Mapa regionów fizycznogeograficznych Polski (od megaregionów po mezoregiony), akcentująca hierarchię i względne rozmieszczenie regionów

Mapa mezoregionów fizycznogeograficznych Polski na tle ukształtowania terenu i podziału administracyjnego

Mapa mezoregionów fizycznogeograficznych Polski na tle szczegółowego podziału administracyjnego

Pierwsze poglądy na fizycznogeograficzną regionalizację Polski pojawiły się w dziele Jana Długosza , które przez wiele następnych stuleci jako jedyne było źródłem wiedzy geograficznej. Wyraźne ożywienie w tej dziedzinie nastąpiło dopiero na przełomie XIX i XX w., ponieważ większa była już znajomość warunków naturalnych kraju. W okresie tym publikowało wielu geografów , m.in.: Stanisław Staszic , Wincenty Pol , Antoni Rehman , Wacław Nałkowski , Stanisław Lencewicz czy Ludomir Sawicki . Każdy z nich miał własną koncepcję podziału Polski na regiony fizycznogeograficzne.

Ostatecznie zmiana granic państwowych Polski po II wojnie światowej spowodowała, że należało rozwiązać problemy i spory związane z regionalizacją fizycznogeograficzną kraju. Kwestia ta została poruszona w 1946 r. na I Ogólnopolskim Zjeździe Geograficznym.

Najbardziej dla problematyki regionalizacji kraju zasłużył się Jerzy Kondracki . Początki jego prac sięgają 1955 r., kiedy to opublikował w " Przeglądzie Geograficznym " artykuł pt.: Problematyka fizycznogeograficznej regionalizacji Polski. U podstaw jego regionalizacji legła ostatecznie klasyfikacja regionów fizycznogeograficznych świata w układzie dziesiętnym zaproponowana w 1964 r. na Międzynarodowym Kongresie Geograficznym w Londynie . Propozycje regionalizacji Polski zostały zmodyfikowane 2 lata później w czasie międzynarodowego sympozjum zorganizowanego przez Polskie Towarzystwo Geograficzne i Zakład Geografii Fizycznej Uniwersytetu Warszawskiego . W 1987 r. po uzupełnieniach i poprawkach nazwy regionów zostały standaryzowane przez Komisję Ustalania Nazw Miejscowości i Obiektów Fizjograficznych przy Urzędzie Rady Ministrów i opublikowane w oficjalnym wydawnictwie Nazwy Geograficzne Rzeczypospolitej Polskiej (1991).

Niewielkie modyfikacje w regionalizacji fizycznogeograficznej Polski zostały wprowadzone kilka lat później na mapie Regiony fizycznogeograficzne autorstwa Jerzego Kondrackiego i Andrzeja Richlinga opublikowanej w Atlasie Rzeczypospolitej Polskiej (1993-1997, Warszawa: Główny Geodeta Kraju ).

Podział wg Kondrackiego na regiony fizycznogeograficzne jest podziałem ściśle naukowym, w niektórych przypadkach odbiegającym od powszechnie przyjętych regionów (brak tu np. Niziny Mazowieckiej , Niziny Wielkopolskiej , czy Pojezierza Suwalskiego ). J. Kondracki zdając sobie z tego sprawę chciał opracować wersję swojej regionalizacji przystosowaną dla zwykłych ludzi, a przede wszystkim nadającą się dla szkół. Nagła śmierć nie pozwoliła mu na realizację tego zamierzenia.

Podział na regiony fizycznogeograficzne opracowany przez Kondrackiego jest jedynym kompleksowym podziałem regionalnym Polski, jaki uzyskał szeroką akceptację polskich geografów. Należy jednak pamiętać, że podział ten stosowany jest wyłącznie w Polsce – w krajach z Polską graniczących istnieją lokalne regionalizacje, dlatego niektóre regiony przecięte granicą Polski mogą "nie istnieć" w sąsiednim państwie i odwrotnie: niektóre regiony istniejące np. wg ukraińskiej regionalizacji Ukrainy mogą nie występować w regionalizacji Polski (np. według regionalizacji Kondrackiego istnieją Bieszczady Wschodnie i Zachodnie, a według regionalizacji ukraińskiej istnieją Bieszczady Wschodnie, Środkowe i Zachodnie).

