Charakterystyka minerału
Piryt
Właściwości chemiczne i fizyczne
Inne nazwy	iskrzyk, złoto głupców
Skład chemiczny	FeS2
Twardość w skali Mohsa	6,5
Przełam	muszlowy
Łupliwość	brak
Układ krystalograficzny	regularny
Gęstość minerału	4,95 do 5,10 g/cm³ g/cm³
Własności optyczne
Barwa	mosiężnożółta, mosiężna, złota
Rysa	czarna
Połysk	metaliczny

Agregat izometrycznych kryształów

Piryt – minerał żelaza z gromady siarczków , nadsiarczek żelaza(II), FeS₂. Nazwa pochodzi od gr. pyr = ogień oraz pyrites = iskrzący, gdyż minerał ten iskrzy się pod wpływem uderzeń krzesiwa ( krzemienia , twardego metalu ).

Właściwości

Występuje niemal we wszystkich typach skał. Tworzy kryształy izometryczne przyjmujące najczęściej postać sześcianów , ośmiościanów, dwunastościanów pentagonalnych (pięciokątnych). Na ścianach kryształów często są widoczne wyraźne zbrużdżenia. Czasami tworzy charakterystyczne bliźniaki zwane "krzyżami żelaznymi". Występuje też w skupieniach zbitych, ziarnistych, skorupowych, kulistych i groniastych. Obok markasytu jest odmianą poliformiczną siarczku żelaza. Ze względu na podobieństwo barwą do złota , nazywane bywa "złotem głupców".

Często zawiera domieszki niklu , kobaltu , cynku , srebra , złota , miedzi .

Występuje najczęściej w asocjacji z sfalerytem , galeną , chalkopirytem , markasytem , arsenopirytem oraz pirotynem .

Pod wpływem tlenu i wilgoci atmosferycznej, ulega szybkiemu powierzchniowemu wietrzeniu , utleniając się do tlenków i wodorotlenków żelaza (np. limonit ) oraz siarczanów żelaza ( korozja atmosferyczna ). Nawet dotknięcie palcem ścian kryształu pirytu może skutkować pojawieniem rdzy na jego powierzchni w ciągu kilku dni, ze względu na naturalnej wilgoci i kwaśnego odczynu Ph skóry.

Geneza

Powstaje w końcowych fazach krystalizacji magmy , w procesach hydrotermalnych i pneumatolitowych , powszechny również w skałach metamorficznych i osadowych.

Występowanie

Występuje we wszystkich typach skał. Należy do minerałów bardzo pospolitych i szeroko rozpowszechnionych.

Włochy – Rio Marina, Elba, Campiano, Toskania; Hiszpania – Rio Tinto, Tharsis, Huelva; Grecja – Xante; Norwegia – Grong Lokken; Szwecja – Gallivare, Klefva; Rosja – Ural, Kaukaz, Dalniegorsk; USA – Kolorado, Pensylwania, Tennessee, Utah; Peru ; Meksyk ; Uganda .

W Polsce – Rudki k. Nowej Słupi , Kowala , Kostomłoty , Kielce Ślichowice ( Góry Świętokrzyskie ); Sosnowiec , Szczygłowice , Bytom , ( GZW ); Wałbrzych , Nowa Ruda ( Dolnośląskie Zagłębie Węglowe ); Turoszów ; Olkusz , Trzebinia , Bytom , Tarnowskie Góry , (Śląsko-Krakowskie złoża Zn-Pb); Sieroszowice , Lubin , Rudna ( Legnicko-Głogowski Okręg Miedziowy ); Wieściszowice , Miedzianka , Ciechanowice ( Rudawy Janowickie ); Złoty Stok ; Radzimowice , ( Góry Kaczawskie ); Borów k. Strzegomia , Szklarska Poręba ( Dolny Śląsk )

Galeria

	forma dodekaedru	forma oktaedru	forma zrośnięta

Zastosowanie

Główne zastosowania pirytu:

• produkcja kwasu siarkowego , żelaza oraz metali stanowiących domieszki
• wyjątkowo atrakcyjny i łatwy do zdobycia kamień kolekcjonerski
• stosowany od czasów starożytnych do wyrobu biżuterii i ozdób
• bywa stosowany jako proszek polerski
• do wyrobu czerwonych i brunatnych farb mineralnych
• w przeszłości do jednego ze sposobów rozpalania ognia.

Piryt jest jako siarczkowa ruda żelaza (Fe=33-45%, S=32-45%) surowcem do produkcji tlenku siarki(IV) i surówki żelaza:

4 FeS₂ + 11 O₂ → 2 Fe₂O₃ + 8 SO₂