Biblia, Pismo Święte (z gr. βιβλίον, biblion – „zwój papirusu”, „księga”, l.m. βιβλία,biblia – „księgi”) – zbiór ksiąg, spisanych pierwotnie w języku hebrajskim , aramejskim i greckim , uznawanych przez wyznawców judaizmu i chrześcijaństwa za natchnione przez Boga. Biblia i poszczególne jej części posiadają jednak odmienne znaczenie religijne dla różnych wyznań. Na chrześcijańską Biblię składają się Stary Testament i Nowy Testament . Biblia hebrajska – Tanach – obejmuje księgi Starego Testamentu, dzielone na następujące części: Prawo (torah), Prorocy (n^eb’im) i Pisma (k^etubim). Muzułmanie uważają, iż część Biblii powstała w wyniku boskiego objawienia, ale jej treść została zafałszowana.

Wszystkie trzy podstawowe nurty chrześcijaństwa ( katolicyzm , prawosławie i protestantyzm ) mają wspólny kanon ksiąg Nowego Testamentu, stanowiony przez 27 ksiąg (4 Ewangelie , Dzieje Apostolskie , 14 listów Pawła , 7 listów powszechnych oraz Apokalipsa ). Kościoły przedchalcedońskie mają kanon obszerniejszy i dołączają doń szereg apokryfów. W przypadku ksiąg Starego Testamentu kościoły protestanckie uznają jedynie kanon żydowski. Łącznie z Nowym Testamentem mają w swoim kanonie 66 ksiąg. Kościoły katolickie , starokatolickie i prawosławne mają więcej ksiąg ( księgi deuterokanoniczne , przez protestantów zaliczane do utworów apokryficznych). Kościół katolicki i kościoły starokatolickie mają w sumie 72 księgi, zaś Cerkiew prawosławna –76. Najwięcej ksiąg mają kościoły przedchalcedońskie, wśród których wyróżnia się Kościół etiopski (81 ksiąg). Samarytanie uznają tylko "Pięcioksiąg Mojżeszowy".

Cała Biblia Starego i Nowego Testamentu została przetłumaczona na ponad 400 języków, a poszczególne jej fragmenty na ponad 2300 języków.

List Judy (Jud) – jeden z listów powszechnych Nowego Testamentu . Tradycyjnie przyjmuje się, że jego autorem jest apostoł Juda Tadeusz lub Juda, brat św. Jakuba Młodszego , krewny Jezusa . Adresatem listu były wspólnoty judeochrześcijańskie pierwotnego Kościoła. Został napisany w latach 80. lub 90. I wieku . Ma zaledwie 25 wersetów i jest jednym z najkrótszych pism Nowego Testamentu.

Według pierwszych słów listu jego autorem jest "Juda... brat... Jakuba" (werset 1), przypuszczalnie "brata Pańskiego" ( Ga 1,19) i przywódcy Kościoła jerozolimskiego ( Dz 15,13-21).

Część tradycji chrześcijańskiej utożsamia autora z Judą Tadeuszem (Łk 6,16; BT )^[1], jednym z dwunastu apostołów^[2]. Jednak sam autor nie nazywa siebie apostołem, a w wersecie 17. wydaje się odróżniać od innych apostołów. Dlatego częściej przyjmuje się, że chodzi o Judę wymienionego wraz z Jakubem w Ewangelii według św. Marka (Mk 6,3; BT )^[3] oraz według św. Mateusza (Mt 13,55; BT )^[4], gdzie zostali nazwani "braćmi Pana"^[5].

Współcześni bibliści jak np. Jerome H. Neyrey^[6] sądzą jednak, że utwór został napisany pod pseudonimem – nie przez samego Judę, a raczej przez jego uczniów...

więcej informacji...

• Najdłuższym rozdziałem Biblii jest Psalm 119
• Najkrótszym rozdziałem Biblii jest Psalm 117
• Najkrótszą księgą Biblii jest 2. List Jana
• 2. List Jana jest tak krótki, że nie zdążył wykorzystać wszystkich 24 liter greckiego alfabetu (Ψ)
• Dz 15,18 ma tylko 14 liter greckich (γνωστα απ αιωνος}
• Pierwszym przekładem Starego Testamentu była Septuaginta
• Najstarszym polskim przekładem fragmentu Biblii jest Psałterz floriański
• Psalmy znajdują się nie tylko w Księdze Psalmów , bo psalmem jest także 3 rozdział w Księdze Habakuka
• Najczęściej tłumaczoną księgą biblijną jest Księga Psalmów (w języku polskim ponad 40 przekładów )
• W prawosławnej Biblii " List Jeremiasza " jest osobną księgą, w katolickiej 5 rozdziałem Księgi Barucha
• Kościół koptyjski wyłączył dwa ostatnie rozdziały Księgi Przypowieści i stworzył osobną księgę
• Kościoły przedchalcedońskie do ksiąg Nowego Testamentu dołączają także " 3 List Pawła do Koryntian " i "List Koryntian do Świętego Pawła"

Rękopis Ewangelii z V wieku z Biblioteki Watykańskiej, (Vat. Lat. 3806. F° 2v.)

Kanony Euzebiusza stosowane były w licznych rękopisach Ewangelii późnej starożytności i w średniowieczu . Stosowane też były i nadal są w niektórych drukowanych wydaniach greckiego Nowego Testamentu ^[7]. W iluminowanych ewangeliarzach tablice wraz z listem Euzebiusza umieszczane były zazwyczaj na początku rękopisu otrzymując zwykle bogatą dekorację artystyczną kanonu w kształcie arkad , obejmujących kolumny numerów paralelnych tekstów (perykop) Ewangelii.

więcej informacji...