Poniższa regionalizacja została opracowana przez Jerzego Kondrackiego i zmodyfikowana przez Andrzeja Richlinga. Wymienione są regiony fizycznogeograficzne od poziomu prowincji po mezoregion .

31 Nizina Środkowoeuropejska

313 Pobrzeża Południowobałtyckie

313.2-3 Pobrzeże Szczecińskie

313.21 Uznam i Wolin

313.22 Wybrzeże Trzebiatowskie

313.23 Równina Wkrzańska (Równina Policka)

313.24 Dolina Dolnej Odry

313.25 Równina Goleniowska

313.26 Wzniesienia Szczecińskie

313.27 Wzgórza Bukowe

313.28 Równina Wełtyńska

313.31 Równina Pyrzycko-Stargardzka

313.32 Równina Nowogardzka

313.33 Równina Gryficka

313.4 Pobrzeże Koszalińskie

313.41 Wybrzeże Słowińskie

313.42 Równina Białogardzka

313.43 Równina Słupska

313.44 Wysoczyzna Damnicka

313.45 Wysoczyzna Żarnowiecka

313.46 Pradolina Redy-Łeby

313.5 Pobrzeże Gdańskie

313.51 Pobrzeże Kaszubskie

313.52 Mierzeja Helska

313.53 Mierzeja Wiślana

313.54 Żuławy Wiślane

313.55 Wysoczyzna Elbląska

313.56 Równina Warmińska

313.57 Wybrzeże Staropruskie

314-316 Pojezierza Południowobałtyckie

314.4 Pojezierze Zachodniopomorskie

314.41 Pojezierze Myśliborskie

314.42 Pojezierze Choszczeńskie

314.43 Pojezierze Ińskie

314.44 Wysoczyzna Łobeska

314.45 Pojezierze Drawskie

314.46 Wysoczyzna Polanowska

314.47 Pojezierze Bytowskie

314.5 Pojezierze Wschodniopomorskie

314.51 Pojezierze Kaszubskie

314.52 Pojezierze Starogardzkie

314.6-7 Pojezierze Południowopomorskie

314.61 Równina Gorzowska

314.62 Pojezierze Dobiegniewskie

314.63 Równina Drawska

314.64 Pojezierze Wałeckie

314.65 Równina Wałecka

314.66 Pojezierze Szczecineckie

314.67 Równina Charzykowska

314.68 Dolina Gwdy

314.69 Pojezierze Krajeńskie

314.71 Bory Tucholskie

314.72 Dolina Brdy

314.73 Wysoczyzna Świecka

314.8 Dolina Dolnej Wisły

314.81 Dolina Kwidzyńska

314.82 Kotlina Grudziądzka

314.83 Dolina Fordońska

314.9 Pojezierze Iławskie

315.1 Pojezierze Chełmińsko-Dobrzyńskie

315.11 Pojezierze Chełmińskie

315.12 Pojezierze Brodnickie

315.13 Dolina Drwęcy

315.14 Pojezierze Dobrzyńskie

315.15 Garb Lubawski

315.16 Równina Urszulewska

315.3 Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka

315.31 Kotlina Freienwaldzka

315.32 Kotlina Gorzowska

315.33 Dolina Środkowej Noteci

315.34 Kotlina Toruńska

315.35 Kotlina Płocka

315.4 Pojezierze Lubuskie (Brandenbursko-Lubuskie)

315.41 Lubuski Przełom Odry

315.42 Pojezierze Łagowskie

315.43 Równina Torzymska

315.44 Bruzda Zbąszyńska

315.5 Pojezierze Wielkopolskie

315.51 Pojezierze Poznańskie

315.52 Poznański Przełom Warty

315.53 Pojezierze Chodzieskie

315.54 Pojezierze Gnieźnieńskie

315.55 Równina Inowrocławska

315.56 Równina Wrzesińska

315.57 Pojezierze Kujawskie

315.6 Pradolina Warciańsko-Odrzańska

315.61 Dolina Środkowej Odry

315.62 Kotlina Kargowska

315.63 Dolina Środkowej Obry

315.64 Kotlina Śremska

315.7 Wzniesienia Zielonogórskie

315.71 Wzniesienia Gubińskie

