygaśnięciu w
1003
, Syria znalazła się w sferze wpływów
Fatymidów
. W
1078
roku Syrię podbili
Seldżucy
.
W wyniku
I krucjaty
znaczna część Syrii znalazła się pod panowaniem Krzyżowców. Utworzyli oni
Hrabstwo Trypolisu
i
Księstwo Antiochii
. W islamskiej części Syrii po upadku Seldżuków, władzę w
1127
przejęła dynastia Zangidów, której udało się odzyskać
Damaszek
. W
1174
Zangidzi zostali obaleni przez
Saladyna
, który założył dynastię
Ajjubidów
. W
1250
Ajjubidów zastąpili
Mamelucy
, którzy do
1291
roku zdobyli wszystkie posiadłości Krzyżowców.
W
1516
Syrię zdobyli
Turcy Osmańscy
.
Panowanie osmańskie
Po podboju przez Turków, Syrię podzielono na
wilajety
Damaszku, Aleppo i Trypolisu. W
1660
wydzielono wilajet
Sydonu
. W
XVIII wieku
paszowie poszczególnych wilajetów zaczęli zdobywać stopniowo coraz większą władzę, tocząc między sobą nieustanne wojny o ziemie. W
1775
pasza Ahmad al-Dżazzar zajął całą południową i centralną Syrię. Po jego śmierci w
1804
roku zapanowała kompletna anarchia. W
1831
Syrię zajęły wojska paszy
Egiptu
Muhammada Alego
, jednak na skutek nacisków europejskich mocarstw Egipt musiał zwrócić Syrię
Turcji
w
1841
. Pod koniec
XIX wieku
narodził się silny ruch
nacjonalistyczny
, którego celem stała się niepodległość
Wielkiej Syrii
, na czele której stanąć miał król.
1 września
1918
Syria została zajęta przez wojska brytyjskie, wspomagane przez arabskich nacjonalistów.
Lata międzywojenne
Na mocy
traktatu wersalskiego
, tureckie posiadłości na Bliskim Wschodzie oddano pod
mandat
francusko-brytyjski.
8 marca
1920
Generalny Kongres Syryjski proklamował niepodległość Wielkiej Syrii. Jej królem został ogłoszony Fajsal I.
24 kwietnia
1920
Francja
i
Wielka Brytania
dokonały podziału Bliskiego Wschodu, w wyniku którego terytorium Wielkiej Syrii przypadło
Francji
.
28 lipca
1920
oddziały francuskie wkroczyły do
Damaszku
, obalając rządy Fajsala.
W sierpniu
1920
Francuzi dokonali podziału Wielkiej Syrii. Wydzielono
Wielki Liban
, większy trzykrotnie od dawnego
sandżaku
Libanu. Utworzono sandżak
Aleksandretty
. Pozostałą część Syrii podzielono wedle kryteriów religijnych na 4 państewka:
Damaszek
,
Aleppo
,
Latakię
i
Dżabal ad-Duruz
. W
1925
Damaszek
i
Aleppo
połączono w jedno państwo nazwane Republiką Syryjską. W
1930
nadano Syrii konstytucję, zaś
1936
podpisano traktat, który zobowiązywał Francję do przyznania Syrii pełnej niepodległości. W
1939
Aleksandrettę
przekazano
Turcji
.
W
1940
roku Syria znalazła się pod władzą rządu Vichy. Po wyzwoleniu w
1941
komitet Wolnej Francji ogłosił niepodległość Syrii, która została oficjalnie ogłoszona przez Syrię w
1943
. W
1944
do państwa syryjskiego przyłączone zostały
Latakia
i
Dżabal ad-Duruz
. W
1945
Syria współtworzyła
ONZ
.
Syria współczesna
W 1946 ostatnie wojskowe oddziały francuskie i brytyjskie opuściły Syrię. Ogłoszono republikę, na czele której stanął Szukri al-Kuwatli. W 1947 odbyły się pierwsze wybory do parlamentu.
W 1948 wojska syryjskie wzięły udział w
I wojnie z Izraelem
. Armia nie odniosła większych sukcesów, a jedynym "zwycięstwem" było zajęcie pasa ziemi nad
Jeziorem Galilejskim
.
W marcu 1949 miał miejsce zamach stanu, po którym władzę przejął generał Husni al-Zaim. Zaczął wprowadzanie w życie projektów budowlanych (szkoły, szpitale, drogi, tama na
Eufracie
, budowa portu w
Latakii
), wzywał kobiety do zaprzestanie noszenia
kwefów
i opracował projekt świeckiej konstytucji. Nie rządził długo, albowiem w sierpniu tego samego roku został obalony w wyniku kolejnego zamachu stanu, dokonanego przez pułkownika Samiego al-Hinawiego. W tym samym roku odbyły się wybory parlamentarne, w których wzięły udział kobiety. W grudniu 1949 miał miejsce trzeci z kolei zamach stanu, na czele którego stanął pułkownik Adib asz-Sziszakli.
