Koncepcje Millenium w chrześcijaństwie

Millenaryzm lub milenaryzm ( łac. mille tysiąc), także chiliazm ( gr. chilioi tysiąc) – pogląd religijny głoszący bliskie nadejście tysiącletniego panowania Królestwa Bożego , oparta na Biblii wiara w Millenium, czyli Tysiąclecie, które ma być okresem zbawienia i szczęśliwości na Ziemi. Również określenie ruchów religijnych uznających to przekonanie.

W eschatologii wyznań chrześcijańskich można wyróżnić następujące koncepcje Millenium:

• premillenaryzm - powrót Chrystusa zapoczątkuje Millenium, które zakończy się Sądem ,
• postmillenaryzm - Tysiąclecie zakończy się powrotem Chrystusa i Sądem Ostatecznym,
• amillenaryzm - Millenium pojmowane symbolicznie,

Istnieją też inne interpretacje.

W judaizmie

U źródeł millenaryzmu leżały mesjanistyczne koncepcje judaizmu , które opierały się na interpretacji proroczych ksiąg Starego Testamentu , szczególnie Izajasza i Daniela . Izajasz w swojej księdze przedstawia obraz idealnego króla, potomka Dawida , którego pokojowe i sprawiedliwe rządy doprowadzą kraj do duchowego odrodzenia, do stanu moralnej i religijnej doskonałości oraz zapewnią poddanym doczesne dobrodziejstwa. Natomiast Księga Daniela przepowiada zagładę ludzkich królestw i zastąpienie ich "królestwem" ustanowionym przez Boga . Według 7 rozdziału władzę nad całym światem Bóg miał powierzyć "Synowi człowieczemu", czyli Mesjaszowi oraz "ludowi świętych Najwyższego".

Koncepcje mesjańskie wyłuszczone w Starym Testamencie kształtowały się stopniowo. Początkowo chodziło o ziemskie dobrodziejstwa, odrodzenie polityczne i repatriację mieszkańców Izraela . Nadzieja ta się rozwijała i z czasem nabrała charakteru uniwersalnego.

The Jewish Encyclopedia podaje: "Prorocy głosili nadzieję idealnej przyszłości mesjańskiej, urzeczywistnionej pod panowaniem syna z domu Dawida – nadzieję złotego wieku rajskiej szczęśliwości (...). Miała się ona zrealizować w formie doskonałego świata pokoju i harmonii wśród wszystkich stworzeń, anielskiego stanu człowieka przed zgrzeszeniem (Iz. XI. 1-10, LXV. 17-25: 'nowe niebiosa i nowa ziemia'). (...) 'Nawrócenie wszystkich stworzeń, by utworzyły jedno społeczeństwo spełniające wolę Bożą' – oto zasadniczy cel mesjańskiej nadziei Izraela; lecz przed ustanowieniem królestwa Bożego musi nastąpić usunięcie 'królestwa przemocy' (...). Persko-babiloński rok świata złożony z dwunastu tysiącleci przekształcił się w eschatologii żydowskiej w tydzień składający się z siedmiu milleniów, odpowiadający tygodniowi stwarzania; słowa wersetu: 'tysiąc lat w oczach twoich jest jak dzień wczorajszy' (Ps. XC. 5), nasuwały myśl, iż obecny świat pełen znoju (olam ha-zeh) ma być zastąpiony przez millenium szabatu, 'świat przyszły' (olam ha-ba)"^[1].

Idea podziału historii na siedem tysiącletnich okresów (w tym siódmego, sabatniego 'złotego tysiąclecia') występuje często w żydowskiej literaturze apokaliptycznej z okresu machabejskiego i rzymskiego .

W początkach naszej ery nadzieja Millenium w judaizmie stopniowo ustępowała platońskiej koncepcji istnienia duszy nieśmiertelnej, która otrzymuje nagrodę i wytchnienie w dziedzinie duchowej.

W Nowym Testamencie

Idea tysiącletniego Królestwa mesjańskiego najszerzej została rozwinięta w Nowym Testamencie .

Z licznych wzmianek rozsianych w ewangeliach wynika, że nauka o "królestwie Bożym" ( gr. basileia ton Theon) była głównym tematem orędzia szerzonego przez Jezusa Chrystusa . W czterech ewangeliach wspomniano o nim ponad 100 razy. Jezus mówił o "zbliżaniu się królestwa", nawiązywał do niego w Kazaniu na Górze (Mat. 5 – 7), w swoich przypowieściach, modlitwach i rozmowach z przeciwnikami, na przykład z Piłatem i faryzeuszami . Sam przedstawiał się jako "Syn Człowieczy" i "Król". Swoim uczniom obiecał, że 'przy odtworzeniu będą z nim zasiadać na tronach w tym królestwie' (Mat. 19, 28). Prawdopodobnie nawiązując do żydowskiej koncepcji millenium sabatniego Jezus nazwał się "Panem sabatu" (Mat. 12, 8).
Jezus głosił też swój powrót w chwale, którego z czujnością mieli oczekiwać chrześcijanie po jego wstąpieniu do nieba. Podczas tego powrotu lub przyszłej obecności (tzw. paruzja ) Jezus jako mesjański król ma osądzić świat, w którym władzę ma Diabeł i zaprowadzić nowy, Boży "wiek".

