Na mapach: 40°38'N 22°57'E / 40.633, 22.95

Saloniki Η Θεσσαλονίκη
Herb Flaga Herb Salonik Flaga Salonik
Saloniki Η Θεσσαλονίκη
Państwo	Grecja
Prefektura	Saloniki
Burmistrz	Vassilios Papageorgopoulos
Powierzchnia	17,8 km²
Położenie	40° 38' N 22° 57' E
Wysokość	0-20 m n.p.m.
Ludność (2001) •  liczba ludności •  gęstość •  aglomeracja	363,987 20449 os./km² 1,084 mln.[1]
Nr kierunkowy	2310
Tablice rejestracyjne	N
Położenie na mapie Grecji Saloniki Η Θεσσαλονίκη
Strona internetowa miasta

Saloniki , gr. η Θεσσαλονίκη (Tesaloniki), łac. Egnatia, w kontekście scs. Sołuń – miasto w północnej Grecji , nad Zatoką Salonicką ( Morze Egejskie ). Drugie co do wielkości (po Atenach ) miasto Grecji . Jednolity zespół miejski składa się z wielu gmin, formalnie stanowiących oddzielne jednostki administracyjne. Formalnie, centralna gmina, ta o nazwie Thessaloniki, liczy 385,4 tys. mieszkańców, a cały zespół urbanistyczny Salonik 1,084 mln mieszkańców^[2]. Rzeczywista liczba mieszkańców może być wyższa o ok. 15%^{[uwaga 1]}.

Saloniki to ośrodek administracyjny największego greckiego regionu Macedonia , nieoficjalnie nazywany współstolicą (Grecji) lub stolicą Macedonii (Macedonii Egejskiej). Prężne i z tradycjami centrum naukowo-akademickie, miejsce licznych kongresów i wystaw międzynarodowych, węzeł transbałkańskich autostrad.

Do XIX wieku Saloniki były wielonarodowościową metropolią, gdzie koegzystowały ze sobą liczne narody tej części Śródziemnomorza: Grecy i Wołosi , Turcy , Słowianie bałkańscy ( Macedończycy i Bułgarzy ), Żydzi , Ormianie i wiele mniejszych.

Pretensje do Salonik i terenów aż po górę Olimp wysuwają politycy Macedonii i Bułgarii . Spór pomiędzy Grecją a Macedonią dotyczy nazwy północnego sąsiada Grecji oraz interpretacji historii. Zarówno Macedończycy -Słowianie jak i Macedończycy- Grecy uważają się za spadkobierców Starożytnej Macedonii .

Historia

Założone ok. 315 p.n.e. przez króla Macedończyków Kassandra i nazwane na cześć jego żony, Tessaloniki , córki Filipa II i siostry Alexandra Wielkiego ^[3]. Od 146 p.n.e. miasto należało do państwa rzymskiego, w którym z biegiem czasu stało się jednym z najważniejszych miast. Przez miasto biegł główny szlak komunikacyjny między Rzymem i jego posiadłościami na Wschodzie ( Via Egnatia ). W mieście powstała jedna z pierwszych gmin chrześcijańskich, do której Święty Paweł skierował dwa ze swoich listów. Miasto było miejscem urodzenia i początkowej działalności Cyryla i Metodego w IX wieku.

Po podziale imperium rzymskiego miasto stało się częścią Bizancjum. W VII wieku odparło oblężenie Słowian. W 904 zostało splądrowane przez Arabów, a w 1185 przez Normanów. W latach 1204 - 1224 było stolicą łacińskiego Królestwa Tessaloniki , podbite przez władcę Epiru w latach 1227 - 1242 było stolicą efemerycznego Cesarstwa Tesaloniki . Od 1246 ponownie we władaniu cesarzy bizantyjskich (wpierw cesarzy Nicei). W 1387 zdobyte przez Turków, odzyskane przez Bizancjum w 1405 , w 1423 sprzedane Wenecji . W 1430 ostatecznie zdobyte przez Turków po krwawym oblężeniu, było częścią Imperium Ottomańskiego przez następne pięć stuleci. Przekształciło się wtedy w metropolię znacznie przekraczającą swym przyciąganiem dzisiejsze granice państwowe. Na początku XX wieku miasto było głównym ośrodkiem działań Młodych Turków, w Salonikach urodził się Kemal Atatürk . Podczas wojen bałkańskich zajęte przez Grecję w 1912 .

