Jan Chryzostom
biskup doktor Kościoła
Data urodzenia	ok. 350 Antiochii Syryjskiej
Data śmierci	14 września 407 w drodze do Konstantynopola
Kościół / wyznanie	katolicki prawosławny
Wspomnienie	13 września (kat.) 9 lutego (praw. wg kal. greg. , rocznica przeniesienia relikwii ) 27 września (praw. wg kal. greg., rocznica śmierci) 26 listopada (praw. wg kal. greg.) 12 lutego (praw. wg kal. greg., wraz ze św. Bazylim Wielkim i św. Grzegorzem Teologiem )
Atrybuty	ewangelia , krzyż , osioł , pisarskie pióro
Patron	kaznodziejów , Konstantynopola

Jan Chryzostom, z gr. χρυσόστομος chrysostomos "Złotousty", scs. Swiatitiel Ioann Złatoust, archijepiskop Konstantinopolskij (ur. ok. 350 , zm. 14 września 407 ) - biskup Konstantynopola , pisarz chrześcijański , uznawany za największego kaznodzieję kościoła Wschodu, doktor Kościoła , święty Kościoła katolickiego i prawosławnego .

Wraz ze świętymi: Bazylim Wielkim i Grzegorzem z Nazjanzu , jest uznawany za jednego z największych ojców Kościoła . Twórca liturgii Eucharystii odprawianej w Cerkwi prawosławnej i Kościołach greckokatolickich przez prawie cały rok.

Biografia

Urodził się około 347 (według źródeł zachodnich – około 349 ) w Antiochii Syryjskiej , w zamożnej rodzinie – jego ojciec był wysokiej rangi oficerem. Ojciec zmarł wkrótce po narodzinach Jana, który był wychowywany przez matkę Antuzę, pochodzącą z Grecji . Był uczniem pogańskiego filozofa Libaniusza i Ammiana Marcellina najwybitniejszego historyka późnego antyku. W swoich mowach naśladował styl Demostenesa .

Chrzest przyjął mając 20 lat, po czym został lektorem u boku biskupa Antiochii Melecjusza . Prowadził ascetyczne życie . W 371 opuścił Antiochię i udał się na pustynię . Po sześciu latach bycia pustelnikiem powrócił i przyjął święcenia kapłańskie . Od 381 nauczał w kościołach Antiochii, a dzięki swym zdolnościom krasomówczym zyskał przydomek "Złotousty". Stał się sławnym kaznodzieją . W 397 został patriarchą Konstantynopola. W stolicy odprawiał nabożeństwa, w których chwalił zasady ubóstwa, wstrzemięźliwości i jałmużny, a jednocześnie piętnował nadużycia na dworze cesarskim. w W 403 r. cesarzowa Eudoksja , żona cesarza Arkadiusza , wraz z biskupami na synodzie "pod dębem" doprowadziła do pozbawienia Jana urzędu i zesłania na banicję. Początkowo wyroku synodu nie wykonano. Jednak, ponieważ Jan kontynuował wystąpienia przeciwko cesarzowej, ostatecznie wygnano go do Armenii . Stamtąd nadal słał krytyczne listy do Konstantynopola, dlatego postanowiono zesłać go na wybrzeże Morza Czarnego . Nie dotarł tam jednak, gdyż zmarł w drodze z wycieńczenia. Tuż przed śmiercią rzekł "Chwała Bogu za wszystko". Relikwie św. Jana Chryzostoma zostały później umieszczone w Konstantynopolitańskim kościele Świętych Apostołów .

Za życia był nieustraszonym obrońcą moralności, piętnującym nadużycia wiernych, nawet cesarzy – to właśnie ściągnęło na niego prześladowania. Jan Złotousty uprawiał również teologię – zajmował się chrystologią , zagadnieniami grzechu pierworodnego , pokuty i kapłaństwa , a przede wszystkim Eucharystią ("doktor Eucharystii").

Dzieła

Dzieła Jana Chryzostoma (22 tomy) obejmują:

