Rad
88 Ra Układ okresowy pierwiastków
Próbka izotopu Ra-226 Próbka izotopu Ra-226
Dane ogólne
Nazwa, symbol, l.a.	Rad, Ra, 88
Grupa, okres, blok	2 , 7, s
Właściwości metaliczne	metal ziem alkalicznych
Właściwości atomowe Masa atomowa 226 u Promień atomowy 215 pm Promień walencyjny bd Promień van der Waalsa bd Konfiguracja elektronowa [Rn]7s2 Zapełnienie powłok 2, 8, 18, 32, 18, 8, 2 Elektroujemność 0,89 ( Pauling ) 0,97 ( Allred ) Stopień utlenienia 2 Właściwości kwasowe tlenków silnie zasadowe
Właściwości fizyczne Stan skupienia stały Gęstość 5000 kg/m3 Twardość bd Kolor srebrzystobiały Temperatura topnienia 973 K 699,85 °C Temperatura wrzenia 2010 K 1736,85 °C Objętość molowa 41,09×10-6 m³/ mol Ciepło parowania 136,8 kJ/mol Ciepło topnienia 37 kJ/mol Ciśnienie pary nasyconej 327 Pa (527 K) Prędkość dźwięku bd
Pozostałe dane Ciepło właściwe 94 J/(kg*K) Konduktywność 1×106 S /m Przewodność cieplna 18,6 W/(m*K) Potencjały jonizacyjne I. 509,3 kJ/mol II. 979 kJ/mol III. 3300 kJ/mol IV. 4400 kJ/mol
Najbardziej stabilne izotopy izotop wyst. o.p.r. s.r. e.r. MeV p.r. 223Ra {syn.} 11,43 dni α 5,979 219 Rn 224Ra {syn.} 3,66 dni α 5,789 220 Rn 225Ra {syn.} 14,8 dni β- 0,357 225 Ac 226Ra ślad. 1599[1] lat α 4,871 222 Rn 228Ra {syn.} 6,7 lat β- 0,046 228 Ac
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)

Rad (Ra, łac. radium) – pierwiastek chemiczny z grupy metali ziem alkalicznych w układzie okresowym . Nazwa pochodzi od łacińskiego słowa radius oznaczającego promień.

Charakterystyka

W formie czystej rad jest srebrzystym, lśniącym i miękkim metalem . Posiada silne własności promieniotwórcze . Jego własności chemiczne są zbliżone do baru . Reaguje stosunkowo powoli z tlenem atmosferycznym tworząc tlenek RaO i dość gwałtownie z wodą tworząc wodorotlenek Ra(OH)₂.

Kationy Ra²⁺ należą do IV grupy analitycznej ^[2]. Sole radu barwią płomień na kolor karmazynowy .

Występowanie

Rad występuje naturalnie w rudach uranu , w formie tlenku RaO i wodorotlenku Ra(OH)₂. W skorupie ziemskiej występuje w ilości ok. 6x10^-7 ppm.

Izotopy i radioaktywność

Rad posiada 33 izotopy ^[3]. Wszystkie jego izotopy są niestabilne. Najtrwalszy z nich jest izotop 226, który ma czas połowicznego rozpadu 1599 lat^[1]. ²²⁶Ra rozpada się trojako; energia promieniowania promieniowania α , β i γ wynosi odpowiednio 4,8, 0,0036 i 0,0067 MeV ^[4].

Izotopy radu występujące w szeregu promieniotwórczym aktynu i toru noszą nazwy zwyczajowe:

• ²²³Ra: aktyn X, AcX (powstaje z ²²⁷Ac po rozpadzie α i β ; szereg uranowo-aktynowy)
• ²²⁴Ra: tor X, ThX (powstaje z ²²⁸Th po rozpadzie α; szereg torowy)
• ²²⁸Ra: mezotor I, MsThI lub MsTh₁ (powstaje z ²³²Th po rozpadzie α; szereg torowy)^[5]

Odkrycie

Rad został odkryty przez Marię Skłodowską-Curie i jej męża Piotra Curie . Jako datę tego odkrycia, zgodnie z zeszytem laboratoryjnym Marii, przyjmuje się rok 1898 .

Zastosowanie

Najważniejsze związki radu to sole Ra²⁺ ( chlorek i węglan ) które były używane w terapii nowotworowej i do produkcji farb luminescencyjnych. Obecnie rad nie jest już stosowany, ze względu na dużą radioaktywność , powodującą białaczkę u osób uczestniczących w produkcji soli radu.

Znaczenie biologiczne

Rad pośrednio zwiększa szybkość mutagenezy organizmów, szczególnie żyjących w jaskiniach. Średnia zawartość radu w kościach i tkankach ludzkich wynosi ok. 2x10^-9 ppm . Działanie mutacyjne radu w środowisku jaskiniowym spotęgowane jest przez radon , który powstaje z radu i przenika do izolowanej atmosfery jaskini. Obecność radu w dzisiejszym środowisku naturalnym człowieka jest związana m.in. z kopalinami wchodzącymi w skład betonu . Rad dostający się do organizmu drogą oddechową jest 10 razy bardziej kancerogenny niż spożyty^[4].

Przypisy