Srebro
47 Ag Układ okresowy pierwiastków
Srebro Srebro
Dane ogólne
Nazwa, symbol, l.a.	Srebro, Ag, 47
Grupa, okres, blok	11 (IB) , 5, d
Właściwości metaliczne	metal przejściowy
Właściwości atomowe Masa atomowa 107,8682 u Promień atomowy 160 (obl. 165) pm Promień walencyjny 153 pm Promień van der Waalsa 172 pm Konfiguracja elektronowa [Kr]4d105s1 Zapełnienie powłok 2, 8, 18, 18, 1 Elektroujemność 1,93 ( Pauling ) 1,42 ( Allred ) Stopień utlenienia 1, 2, 3 Właściwości kwasowe tlenków amfoteryczne
Właściwości fizyczne Stan skupienia stały Gęstość 10490 kg/m3 Twardość 2,5 Kolor srebrzysty Temperatura topnienia 1234,93 K 961,78 °C Temperatura wrzenia 2435 K 2161,85 °C Objętość molowa 10,27×10-6 m3/ mol Ciepło parowania 250,58 kJ/mol Ciepło topnienia 11,3 kJ/mol Ciśnienie pary nasyconej 0,34 Pa (1234 K) Prędkość dźwięku 2600 m/s (293,15 K)
Pozostałe dane Ciepło właściwe 250 J/(kg*K) Konduktywność 63×106 S /m Przewodność cieplna 429 W/(m*K) Potencjały jonizacyjne I. 731,0 kJ/mol II. 2070 kJ/mol III. 3361 kJ/mol
Najbardziej stabilne izotopy izotop wyst. o.p.r. s.r. e.r. MeV p.r. 107Ag 51,839% stabilny izotop z 60 neutronami 108mAg {syn.} 418 lat w.e. i.t. 1,918 0,109 108 Pd 108Ag 109Ag 48,161% stabilny izotop z 62 neutronami 110mAg {syn.} 249,79 dni β- i.t. 2,892 0,118 110 Cd 110Ag 111Ag {syn.} 7,45 dni β- 1,037 111 Cd
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)

Łotewska srebrna moneta 5- łatowa , 1931

Srebro (Ag, łac. argentum) – pierwiastek chemiczny z grupy metali przejściowych w układzie okresowym . Jest srebrzystobiałym metalem , o największej przewodności elektrycznej i termicznej. W przyrodzie występuje w stanie wolnym, a także w minerałach, takich jak argentyt czy chlorargyryt . Większość wydobywanego srebra występuje jako domieszka rud miedzi , złota , ołowiu i cynku .

Srebro było znane od czasów starożytnych. Przez lata było cenione jako metal szlachetny i używane jako waluta, a także do produkcji biżuterii, srebrnych naczyń i sztućców. Obecnie stosuje się je także do produkcji filmów fotograficznych , styków elektrycznych i luster. Pierwiastkowe srebro jest katalizatorem .

Srebro ma właściwości bakteriobójcze. Według niektórych źródeł, w medycynie niekonwencjonalnej stosuje się srebro koloidalne w celu leczenia różnych dolegliwości. Spożycie dużej ilości srebra może spowodować chorobę zwaną argyrią , charakteryzującą się nieodwracalną zmianą koloru skóry na niebieskoszary.

Najważniejsze cechy

Srebro jest bardzo ciągliwym i kowalnym (nieco twardszym od złota ), jednowartościowym metalem 11 grupy , z lśniącym połyskiem, dającym się łatwo polerować . Posiada największą z wszystkich metali przewodność elektryczną , większą nawet od miedzi, ale jego cena i skłonność do korozji związanej ze znajdującymi się w atmosferze tlenkami siarki, błędnie kojarzonej z utlenianiem się na powietrzu przeszkodziły zastosowaniu go do produkcji przewodów elektrycznych, aczkolwiek użyto go w elektromagnesach służących do wzbogacania uranu podczas II wojny światowej (głównie z powodu deficytu miedzi podczas wojny).

Czyste srebro posiada największą przewodność cieplną , najjaśniejszą barwę i największy współczynnik odbicia światła wśród metali, aczkolwiek glin jeszcze bardziej odbija światło widzialne, ale gorzej ultrafioletowe . Srebro posiada także najmniejszą rezystancję kontaktową spośród wszystkich metali. Halogenki srebra są czułe na światło i ulegają pod jego wpływem powolnemu rozkładowi. Srebro nie reaguje z czystym powietrzem i wodą, ale matowieje w zetknięciu z ozonem , siarkowodorem , powietrzem zanieczyszczonym związkami siarki . Srebro w związkach najczęściej posiada I stopień utlenienia (np. azotan(V) srebra(I) AgNO₃), dużo rzadziej II (np. fluorek srebra(II) AgF₂) lub III (np. nadtlenosiarczan srebra(III) Ag₂(SO₅)₃).