315.72 Dolina Dolnego Bobru

315.73 Wysoczyzna Czerwieńska

315.74 Wał Zielonogórski

315.8 Pojezierze Leszczyńskie

315.81 Pojezierze Sławskie

315.82 Pojezierze Krzywińskie

315.83 Równina Kościańska

315.84 Wał Żerkowski

317 Niziny Sasko-Łużyckie

317.2 Obniżenie Dolnołużyckie

317.23 Kotlina Zasiecka

317.4 Wzniesienia Łużyckie

317.46 Wał Mużakowski

317.7 Nizina Śląsko-Łużycka

317.74 Bory Dolnośląskie

317.75 Równina Szprotawska

317.76 Wysoczyzna Lubińska

317.77 Równina Legnicka

317.78 Równina Chojnowska

318 Niziny Środkowopolskie

318.1-2 Nizina Południowowielkopolska

318.11 Wysoczyzna Leszczyńska

318.12 Wysoczyzna Kaliska

318.13 Dolina Konińska

318.14 Kotlina Kolska

318.15 Wysoczyzna Kłodawska

318.16 Równina Rychwalska

318.17 Wysoczyzna Turecka

318.18 Kotlina Sieradzka

318.19 Wysoczyzna Łaska

318.21 Kotlina Grabowska

318.22 Wysoczyzna Złoczewska

318.23 Kotlina Szczercowska

318.24 Wysoczyzna Wieruszowska

318.3 Obniżenie Milicko-Głogowskie

318.31 Obniżenie Nowosolskie

318.32 Pradolina Głogowska

318.33 Kotlina Żmigrodzka

318.34 Kotlina Milicka

318.4 Wał Trzebnicki

318.41 Wzniesienia Żarskie

318.42 Wzgórza Dalkowskie

318.43 Obniżenie Ścinawskie

318.44 Wzgórza Trzebnickie

318.45 Wzgórza Twardogórskie

318.46 Wzgórza Ostrzeszowskie

318.5 Nizina Śląska

318.51 Wysoczyzna Rościsławska

318.52 Pradolina Wrocławska

318.53 Równina Wrocławska

318.54 Dolina Nysy Kłodzkiej

318.55 Równina Niemodlińska

318.56 Równina Oleśnicka

318.57 Równina Opolska

318.58 Płaskowyż Głubczycki

318.59 Kotlina Raciborska

318.6 Nizina Północnomazowiecka

318.61 Wysoczyzna Płońska

318.62 Równina Raciąska

318.63 Wzniesienia Mławskie

318.64 Wysoczyzna Ciechanowska

318.65 Równina Kurpiowska

318.66 Dolina Dolnej Narwi

318.67 Międzyrzecze Łomżyńskie

318.7 Nizina Środkowomazowiecka

318.71 Równina Kutnowska

318.72 Równina Łowicko-Błońska

318.73 Kotlina Warszawska

318.74 Dolina Dolnego Bugu

318.75 Dolina Środkowej Wisły

318.76 Równina Warszawska

318.77 Równina Kozienicka

318.78 Równina Wołomińska

318.79 Równina Garwolińska

318.8 Wzniesienia Południowomazowieckie

318.81 Wysoczyzna Bełchatowska

318.82 Wzniesienia Łódzkie

318.83 Wysoczyzna Rawska

318.84 Równina Piotrkowska

318.85 Dolina Białobrzeska

318.86 Równina Radomska

318.9 Nizina Południowopodlaska

318.91 Podlaski Przełom Bugu

318.92 Wysoczyzna Kałuszyńska

318.93 Obniżenie Węgrowskie

318.94 Wysoczyzna Siedlecka

318.95 Wysoczyzna Żelechowska

318.96 Równina Łukowska

318.97 Pradolina Wieprza

318.98 Wysoczyzna Lubartowska

33 Masyw Czeski

332 Sudety z Przedgórzem Sudeckim

332.1 Przedgórze Sudeckie

332.11 Wzgórza Strzegomskie

332.12 Równina Świdnicka

332.13 Masyw Ślęży

332.14 Wzgórza Niemczańsko-Strzelińskie

332.15 Obniżenie Podsudeckie

332.16 Obniżenie Otmuchowskie

332.17 Przedgórze Paczkowskie

332.2 Pogórze Zachodniosudeckie

332.25 Obniżenie Żytawsko-Zgorzeleckie

