Kminek zwyczajny
Systematyka [1]
Domena :	eukarionty
Królestwo :	rośliny
Klad :	rośliny naczyniowe
Klad :	Euphyllophyta
Klad :	rośliny nasienne
Klasa :	okrytonasienne
Klad :	klad astrowych
Rząd :	selerowce
Rodzina :	selerowate
Rodzaj :	kminek
Gatunek :	kminek zwyczajny
Nazwa systematyczna
Carum carvi L. Sp. pl. 1:263. 1753

Gatunek leczniczy

Kminek zwyczajny (Carum carvi L.) – gatunek rośliny dwuletniej należący do rodziny selerowatych (Apiaceae).

Rozmieszczenie geograficzne

Naturalny zasięg występowania^[2]:

• Afryka: Tunezja ;
• Azja: Afganistan , Armenia , Azerbejdżan , Bhutan , Chiny ( Gansu , Hebei , Qinghai , Shanxi , Sinciang , Tybetański Region Autonomiczny ), Gruzja , Indie ( Kaszmir , Dżammu ), Iran , Irak , Mongolia , Nepal , Pakistan , Rosja ( Dagestan , Kamczatka , Kaukaz Północny , Kirgistan , Syberia , Tadżykistan , Turkmenistan , Republika Ałtaju ), Turcja ;
• Europa: Albania , Austria , Belgia , Białoruś , Bułgaria , Czechy , Dania , Estonia , Finlandia , Francja , Hiszpania , Holandia , Litwa , Łotwa , Mołdawia , Niemcy , Norwegia , Polska , Rumunia , Słowacja , Szwajcaria , Ukraina , Węgry , Włochy , oraz kraje dawnej Jugosławii .

Poza tym obszarem spotykany w uprawie lub zdziczały. W Polsce pospolity, jest również uprawiany.

Morfologia

Łodyga

Wzniesiona, bruzdkowana, mocno rozgałęziona, osiąga 30–70 cm^[3] (1 m^[4]) wysokości. Podłużnie żeberkowana.

Liście

Liście rozety i dolne łodygowe są długoogonkowe, górne – bezogonkowe, podwójnie- lub potrójniepierzastodzielne, o wąskich działkach. Ogonek liściowy przechodzi w pochwę, z której wyrastają dwa listki.

Pokrój, kwiatostany

Kwiaty

Drobne, białe (wyjątkowo zdarzają się różowe), zebrane w liczne baldachy złożone o 5-10 szypułach. Pokrywek brak.

Owoce

Rozłupnia , złożona z dwu oddzielnych niełupek , długości 4–6 mm, podwieszonych na wspólnym wieszadle za pomocą cienkich nici, które po wyschnięciu stają się kruche i łatwo obłamują. Owoce są w stanie dojrzałym brunatne, wydłużone, nieco zagięte ku stronie wewnętrznej, a na stronie zewnętrznej opatrzone 5 żeberkami.

Korzeń

Białawy, wrzecionowaty i mięsisty.

Gatunki podobne

Szalej jadowity (Cicuta virosa), trujący. Różni się mniej pierzastymi liśćmi o ostro ząbkowanym brzegu blaszki^[3].

Biologia i ekologia

Rozwój

Roślina dwuletnia. W pierwszym roku rozwija się rozeta liści podwójnie lub potrójnie pierzastych oraz gruby korzeń palowy. Roślina gromadzi w korzeniu substancje zapasowe. Jesienią, kiedy wchodzi w okres spoczynku, większość liści obumiera. Wczesną wiosną drugiego roku wyrastają liście odziomkowe, a następnie łodygi kwiatostanowe. Kwitnie od maja do czerwca. Owoce dojrzewają w pierwszej połowie lipca.

Cechy fitochemiczne

Nasiona zawierają 3–7%^[4] olejku eterycznego . Głównymi składnikami olejku są: karwon (ok. 60%) oraz limonen ( terpen ), a także aldehyd kuminowy . Nasiona zawierają również flawonoidy , kwasy organiczne (w tym kwas kawowy ), substancje azotowe (20%), cukry proste (3%), skrobię (4%), olej tłusty (12–20%), garbniki, żywice, woski.

Ekologia

Roślina obcopylna. Zapylana m.in. przez pszczoły .

W stanie dzikim rośnie na suchszych łąkach , przydrożach, miedzach i polanach . Hemikryptofit . W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Arrhenathertalia^[5].

Nazewnictwo

Synonim: Carum velenovskyi Rohlena.

Nazwy ludowe i zwyczajowe to: karolek, karulek, kmin polny^[4], karolek pospolity, kinin, karulek pospolity, karba^[6].

Zastosowanie

Roślina lecznicza

• Surowiec zielarski : owoc (Carvi Fructus), w którego skład wchodzi olejek eteryczny (Oleum carvi).
• Olejek kminkowy destylowany z owoców to przezroczysta, żółtawa ciecz o przyjemnym zapachu i lekko piekącym smaku.
• Działanie: przeciwskurczowo w obrębie przewodu pokarmowego, poprawia trawienie, działa wiatropędnie, sokopędnie, mlekopędnie, bakteriobójczo.

Nasiona kminku

Roślina przyprawowa

Nasiona, o aromatycznym zapachu i lekko piekącym, korzennym smaku, stanowią przyprawę do:

• sałatek, past;
• kapusty , pieczonych jabłek i sera ;
• potraw smażonych lub zawierających dużą ilość tłuszczu : kotletów zbożowych, omletów ;
• wypieków: chleba, paluszków i pasztecików;
• zup: grzybowej, ziemniaczanej, kapuśniaku.
• składnik wódek (kminkówka) i likierów ( alasz ).

Roślina jadalna

• Korzeń wykształcany w pierwszym roku wegetacji nadaje się do spożycia, może być np. gotowany i przyrządzany podobnie do korzenia marchwi .

Uprawa

Najlepsze rejony do uprawy w Polsce to Żuławy i północna Polska. Wymaga żyznych, wilgotnych i ciepłych. Uprawiany z siewu nasion do gruntu. Siew należy wykonać w okresie marzec – kwiecień, najpóźniej w czerwcu. Współrzędnie można wysiać rośliny jednoroczne (np. kolendrę , groch, czarnuszkę), których zbiór przeprowadza się w pierwszym roku. Zbiór kminku odbywa się w drugim roku, w pierwszej połowie lipca, kiedy zaczynają zmieniać kolor z zielonego na brązowy. Owoce zbiera się dojrzałe – czerwono-brunatne. Dojrzałe owoce bardzo łatwo się osypują, dlatego zbiór należy przeprowadzać wcześnie rano, gdy są jeszcze mokre. Plon owoców to średnio 2t/ha. Kminek jest odporny na wymarzanie. Główni eksporterzy: Holandia , Węgry .

Historia uprawy

Kminek został znaleziony podczas wykopalisk z młodszej epoki kamiennej. Znany był już w starożytnym Egipcie , Grecji i Rzymie jako środek ułatwiający trawienie potraw z fasoli i grochu . Stosowany także szeroko w średniowiecznej Europie .

Przypisy