Występowanie i wydobywanie

Srebro występuje w przyrodzie w postaci rodzimej (zob. srebro rodzime ), razem z siarką , arsenem , antymonem i chlorem , a także w rudach, takich jak argentyt (Ag₂S), chlorargyryt (AgCl) czy pirargyryt (Ag₃SbS₃). Głównymi źródłami srebra są rudy miedzi, miedzi z niklem, złota, ołowiu i ołowiu z cynkiem, wydobywane w Kanadzie , Meksyku , Peru , Polsce , Australii i Stanach Zjednoczonych .

Metal ten otrzymuje się także poprzez elektrolityczne oczyszczanie miedzi, bądź też zastosowanie metody Parkesa do wydzielenia go z rud ołowiu zawierających domieszki srebra. Czyste srebro wysokiej jakości zawiera przynajmniej 99.9% tego metalu, dostępne są także czystości powyżej 99.999%. W 2002 roku Peru było największym producentem srebra na świecie, wyprodukowano tam 2762 tony srebra, ok. 15% światowej rocznej produkcji. Jeszcze w 2000 roku największym światowym producentem był Meksyk . Największym producentem srebra w Europie jest Polska. Zawdzięczamy to dolnośląskim złożom miedzi i srebra eksploatowanych przez KGHM Polska Miedź wytwarzającą rocznie ok. 1300 ton srebra rafinowanego. Przedsiębiorstwo to jest trzecim producentem srebra na świecie, po australijskiej firmie BHP Billiton i meksykańskiej grupie Industrias Penoles .

Zastosowanie

Srebro znajduje zastosowanie głównie jako metal szlachetny . Srebro próby 925 w stopie z miedzią jest używane do produkcji biżuterii, naczyń i sztućców. Używa się go też do produkcji medali. Instrumenty muzyczne wysokiej klasy, takie jak flety , są wytwarzane z tego stopu. Uważa się, że srebro wytwarza charakterystyczną barwę dźwięku, aczkolwiek inne metale, takie jak złoto i platyna, też są używane do produkcji fletów.

Funt brytyjski miał początkowo wartość 1 funta jubilerskiego (12 uncji trojańskich) srebra próby 925. Srebro było używane do produkcji monet już 700 lat p.n.e. w Lidii , w postaci stopu ze złotem, zwanego elektrum . Później monety zaczęto wytwarzać z czystego srebra. Słowa "srebro" i "pieniądze" brzmią tak samo w przynajmniej 14 językach.

Srebro wykorzystuje się też na szeroką skalę w fotografii , w postaci związków – azotanu srebra i halogenków .

Związki srebra są toksyczne dla bakterii, wirusów, glonów i grzybów, podobnie jak związki innych metali ciężkich , takich jak ołowiu , miedzi czy rtęci . Jednakże w przeciwieństwie do nich, nie są one aż tak szkodliwe dla ludzi. Bakteriobójcze właściwości tych związków zabijają wiele mikroorganizmów in vitro . Działanie bakteriobójcze srebra nie jest jeszcze w pełni wyjaśnione, istnieją różne teorie. Jedną z nich jest efekt oligodynamiczny. Teoria ta nie wyjaśnia jednak działania toksycznego na wirusy.

Srebra używa się też do produkcji sprzętu elektrycznego i elektronicznego, gdzie jest cenione za znakomitą przewodność elektryczną, nawet gdy jest utlenione. Ścieżki na niektórych płytkach drukowanych są wykonywane ze srebra. Klawiatury komputerowe posiadają styki wykonane ze srebra. W sprzęcie audio hi-fi miedź często zastąpiona jest srebrem, z uwagi na lepsze właściwości elektryczne. Tlenek srebra-kadmu jest używany do produkcji styków wysokiego napięcia, ponieważ minimalizuje on powstawanie łuków elektrycznych . Srebro jest także niekiedy stosowane do produkcji spoiwa lutowniczego , a także baterii srebrowo-cynkowych i srebrowo-kadmowych o wysokiej pojemności. Pokrywanie elementów łożysk srebrem zapobiega ich zużywaniu.