332.26 Pogórze Izerskie

332.27 Pogórze Kaczawskie

332.28 Pogórze Wałbrzyskie

332.3 Sudety Zachodnie

332.34 Góry Izerskie

332.35 Góry Kaczawskie

332.36 Kotlina Jeleniogórska

332.37 Karkonosze

332.38 Rudawy Janowickie

332.4-5 Sudety Środkowe

332.41 Brama Lubawska

332.42 Góry Wałbrzyskie

332.43 Góry Kamienne

332.44 Góry Sowie

332.45 Góry Bardzkie

332.46 Obniżenie Noworudzkie

332.47 Obniżenie Ścinawki

332.48 Góry Stołowe

332.51 Pogórze Orlickie

332.52 Góry Orlickie

332.53 Góry Bystrzyckie

332.54 Kotlina Kłodzka

332.6 Sudety Wschodnie

332.61 Góry Złote

332.62 Masyw Śnieżnika

332.63 Góry Opawskie

34 Wyżyny Polskie

341 Wyżyna Śląsko-Krakowska

341.1 Wyżyna Śląska

341.11 Chełm

341.12 Garb Tarnogórski

341.13 Wyżyna Katowicka

341.14 Pagóry Jaworznickie

341.15 Płaskowyż Rybnicki

341.2 Wyżyna Woźnicko-Wieluńska

341.21 Wyżyna Wieluńska

341.22 Obniżenie Liswarty

341.23 Próg Woźnicki

341.24 Próg Herbski

341.25 Obniżenie Górnej Warty

341.26 Obniżenie Krzepickie

341.3 Wyżyna Krakowsko-Częstochowska

341.31 Wyżyna Częstochowska

341.32 Wyżyna Olkuska

341.33 Rów Krzeszowicki

341.34 Garb Tenczyński

342 Wyżyna Małopolska

342.1 Wyżyna Przedborska

342.11 Wzgórza Radomszczańskie

342.12 Wzgórza Opoczyńskie

342.13 Próg Lelowski

342.14 Niecka Włoszczowska

342.15 Pasmo Przedborsko-Małogoskie

342.16 Wzgórza Łopuszańskie

342.2 Niecka Nidziańska

342.21 Płaskowyż Jędrzejowski

342.22 Wyżyna Miechowska

342.23 Płaskowyż Proszowicki

342.24 Garb Wodzisławski

342.25 Dolina Nidy

342.26 Niecka Solecka

342.27 Garb Pińczowski

342.28 Niecka Połaniecka

342.3 Wyżyna Kielecka

342.31 Płaskowyż Suchedniowski

342.32 Garb Gielniowski

342.33 Przedgórze Iłżeckie

342.34-5 Góry Świętokrzyskie

342.36 Wyżyna Sandomierska

342.37 Pogórze Szydłowskie

343 Wyżyna Lubelsko-Lwowska

343.1 Wyżyna Lubelska

343.11 Małopolski Przełom Wisły

343.12 Płaskowyż Nałęczowski

343.13 Równina Bełżycka

343.14 Kotlina Chodelska

343.15 Wzniesienia Urzędowskie

343.16 Płaskowyż Świdnicki

343.17 Wyniosłość Giełczewska

343.18 Działy Grabowieckie

343.19 Padół Zamojski

343.2 Roztocze

343.21 Roztocze Zachodnie

343.22 Roztocze Środkowe

343.23 Roztocze Wschodnie

51 Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem Zachodnim i Północnym

512 Podkarpacie Północne

512.1 Kotlina Ostrawska

512.11 Wysoczyzna Kończycka

512.2 Kotlina Oświęcimska

512.21 Równina Pszczyńska

512.22 Dolina Górnej Wisły

512.23 Podgórze Wilamowickie

512.3 Brama Krakowska

512.31 Rów Skawiński

512.32 Obniżenie Cholerzyńskie

512.33 Pomost Krakowski

512.4-5 Kotlina Sandomierska

512.41 Nizina Nadwiślańska

512.42 Podgórze Bocheńskie

512.43 Płaskowyż Tarnowski

512.44 Dolina Dolnej Wisłoki

512.45 Równina Tarnobrzeska

512.46 Dolina Dolnego Sanu

512.47 Równina Biłgorajska

512.48 Płaskowyż Kolbuszowski

512.49 Płaskowyż Tarnogrodzki

512.51 Pradolina Podkarpacka