O powrocie Jezusa i jego przyszłej obecności (paruzji) mówią też pozostałe księgi Nowego Testamentu. Apostoł Piotr głosił o "czasach przywrócenia wszystkiego" ( Dzieje 3, 21). O paruzji Chrystusa i jego Królestwie pisze też w swoich listach Paweł z Tarsu .

Przede wszystkim jednak millenaryzm opiera się na tekstach Księgi Apokalipsy , czyli Księgi Objawienia , która jest przypisywana apostołowi Janowi . Powstała pod koniec I w. jako spis szesnastu wizji "dnia Pańskiego" udzielonych Janowi na wyspie Patmos . Ostatnie z nich dotyczą przyszłego okresu szczęśliwości, czyli Millenium (rozdziały 20 – 22).

Chodzi tu przede wszystkim o fragment z 20 rozdziału, wersety 1-7, w którym wyrażenie "tysiąc lat" ( gr. chilia ete) występuje sześć razy.
Oto te słowa w przekładzie "Biblii Tysiąclecia":
"1 Potem ujrzałem anioła, zstępującego z nieba, który miał klucz od Czeluści i wielki łańcuch w ręce. 2 I pochwycił Smoka, Węża starodawnego, którym jest diabeł i szatan, i związał go na tysiąc lat. 3 I wtrącił go do Czeluści, i zamknął, i pieczęć nad nim położył, by już nie zwodził narodów, aż tysiąc lat się dopełni. A potem ma być na krótki czas uwolniony. 4 I ujrzałem trony – a na nich zasiedli [sędziowie], i dano im władzę sądzenia – i ujrzałem dusze ściętych dla świadectwa Jezusa i dla Słowa Bożego, i tych, którzy pokłonu nie oddali Bestii ani jej obrazowi i nie wzięli sobie znamienia na czoło ani na rękę. Ożyli oni i tysiąc lat królowali z Chrystusem. 5 A nie ożyli inni ze zmarłych, aż tysiąc lat się skończyło. To jest pierwsze zmartwychwstanie. 6 Błogosławiony i święty, kto ma udział w pierwszym zmartwychwstaniu: nad tymi nie ma władzy śmierć druga, lecz będą kapłanami Boga i Chrystusa i będą z Nim królować tysiąc lat. 7 A gdy się skończy tysiąc lat, z więzienia swego szatan zostanie zwolniony."

Chiliazm swoją koncepcję Tysiącletniego panowania Jezusa Chrystusa nad Ziemią opiera jeszcze na innych fragmentach Księgi Apokalipsy. Na przykład:
(rozdział 5): "9 I taką nową pieśń śpiewają: 'Godzien jesteś wziąć księgę i jej pieczęcie otworzyć, bo zostałeś zabity i nabyłeś Bogu krwią twoją [ludzi] z każdego pokolenia, języka, ludu i narodu, 10 i uczyniłeś ich Bogu naszemu królestwem i kapłanami, a będą królować na ziemi'".
(rozdział 21): "1 I ujrzałem niebo nowe i ziemię nową, bo pierwsze niebo i pierwsza ziemia przeminęły i morza już nie ma. 2 I Miasto Święte - Jerozalem Nowe ujrzałem zstępujące z nieba od Boga, przystrojone jak oblubienica zdobna w klejnoty dla swego męża. 3 I usłyszałem donośny głos mówiący od tronu: 'Oto przybytek Boga z ludźmi: i zamieszka wraz z nimi i będą oni Jego ludem, a On będzie 'BOGIEM Z NIMI'. 4 I otrze z ich oczu wszelką łzę, a śmierci już odtąd nie będzie. Ani żałoby, ni krzyku, ni trudu już [odtąd] nie będzie, bo pierwsze rzeczy przeminęły'".