• kanon liturgii świętej Boska Liturgia św. Jana Złotoustego ; Wybór pism. Modlitwy liturgiczne. Pisma o charakterze wychowawczym. Przekł. ks. Henryk Paprocki, ks. Wojciech Kania. Wstęp i opracowanie Henryk Paprocki, Anna Słomczyńska, ATK Pisma Starochrześcijańskich Pisarzy 13, Warszawa 1974, s. 321.
• pisma teologiczne
  • Dialog O kapłaństwie, przekł. z grec. Wojciech Kania ; wstęp Henri de Lubac, Marek Starowieyski ; oprac. M. Starowieyski, wyd. "M" Biblioteka Ojców Kościoła 1, Kraków 1992, s. 151. Tekst grecki: Sources Chrétiennes 272 (oprac. Anne-Marie Malingrey).
  • Katechezy chrzcielne, homilie katechetyczne do tych, którzy mają być oświeceni oraz do neofitów. Wojciech Kania (przekład z jęz. greckiego ), Marek Starowieyski (wstęp i oprac.). Lublin: Kerygma, 1993, s. 131, seria: U Źródeł Katechumenatu 1.  Tekst grecki: Sources chrétiennes 50bis, wyd. Antoine Wenger AA.
  • O małżeństwie, wychowaniu dzieci i ascezie. Wojciech Kania (przekład), Józef Naumowicz, Jerzy Krykowski (oprac. i wstęp). Kraków: Wydawnictwo "M", 2002, s. 304, seria: Biblioteka Ojców Kościoła 19. . 
  • Traktat "O wychowaniu dzieci", przeł. Wojciech Kania, w: O małżeństwie, wychowaniu dzieci i ascezie, przekł. Wojciech Kania i in.; oprac. i wstęp Józef Naumowicz; Wydaw. "M" Biblioteka Ojców Kościoła 19; Kraków 2002, s. 73-105, .
  • Mowy przeciwko judaizantom i Żydom. Przeciwko Żydom i Hellenom. Przekład i opracowanie Jan Iluk, Wydawnictwo WAM Źródła Myśli Teologicznej 41, Kraków 2007, s. 330, .
  • 370 - 401 r. - Traktat O dziewictwie; Sch 125 /1966 r./; PG 48, 533-596.
• kazania , głównie komentarze Pisma Świętego ( egzegeza )
  • Homilie na Ewangelię według św. Mateusza. Przeł. Jan Krystyniacki. Rewizja, oprac. i przypisy ks. Arkadiusz Baron, Elwira Buszewicz, wydawnictwo WAM t. 1 (homilie 1-40) Źródła Myśli Teologicznej 18, Kraków 2000, s. 479, , t. 2. (homilie 41-90) Źródła Myśli Teologicznej 23, s. 558, .
  • Homilie na Księgę Rodzaju Rodz. 1-3, wprow., przekł. i oprac. Sylwia Kaczmarek, wydawnictwo WAM Źródła Myśli Teologicznej 45, Kraków 2008, s. 126, .
  • Komentarz do Listu św. Pawła do Galatów, wprow. Grzegorz Szamocki, przeł. i oprac. Jan Iluk. Wydawnictwo WAM Źródła Myśli Teologicznej 47, Kraków 2008, s. 150.
  • 21 homilii o posągach do ludu Antiochii (Homiliae XXI de Statuis ad populum Antiochiae), PG 49, 15-222.
  • Homilie na List św. Pawła do Rzymian, PG 60, 477; tłumaczenie polskie: T. Sinko, Kraków 1995 PAT, t. I/1, s. 237.
• listy

Kult

Trzech Świętych Hierarchów (od lewej): Bazyli Wielki , Jan Chryzostom i Grzegorz Teolog

Relikwie

27 stycznia 438 r. relikwie świętego trafiły do Konstantynopola. Ciało złożono w kościele Dwunastu Apostołów. W roku 1489 , sułtan turecki Bajazyd II , podarował je królowi francuskiemu Karolowi VIII .

Od 1627 relikwie znajdują się w Rzymie, w bazylice św. Piotra , w kaplicy Najświętszego Sakramentu. Jego relikwie znajdują się dzisiaj także na Górze Athos, w Brugii, Clairvaux, Dubrowniku, Kijowie, Maintz, Messynie, Moskwie, Paryżu i Wenecji.

Doktor Kościoła

W 1568 papież Pius V ogłosił go doktorem Kościoła.

Patronat

Święty Jan Złotousty jest patronem kaznodziejów i Konstantynopola.

Dzień obchodów

Obowiązkowe wspomnienie liturgiczne w Kościele katolickim obchodzone jest 13 września , natomiast Cerkiew prawosławna wspomina świętego kilkakrotnie z uwagi na kult, jakim darzy świętego: 27 stycznia/9 lutego^[1], tj. 25 lutego (w rocznicę przeniesienia relikwii), 14/27 września, tj. 27 września (w rocznicę śmierci), 13/26 listopada, tj. 26 listopada i razem ze świętymi - Bazylim Wielkim oraz Grzegorzem z Nazjanzu 30 stycznia/12 lutego, tj. 12 lutego wg kalendarza gregoriańskiego .

Ikonografia

W ikonografii święty przedstawiany jest jako starszy mężczyzna z krótką, niekiedy spiczastą bródką i łysiną czołową, odziany w biskupie szaty typu bizantyjskiego.

Atrybuty

Prawą rękę ma uniesioną w błogosławieństwie, w lewej trzyma ewangelię , niekiedy krzyż.
Często spotykany jest na ikonach "Trzech Wielkich Hierarchów" razem ze św. Bazylim Wielkim i św. Grzegorzem Teologiem, spośród których wyróżnia się przede wszystkim najkrótszą brodą.
W sztuce zachodniej jego atrybutem jest również osioł i pisarskie pióro.

Zobacz też

• modlitwa za wstawiennictwem świętego
• patriarcha Konstantynopola
• patrystyka
• święci i błogosławieni Kościoła katolickiego
• święci prawosławni
• Jan Chryzostom - podwójne imię męskie

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

• Artykuł w "Mówią wieki"
• Homilia o Świętych Bazylim Wielkim, Grzegorzu Teologu i Janie Chryzostomie - Katedra Teologii Prawosławnej Uniwersytetu w Białymstoku
• Jan Chryzostom – kompendium wiedzy ( ang. )