Lustra wymagające jak najwyższego współczynnika odbicia światła są pokrywane srebrem (srebrzone), aczkolwiek w zwykłych lustrach częściej stosuje się glin . W procesie rozpylania katodowego, warstwy srebra lub złota o różnej grubości mogą być nałożone na szkło, pozwalając na różny stopień przenikania światła.

Właściwości katalityczne srebra powodują, że znajduje ono zastosowanie jako katalizator reakcji utleniania, np. podczas produkcji formaldehydu z metanolu i powietrza. Srebro jest jedynym katalizatorem pozwalającym na przemianę etylenu w tlenek etylenu , który potem w wyniku hydrolizy daje glikol etylenowy , używany do produkcji poliestru .

Tlen jest łatwo absorbowany przez srebro, w porównaniu z innymi gazami obecnymi w powietrzu. Aktualnie są podejmowane próby wytworzenia srebrowej membrany , która pozwoliłaby na oddzielenie tlenu od powietrza.

W medycynie

Metaliczne srebro (podobnie jak metaliczna miedź ) wykazuje silne właściwości antybakteryjne^[1]. Właściwości lecznicze opisywał Hipokrates , a Fenicjanie przechowywali wodę, wino i ocet w naczyniach wykonanych ze srebra.

Związki srebra były używane podczas I wojny światowej w celu zapobiegania infekcjom, zanim pojawiły się antybiotyki . Do tego celu używano najczęściej roztworu azotanu srebra, a potem kremu zawierającego sól srebrową sulfadiazyny, który stosowano głównie na oparzenia.

Obecnie srebro znajduje zastosowanie jako środek dezynfekujący i odkażający. Sól srebrową kwasu alginowego stosuje się jako środek zapobiegawczy przed infekcjami ran i oparzeń. Metal ten stosuje się też w nowoczesnych pralkach i toaletach.

W medycynie niekonwencjonalnej

Związki srebra i srebro koloidalne są używane jako lekarstwo na różne dolegliwości. Na ogół środki te są nieszkodliwe, jednakże wielu ludzi przyjmuje zbyt duże dawki i zapada na srebrzycę po kilku miesiącach lub latach. Zaleca się konsultację z lekarzem przed przyjmowaniem tych środków.

Srebrne naczynia zmieniają barwę pod wpływem organicznych trucizn pochodzenia roślinnego – ciemnieją na skutek powstawania warstewki czarnego siarczku srebra .

Środki ostrożności

Srebro nie odgrywa żadnej biologicznej roli w organizmie człowieka, a jego wpływ na zdrowie jest przedmiotem sporów. Sam metal nie jest toksyczny, ale jego związki są i mogą wykazywać działanie rakotwórcze.

Srebro i jego związki mogą zostać wchłonięte do układu krwionośnego i spowodować srebrzycę – przebarwienie skóry, oczu i błon śluzowych na kolor niebieskoszary. Choć stan ten nie ma negatywnego wpływu na zdrowie ogólne, to jednak szpeci wygląd zewnętrzny i bardzo często jest nieodwracalny.

W odzieży

Srebro jest naturalnym środkiem bakteriobójczym, dzięki czemu zapobiega powstawaniu przykrego zapachu i obniża ryzyko infekcji bakteryjnej lub grzybiczej. Do materiału, z którego jest wykonana odzież, można dodać srebro na dwa sposoby:

• poprzez zintegrowanie z polimerem, z którego wytworzone są włókna (nanotechnologia)
• poprzez pokrycie nim włókien

W obu przypadkach srebro zapobiega rozwojowi bakterii i grzybów. Dodatkowo, jest nieszkodliwe dla skóry i bakterie rzadko się na nie uodparniają, w przeciwieństwie do antybiotyków.

Srebro stosowano w celu zapobiegania przed infekcjami już w Starożytnej Grecji i Rzymie . Odkryto je na nowo w średniowieczu i używano do dezynfekcji wody i konserwowania żywności, a także do leczenia oparzeń i ran. W XIX wieku marynarze podczas długich wypraw umieszczali srebrne monety w beczkach z wodą i winem, by zachowały świeżość.

Związki srebra

• siarczek srebra powstaje na powierzchni przedmiotów srebrnych, gdy są wystawione na działanie związków siarki
• piorunian srebra jest silnym środkiem wybuchowym
• jodek srebra był używany w próbach wywołania deszczu
• tlenek srebra(I) jest stosowany jako katoda w bateriach do zegarków

Przypisy