Pierwsi chrześcijanie

Millenaryzm był bardzo rozpowszechniony w początkowym okresie istnienia Kościoła chrześcijańskiego, zwłaszcza w II w. n.e. Według części historyków pierwsi chrześcijanie "w zasadzie wyznawali millenaryzm", uznawano go za "jeden z podstawowych dogmatów chrześcijańskich".
Na podstawie przetrwałych utworów z całą pewnością można powiedzieć, że wiary w Tysiąclecie bronili najważniejsi pisarze wczesnochrześcijańscy i Ojcowie Kościoła:

• Papiasz z Hierapolis – żyjący w pierwszej połowie II w., bezpośredni uczeń apostoła Jana
• Polikarp – również uczeń Jana, biskup Smyrny
• anonimowy pisarz tzw. Listu świętego Barnaby – początek II w.
• Justyn Męczennik – z Rzymu, II wiek, broni millenaryzmu jako prawowiernej doktryny (Dialog z Żydem Tryfonem 80,1)
• Meliton z Sardes, biskup z II w.
• Ireneusz z Lyonu – zmarły w 202, jeden z najwybitniejszych pisarzy chrześcijańskich II w.; powołuje się na 'prezbyterów' (starszych), którzy poglądy millenarystyczne przyjęli od Jana, uważał millenaryzm za tradycyjną naukę chrześcijańską, bez której nie sposób zrozumieć Pisma Świętego (Adversus haereses, V, 31-32)
• Tertulian – zmarły w 222 roku, wybitny teolog i pisarz chrześcijański, zwolennik montanizmu
• Laktancjusz – pisarz chrześcijański
• Kommodian – moralista chrześcijański
• Wiktoryn z Pettau
• Ambrozjaster z Rzymu, (2. poł. IV w.), prawnik i pisarz chrześcijański

Millenaryzm, który w II i III w. stanowił główny nurt, stopniowo zmniejszał swoje wpływy i około IV i V w. został odrzucony przez Kościół katolicki.

Odrzucenie koncepcji

Pomimo, że w II i III w. poglądy chiliastyczne były w Kościele powszechnie wyznawane i propagowane przez najwybitniejszych pisarzy chrześcijańskich, już wtedy pojawili się przeciwnicy tej nauki. Część z nich zwalczała chrystianizm w ogóle ( gnostycy , zwolennicy rzymskiej religii tradycyjnej, żydzi). Głównie z nimi polemizowali tacy pisarze, jak Justyn czy Ireneusz.

Z drugiej strony część zwolenników chiliazmu wypaczyło tę naukę, puszczając wodze wyobraźni i utożsamiając ten tysiącletni okres z wszelkimi materialistycznymi i zmysłowymi skrajnościami. Spotkało się to z krytyką niektórych przywódców chrześcijańskich, którzy w rezultacie odrzucili millenaryzm. Zaliczali się do nich Kasjusz, kapłan rzymski (przełom II i III w.) oraz Dionizy , biskup Aleksandrii i uczeń Orygenesa (z III w.). Szukając argumentów obaj zaprzeczali autentyczności Apokalipsy Jana .

Ponieważ jednak wydłużał się czas oczekiwania na powrót Chrystusa i jego Tysiącletnie panowanie nad Ziemią, część chrześcijan rozczarowywała się do nadziei Millenium. W III w. zaczęto tworzyć koncepcje zastępcze.

• Orygenes (185-254), najbardziej wpływowy ówczesny teolog, zaczął przedstawiać Królestwo jako wydarzenie, które nastąpi w sercach wiernych a nie w określonym czasie i miejscu.
• Augustyn z Hippony (354-430), przedstawił 20 rozdział Apokalipsy jako alegorię a 1000 lat jako symbol życia wiecznego w dziedzinie niebiańskiej.

Poglądy te przyjęto pod silnym wpływem filozofii neoplatońskiej, których szermierzami byli Orygenes i Augustyn. Opierając się na tych koncepcjach około V w. Kościół katolicki oficjalnie odrzucił chiliazm.

Dodatkowo duży wpływ na odrzucenie nadziei na Millenium miało zaangażowanie duchowieństwa w polityczne życie Rzymu , gdzie chrześcijaństwo zostało uznane za religię państwową. Po przyjęciu takiego stanowiska trudno było dłużej aktywnie wyczekiwać zmiany rządów z ludzkich na Chrystusowe. Według Augustyna, Królestwo Boże miało swój wyraz w działalności Kościoła katolickiego na Ziemi.

W ciągu wieków

W późniejszym okresie nawiązywały też do tej koncepcji liczne ruchy religijne i społeczne oraz wyznania.

Średniowiecze

• Waldensi
• Albigensi
• Joachim z Fiore
• Dolcynianie
• Lollardzi
• Husyci

Reformacja

• Bracia czescy
• Anabaptyści
• Isaac Newton

Współczesność

• Adwentyści ^[2]
• Badacze Pisma Świętego
• Świadkowie Jehowy
• Niektóre kościoły ewangelikalne , na przykład:
  • Kościół Wolnych Chrześcijan
  • Biblijny Kościół Baptystyczny
  • Kościół Zielonoświątkowy
  • Kościół Ewangelicznych Chrześcijan
  • Kościół Ewangeliczny w RP
• Mormoni
• Rastafarianie

Przypisy

Linki zewnętrzne

• A. Flis – Rozwój teologii sakramentów
• Ks. Krzysztof Tyburowski – Ostatni milenarysta Zachodu
• Pogląd Adwentystów Dnia Siódmego

Na górę strony