512.52 Podgórze Rzeszowskie

513 Zewnętrzne Karpaty Zachodnie

513.3 Pogórze Zachodniobeskidzkie

513.32 Pogórze Śląskie

513.33 Pogórze Wielickie

513.34 Pogórze Wiśnickie

513.44-57 Beskidy Zachodnie

513.45 Beskid Śląski

513.46 Kotlina Żywiecka

513.47 Beskid Mały

513.48 Beskid Makowski

513.49 Beskid Wyspowy

513.50 Kotlina Rabczańska

513.51 Beskid Żywiecki

513.52 Gorce

513.53 Kotlina Sądecka

513.54 Beskid Sądecki

513.6 Pogórze Środkowobeskidzkie

513.61 Pogórze Rożnowskie

513.62 Pogórze Ciężkowickie

513.63 Pogórze Strzyżowskie

513.64 Pogórze Dynowskie

513.65 Pogórze Przemyskie

513.66 Obniżenie Gorlickie

513.67 Kotlina Jasielsko-Krośnieńska

513.68 Pogórze Jasielskie

513.69 Pogórze Bukowskie

513.7 Beskidy Środkowe

513.71 Beskid Niski

514 Centralne Karpaty Zachodnie

514.1 Obniżenie Orawsko-Podhalańskie

514.11 Kotlina Orawsko-Nowotarska

514.12 Pieniny

514.13 Pogórze Spisko-Gubałowskie

514.14 Rów Podtatrzański

514.5 Łańcuch Tatrzański

514.52 Tatry Zachodnie

514.53 Tatry Wschodnie

52 Karpaty Wschodnie z Podkarpaciem Wschodnim

521 Podkarpacie Wschodnie

521.1 Płaskowyż Sańsko-Dniestrzański

521.11 Płaskowyż Chyrowski

522, 524-526 Zewnętrzne Karpaty Wschodnie (522 = Beskidy Wschodnie )

522.1 Beskidy Lesiste

522.11 Góry Sanocko-Turczańskie

522.12 Bieszczady Zachodnie

84 Niż Wschodniobałtycko-Białoruski

841 Pobrzeża Wschodniobałtyckie

841.5 Nizina Staropruska

841.57 Wzniesienia Górowskie

841.58 Równina Ornecka

841.59 Nizina Sępopolska

842 Pojezierza Wschodniobałtyckie

842.7 Pojezierze Litewskie

842.71 Puszcza Romincka

842.72 Pojezierze Zachodniosuwalskie

842.73 Pojezierze Wschodniosuwalskie

842.74 Równina Augustowska

842.8 Pojezierze Mazurskie

842.81 Pojezierze Olsztyńskie

842.82 Pojezierze Mrągowskie

842.83 Kraina Wielkich Jezior Mazurskich

842.84 Kraina Węgorapy

842.85 Wzgórza Szeskie

842.86 Pojezierze Ełckie

842.87 Równina Mazurska

843 Wysoczyzny Podlasko-Białoruskie

843.3 Nizina Północnopodlaska

843.31 Wysoczyzna Kolneńska

843.32 Kotlina Biebrzańska

843.33 Wysoczyzna Białostocka

843.34 Wzgórza Sokólskie

843.35 Wysoczyzna Wysokomazowiecka

843.36 Dolina Górnej Narwi

843.37 Równina Bielska

843.38 Wysoczyzna Drohiczyńska

845 Polesie

845.1 Polesie Zachodnie

845.11 Zaklęsłość Łomaska

845.12 Równina Kodeńska

845.13 Równina Parczewska

845.14 Zaklęsłość Sosnowicka

845.15 Garb Włodawski

845.16 Równina Łęczyńsko-Włodawska

845.17 Polesie Brzeskie

845.3 Polesie Wołyńskie

845.31 Obniżenie Dorohuckie

845.32 Pagóry Chełmskie

845.33 Obniżenie Dubieńskie

85 Wyżyny Ukraińskie

851 Wyżyna Wołyńsko-Podolska

851.1 Wyżyna Wołyńska

851.11 Grzęda Horodelska

851.12 Kotlina Hrubieszowska

851.13 Grzęda Sokalska

851.2 Kotlina Pobuża

851.21 Równina Bełska

Zobacz też

• Krainy geograficzne w Polsce
• Krainy historyczne w Polsce

Bibliografia

• Jerzy Kondracki: Geografia regionalna Polski. Warszawa: PWN, 2002. .