W 1915 podczas I wojny światowej w mieście wylądowała armia Ententy , która następnie rozpoczęła próby natarcia przeciwko Bułgarii . Przełamanie obrony państw centralnych udało się dopiero w 1918 , po latach bezowocnych walk. W 1917 miasto zniszczył pożar. Wybuchł przypadkowo i strawił przede wszystkim dzielnice zamieszkiwane przez ludność żydowską, czyniąc bezdomnymi znacznie ponad 50 tysięcy ich mieszkańców^[4]. Odbudowano je na nowoczesnym planie europejskim, w dużej mierze niszcząc historyczny wygląd Salonik. Pożar zapoczątkował też emigrację licznych rodzin żydowskich do Palestyny.

W wyniku wymiany ludności między Grecją i Turcją po 1922 do miasta napłynęły masy greckich uchodźców z centralnej i wschodniej części obecnej Turcji. Ludność turecką przesiedlono z Salonik do Turcji , a bułgarską do Bułgarii . Niektóre przesiedlenia przybrały brutalny charakter. Według dokumentacji strony greckiej miało miejsce m.in. ludobójstwo Greków pontyjskich , w prowincji Trapezunt , analogiczne do rzeziami Ormian . Do Salonik chroniła się też część greckiej, żydowskiej i ormiańskiej ludności ocalałej ze spalonej przez Turków Smyrny (miasta na wschodnim wybrzeżu Morza Egejskiego ).

W latach 1941 - 1944 miasto, dawniej nazywane przez Żydów "Drugą Jerozolimą", znalazło się pod okupacją niemiecką. Wymordowano wtedy prawie 60 tys. salonickich Żydów (97% społeczności żydowskiej miasta).

W okresie okupacji niemieckiej Grecja (i Jugosławia) wyróżniały się potężnym ruchem oporu. W Salonikach jego bohaterem został wybitny sportowiec i konspirator Jerzy Iwanow-Szajnowicz . Traktują o nim m.in. książka i film " Agent nr 1 ". Największa do niedawna hala sportowa Salonik nazwana została Ivanofo. Iwanow jest bohaterem tak dla polskiego, jak i greckiego narodu.

Biała Wieża

Bizantyjskie mury

Dymitr z Tesaloniki (Św.Dimitrios) - patron miasta

Budowle

Biała Wieża

Po grecku: Λευκός Πύργος (Lefkos Pirgos). Wieża, wybudowana przy nabrzeżu przez ottomańskiego sułtana Sulejmana Wspaniałego (1520-1566), uważana jest powszechnie za symbol miasta. Dawniej należała do fortyfikacji otaczających Saloniki. Obecnie znajduje się w niej Muzeum Kultury Bizantyńskiej. Szczyt wieży służy za dogodny punkt widokowy na miasto. W pobliżu Białej Wieży znajduje się pomnik Aleksandra Wielkiego .

Łuk i Mauzoleum Galeriusza

Łuk i Mauzoleum stoją przy ulicy Dimitriosa Gounarisa. Powszechnie znane są jako "Kamara" lub w przypadku Mauzoleum – jako Rotunda. Łuk, ustawiony między 298 a 299 r. n.e. dla uczczenia zwycięstwa tetrarchy Galeriusza nad Sasanidzkimi Persami i zajęcia ich stolicy Ktezifonu w 298 roku. Łuk (obecnie zachowały się tylko jego resztki) był wykonany z czerwonego kamienia i bogato zdobiony. Mauzoleum zostało wybudowane około 304 roku. Miał tam być pochowany cesarz Galeriusz lecz zginął w Persji. Mauzoleum zostało zamienione na kościół Św. Jerzego.