W 1954 Sziszakli został obalony, a władzę na krótko objął
Haszim al-Atassi
. Przywrócono zatem cywilne rządy w Syrii. We wrześniu 1955 odbyły się wybory parlamentarne, a prezydentem został ponownie Szukri al-Kuwatli. Za jego rządów, Syria zaczęła zbliżać się do krajów socjalistycznych. W 1957 Syria otrzymała pomoc od Związku Radzieckiego, który zgodził się ją dostarczać przez następne 12 lat. Syria sprzeciwiła się powstaniu paktowi bagdadzkiemu.
22 lutego 1958 Syria wraz z Egiptem połączyły się w
Zjednoczoną Republikę Arabską
. Prezydent Egiptu
Gamal Abdel Naser
mianował rząd ZRA, w którym było wielu Syryjczyków. Dokonano wtedy reformy rolnej, w wyniku której znacjonalizowano ziemię i rozdano ją chłopom. W lipcu 1961 znacjonalizowano wszystkie banki prywatne. 28 września 1961 władzę w Syrii przejęli oficerowie, którymi kierował Karim an-Nahlawi. Syria odłączyła się od ZRA. Prezydentem został wybrany Nazim al-Kudsi. Będąc przeciwnikiem socjalizmu, zwrócił część ziemi i fabryk poprzednim właścicielom. Qudsi został obalony 28 marca 1962 przez Karima am-Nahlawiego, który go aresztował. Nahlawi nie porządził długo, ponieważ kolejny zamach stanu, dokonany przez Abd al-Karima Zahr ad-Dina, przywrócił do władzy Kudsiego.
8 marca 1963
partia Baas
, a ściślej jej zbrojne skrzydło Rada Dowództwa Rewolucji (RDD), dokonała zamachu stanu i przejęła władzę. Na czele państwa stanął Luaj al-Atassi. W lipcu tego samego roku Atassiego zastąpił Amin Hafez. W 1964 ogłoszono tymczasową konstytucję, na mocy której jedyną legalną partią w Syrii była partia Baas. Hafez ogłosił kolejny program socjalistyczny, w wyniku którego znacjonalizowano prywatne przedsiębiorstwa, a także prywatne szkoły i uniwersytety, oraz kościoły. 23 lutego 1966 dwaj członkowie RDD,
Hafiz al-Assad
i Salah Dżadid dokonali puczu, zmuszając Hafiza do rezygnacji. Prezydentem został Nur ad-Din al-Atassi, który ogłosił kolejną tymczasową konstytucję w 1966. Została on a zastąpiona następną w 1969.
W 1967 wybuchła
wojna sześciodniowa
, w której Syria brała udział. Wojska syryjskie poniosły klęskę, a Syria straciła kontrolę nad
wzgórzami Golan
.
W 1970 Assad przejął władzę. W 1971 został wybrany prezydentem. W 1973 uchwalono stałą już konstytucję. W październiku tego samego roku wybuchła
wojna Jom Kippur
. Syria częściowo odzyskała wtedy wzgórza Golan. W 1976 Syria wysłała swoje wojska do Libanu, które później otrzymały mandat
Ligi Arabskiej
.
Jak każda władza autorytarna, także Assad miał swoich krytyków, ale władze szybko się z nimi rozprawiały. Poważne wyzwanie rzuciło władzy
Bractwo Muzułmańskie
, które odrzucało laickie podstawy rządów partii Baas i sprzeciwiało się rządom
alawitów
, których uważało za odszczepieńców. Na przełomie lat 70. i 80. prowadziło zbrojną walkę z władzami Syrii. W lutym 1982 wywołali bunt i ogłosili
Hamę
jako wolne miasto. Władze odpowiedziały wysłaniem wojska, którym dowodził Rifaat al-Assad, brat prezydenta. W wyniku interwencji, miasto zostało zniszczone, a co najmniej kilkanaście tysięcy osób poniosło śmierć.
W 1984 Assad został hospitalizowany po tym, jak przeszedł zawał. Wykorzystał to jego brat, który chciał przejąć władzę. Mimo słabego zdrowia, Assad utrzymał władzę, a Rifaat został wygnany.
Hafiz al-Assad zmarł w 2000. Władzę po nim objął jego młodszy syn,
Baszar al-Assad
.
Podział administracyjny
Syria jest podzielona na 14 prowincji (
muhafaz
):
Podział administracyjny Syrii
-
Damaszek-Miasto
-
Damaszek-Okręg
-
Al-Kunajtira
-
Dara
-
As-Suwajda
-
Hims
-
Tartus
-
Latakia
-
Hama
-
Idlib
-
Aleppo
-
Ar-Rakka
-
Dajr az-Zaur
-
Al-Hasaka
Demografia
Przypisy
- ↑
[1]
;"Islam bez zasłony" rozd.11,str.176-177
Zobacz też
Linki zewnętrzne