Tal
81 Tl Układ okresowy pierwiastków
Tal Tal
Dane ogólne
Nazwa, symbol, l.a.	Tal, Tl, 81
Grupa, okres, blok	13 , 6, p
Właściwości metaliczne	metal
Właściwości atomowe Masa atomowa 204,3833 u Promień atomowy 190 (obl. 156) pm Promień walencyjny 148 pm Promień van der Waalsa 156 pm Konfiguracja elektronowa [Xe]4f145d106s26p1 Zapełnienie powłok 2, 8, 18, 32, 18, 3 Elektroujemność 1,62 ( Pauling ) 1,44 ( Allred ) Stopień utlenienia 3, 1 Właściwości kwasowe tlenków średnio zasadowe
Właściwości fizyczne Stan skupienia stały Gęstość 11850 kg/m3 Twardość 1,2 Kolor szary Temperatura topnienia 577 K 303,85 °C Temperatura wrzenia 1746 K 1472,85 °C Objętość molowa 17,22×10-6 m³/ mol Ciepło parowania 164,1 kJ/mol Ciepło topnienia 4,142 kJ/mol Ciśnienie pary nasyconej 5,33×10-7 Pa (577 K) Prędkość dźwięku 818 m/s (293,15 K)
Pozostałe dane Ciepło właściwe 129 J/(kg*K) Konduktywność 6,17×106 S /m Przewodność cieplna 46,1 W/(m*K) Potencjały jonizacyjne I. 589,4 II. 1971 III. 2878 IV. 4900
Najbardziej stabilne izotopy izotop wyst. o.p.r. s.r. e.r. MeV p.r. 202Tl {syn.} 12,23 dnia w.e. 202 Hg 203Tl 29,524% stabilny izotop z 122 neutronami 204Tl {syn.} 3,78 roku w.e. 0,347 204 Hg 204Tl {syn.} 3,78 roku β- 0,764 204 Pb 205Tl 70,476% stabilny izotop z 124 neutronami
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)

Tal (Tl, łac. thallium) - pierwiastek chemiczny , metal występujący w bloku p układu okresowego . Nazwa pochodzi od greckiego określenia oznaczającego zieloną gałązkę.

Charakterystyka

Jest miękkim, srebrzystym metalem , podobnym z wyglądu do ołowiu , jego powierzchnia szybko matowieje na powietrzu na skutek utleniania . Tal reaguje z rozcieńczonymi mocnymi kwasami nieorganicznymi (z wyjątkiem kwasu solnego ), wypierając z nich wodór . W kontakcie z kwasem chlorowodorowym pokrywa się pasywną warstwą nierozpuszczalnego chlorku TlCl. Potencjał standardowy Tl⁺/Tl wynosi -0.34. Tal występuje w związkach na I i III stopniu utlenienia . Kationy Tl⁺ są bezbarwne, wodorotlenek talu (I) (TlOH) jest rozpuszczalną, mocną zasadą . Jony Tl³⁺ istnieją w roztworze tylko przy pH bliskim 0, w wyższym wytrąca się Tl(OH)₃, który nie ma właściwości amfoterycznych .

Toksyczność

Związki talu są silnie toksyczne. Sam tal w formie pyłu jest również silnie toksyczny, gdyż utlenia się w kontakcie z powietrzem. Do zatruć może dojść drogą pokarmową lub oddechową. Charakterystyczny objaw zatrucia to łysienie poprzedzone czernieniem mieszków włosowych. Ponadto zaburzenia trawienia, bóle newralgiczne, zmiany psychiczne, uszkodzenia układu sercowo-naczyniowego. Dawniej sole talu były częstym składnikiem trucizn przeciw gryzoniom. Ofiary zatrucia talem występują w powieści Agathy Christie Tajemnica bladego konia . Antidotum dla zatruć związkami talu (III) jest błękit pruski , który tworzy trwałe, nieprzyswajalne związki kompleksowe z tym pierwiastkiem .

Występowanie

Tal występuje w skorupie ziemskiej w ilości 0,6 ppm .

Najważniejszymi minerałami talu są:

• lorandyt TlAsS₂
• huthinsonit (Pb,Tl)₂As₅S₉

Odkrycie

Został odkryty w 1861 r. przez Sir Williama Crookesa .

Bibliografia

Źródła drukowane

• Jerzy Minczewski, Zygmunt Marczenko Chemia analityczna - 1 podstawy teoretyczne i analiza jakościowa (Wydawnictwo Naukowe PWN) Warszawa 2001