Kościół Św. Demetriusza (Św. Dimitriosa)

Kościół Aghios Demetrios (V-VII w.) jest najważniejszym kościołem miasta, a sam święty jest patronem miasta. Zabytek jest położony powyżej pozostałości po agorze i Rzymskim Forum. Posiada trzy boczne kaplice, znajduje się w nim muzeum, a także zespół podziemnych katakumb, wśród których znajduje się cela, w której więziono Św. Demetriusza ( gr. Aγ. Δημήτριος – Św. Dimitrios).

Inne

Bizantyjskie obwarowania, m.in. cytadela Heptapyrgion ("O Siedmiu Wieżach" ), tureckie meczety, bizantyńskie świątynie: Panhagia Acheiropoietos (V w.), Hosios Dawid (V-VI w.),, Panhagia Chalkeon (XI w.), Św. Pantalejmona (XII w.), Proroka Eliasza (XIII w.), Św. Katarzyny (XIII w.), Św. Mikołaja (XIII-XIV w.), Apostołów (XIV w.). Klasztor Wlatadon (XIV w.).

Sport

W mieście funkcjonuje wiele klubów sportowych w tym te odnoszące sukcesy na arenach europejskich. Najbardziej znane są tutaj kluby piłkarskie Aris , Iraklis i PAOK . PAOK BC to także znany klub koszykarski , a drużyna Iraklisu odnosi sukcesy również w piłce siatkowej .

Miasta partnerskie

• Hartford , USA (5 Maja 1962)
• Płowdiw , Bułgaria
• Melbourne , Australia
• Limassol , Cypr
• Lipsk , Niemcy
• Bolonia , Włochy
• Bratysława , Słowacja
• Kolonia , Niemcy
• Konstanca , Rumunia
• San Francisco , USA
• Nicea , Francja (20 Marca 1992
• Aleksandria , Egipt
• Tel Awiw-Jafa , Izrael
• Tiencin , Chińska Republika Ludowa (4 Marca 2002)
• Kalkuta , Indie (21 Stycznia 2005)
• Korcza , Albania (14 Października 2005)

Klimat

Położone nad samym morzem miasto leży w strefie klimatu śródziemnomorskiego Średnia rocznych opadów wynosi 410 mm. Opady śniegu są sporadyczne. Przez większą część lata temperatury są tu przeciętnie o 2 stopnie niższe, niż w Atenach. Jednak tereny Grecji położone bezpośrednio na Północ od Salonik leżą już w strefie przejściowej, z cechami klimatu śródziemnomorskiego i kontynentalnego, z dużymi opadami śniegu. Rokrocznie funkcjonują tam kurorty narciarskie.

Nazwa

Prawidłowa polska nazwa to Saloniki z gr. η Θεσσαλονίκη (Tesaloniki)^[6]. W języku greckim Θεσσαλονίκη to liczba pojedyncza, rodzaju żeńskiego. Wymową starożytną było Thessalonike.

Egnatia, była to dawna, rzymska nazwa miasta, garnizonu i mieszczącego się tu sztabu dla wschodniej części imperium. Nazwa miasta Egnatia do dziś chętnie używane jest w Grecji, w nazewnictwie poważnych przedsięwzięć gospodarczych – publicznych, prywatnych i kapitału mieszanego. Np. nazwa najdłuższej greckiej autostrady: Egnatia Odos oznacza "ulicę, która prowadzi do Egnatii".

W kontekście pochodzenia języka staro-cerkiewno-słowiańskiego używa się nazwy Sołuń^[7].

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Strona Muzeum Archeologicznego w Salonikach
• Strona Muzeum Bizantyńskiego w Salonikach
• Strona Żydowskiego Muzeum w Salonikach
• Studia nad historią społeczności żydowskiej w Salonikach
• Photo Thessaloníki
• Zdjęcia z komentarzami ( ang. )
• Galeria zdjęć Salonik www.kaleidoscope.pl