Cyrkon
40 Zr Układ okresowy pierwiastków
Cyrkon Cyrkon
Dane ogólne
Nazwa, symbol, l.a.	Cyrkon, Zr, 40
Grupa, okres, blok	4 (IVB) , 5, d
Właściwości metaliczne	metal przejściowy
Właściwości atomowe Masa atomowa 91,224 u Promień atomowy 155 (obl. 206) pm Promień walencyjny 148 pm Konfiguracja elektronowa [Kr]4d25s2 Zapełnienie powłok 2, 8, 18, 10, 2 Elektroujemność 1,33 ( Pauling ) 1,22 ( Allred ) Stopień utlenienia 4 Właściwości kwasowe tlenków amfoteryczne
Właściwości fizyczne Stan skupienia stały Gęstość 6511 kg/m3 Twardość 5 Kolor srebrzystoszary Temperatura topnienia 2128 K 1854,85 °C Temperatura wrzenia 4682 K 4408,85 °C Objętość molowa 14,02×10-6 m3/ mol Ciepło parowania 58,2 kJ/mol Ciepło topnienia 16,9 kJ/mol Ciśnienie pary nasyconej 1,68×10-3 Pa (2125 K) Prędkość dźwięku 3800 m/s
Pozostałe dane Ciepło właściwe 0,27 J/(kg*K) Konduktywność 2,36×106 S /m Przewodność cieplna 22,7 W/(m*K) Potencjały jonizacyjne I. 640,1 kJ/mol II. 1270 kJ/mol III. 2218 kJ/mol IV. 3313 kJ/mol V. 7752 kJ/mol VI. 9500 kJ/mol
Najbardziej stabilne izotopy izotop wyst. o.p.r. s.r. e.r. MeV p.r. 88Zr {syn.} 83,4 dni w.e. 88 Y 89Zr {syn.} 78,4 h w.e. β+ 0,902 89 Y 89Y 90Zr 51,45% stabilny izotop z 50 neutronami 91Zr 11,22% stabilny izotop z 51 neutronami 92Zr 17,15% stabilny izotop z 52 neutronami 93Zr ślady 1,53×106 lat β- 0,060 93 Nb 94Zr 17,38% 1,1×1017 lat β-β- 94 Mo 95Zr {syn.} 64,03 dni β- 1,121 95 Nb 96Zr 2,8% 2,0×1019 lat β-β- 3,348 96 Mo
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)

Cyrkon (Zr, łac. zirconium) - pierwiastek chemiczny , z grupy metali przejściowych w układzie okresowym . Nazwa pochodzi od minerału o tej samej nazwie - cyrkonu (ZrSiO₄). Innym minerałem tego pierwiastka jest baddeleit (ZrO₂).

Charakterystyka

Cyrkon występuje w skorupie ziemskiej w ilości 130 ppm . Bardzo przypomina właściwościami chemicznymi hafn znajdujący się bezpośrednio pod nim w układzie okresowym - do tego stopnia że praktycznie niemożliwe jest rozdzielenie tych dwóch pierwiastków.

Występuje w dwóch odmianach alotropowych : krystalicznej (miękki, biały, kowalny) i amorficznej (niebiesko-czarny proszek).

Historia odkrycia

Pierwiastek został odkryty w 1789 r. przez Martina Heinricha Klaprotha a wyodrębnił go Jöns Jacob Berzelius w 1824 r.

Zastosowanie

Znalazł zastosowanie w kosmetyce (kremy, antyperspiranty, dezodoranty), zakazany jednak został przy produkcji kosmetyków w aerozolu w USA. Ponadto znajduje się na kanadyjskiej liście niezalecanych składników. Toksyczny dla układu oddechowego w przypadku inhalacji, uznany za bezpieczny w produktach, które nie są w aerozolu. Może wywoływać kontaktowe reakcje alergiczne.

Jest materiałem o najwyższym współczynniku odbicia promieniowania elektromagnetycznego. Dlatego w postaci blachy metalicznej znajduje zastosowanie w atomistyce (deflektory neutronów) i technice operacyjnej (wytłumianie ulotu elektromagnetycznego).