• Monoteizm
• Teizm
• Bóg w judaizmie
• Trójca Święta
• Antytrynitaryzm
• JHWH

Księgi deuterokanoniczne
Księga Tobiasza · Księga Judyty · 1 Księga Machabejska · 2 Księga Machabejska · Księga Mądrości · Mądrość Syracha · Księga Barucha · List Jeremiasza
Nowy Testament
Ewangelia Mateusza · Ewangelia Marka · Ewangelia Łukasza · Ewangelia Jana · Dzieje Apostolskie · List do Rzymian · 1. List do Koryntian · 2. List do Koryntian · List do Galatów · List do Efezjan · List do Filipian · List do Kolosan · 1. List do Tesaloniczan · 2. List do Tesaloniczan · 1. List do Tymoteusza · 2. List do Tymoteusza · List do Tytusa · List do Filemona · List do Hebrajczyków · List Jakuba · 1. List Piotra · 2. List Piotra · 1. List Jana · 2. List Jana · 3. List Jana · List Judy · Apokalipsa Świętego Jana

• Ważniejsze rękopisy

• Kodeks Leningradzki – najstarszy pełny rękopis hebrajskiego ST
• Kodeks z Aleppo – najstarszy cząstkowy rękopis (k^etubim) z tekstem masoreckim
• 1 Q Iz^a – jeden ze zwojów qumrańskich, zawiera tekst Izajasza
• Kodeks Synajski – najstarszy pełny rękopis NT i najdroższa książka świata
• Kodeks Watykański – uważany za 1-ego, lub 2-ego świadka tekstu NT
• Kodeks Aleksandryjski – trzeci świadek tekstu NT
• Kodeks Bezy – najważniejszy przedstawiciel tekstu zachodniego
• Kodeks Koridethi – najważniejszy przedstawiciel tekstu cezarejskiego
• Kodeks Amiatyński – najważniejszy rękopis Wulgaty i najpiękniejsza książka świata
• Kodeks Fuldeński – drugi świadek Wulgaty
• Srebrna Biblia – najważniejszy gocki rękopis NT
• Kodeks Nowogrodzki – najstarszy rękopis w staro-cerkiewno-słowiańskim przekładzie

Wyróżniające się rękopisy

• Codex Gigas – największy kodeks
• Minuskuł 2612 – kolejność ewangelii: Mk, Łk, J, Mt
• Minuskuł 90 – ewangelie w porządku: J, Łk, Mt, Mk; Paweł przed Dziejami ; List Judy dwukrotnie
• Minuskuł 51 i 234 – Ewangelie umieszczone po Dziejach i Listach
• Kodeks 070 – przechowywany w 11 miejscach
• Minuskuł 16 – tekst pisany w czterech kolorach
• Minuskuł 700 – zawiera ok. 270 wariantów tekstowych nie pojawiających się w żadnym innym rękopisie
• W minuskule 700 druga prośba "Modlitwy Pańskiej" w Łk 11,2 brzmi: "Niech Twój Duch Święty zstąpi na nas i oczyści nas".
• Crosby-Schøyen Codex – koptyjski rękopis, zawiera: Jon , 2 Mach , 1 Pt , Melitona "Homilia Paschalna" i anonimowa Homilia
• Minuskuł 264 w J 8,6 zawiera dodatek "grzechy każdego z nich", kodeksy U i 700 mają go w J 8,8
• Minuskuł 368 zawiera Ew. Jana , Apokalipsę, 1-3 listy Jana oraz list Platona do Dionizego

• artykuły do napisania: Revised Version, Kanon syryjski, Kanon etiopski, apokryfy : Apokalipsa Abrahama, Apokalipsa Eliasza, Apokalipsa Ezechiela, Apokalipsa Mojżesza, Apokalipsa Sofoniasza
• artykuły do dopracowania: Księgi deuterokanoniczne , Kanon Biblii , Data narodzin Jezusa Chrystusa , Syn Boży , Ewangelia Judasza
• artykuły do poszerzenia: Ewangelie synoptyczne , Ewangelia Nikodema , Psalm 130 , 1. List Jana
• lista zalążków artykułów o tematyce biblijnej
• zobacz także

Mateusz - 656

Marek - 567

Łukasz - 791

Jan - 1022

Razem - 3036^[8]

Różnice te wynikają stąd, że oba rękopisy reprezentują dwie odmienne podgrupy tekstu aleksandryjskiego, ponadto w Ewangelii Jana 1,1-8,38 Sinaiticus reprezentuje tekst zachodni , a w dalszych partiach Ewangelii Jana ma również sporo zachodnich naleciałości.

Hoskier zauważył, że znaczna część różnic ma charakter gramatyczny: ως i ωσπερ, παντα i απαντα, ως i ωςει, εναντιον i ενωπιον, εστηκοτων i εστωτων, εαυτου i αυτου, με i εμε, οικιαν i οικον, ετερον i αλλον oraz αλληλον, πιειν i πειν oraz πιν, ηυδοκησεν i ευδοκησεν, ευθυς i ευθεως, σπυριδας i σφυριδας, καγω i και εγω, υποκατω i υποποδιον, εαν i αν, απο i υπο, προς αυτους i αυτοις, επι i εις, ινα i οπως^[9].

więcej informacji...

1. ↑ Łk 6,16
2. ↑ Pismo święte Nowego Testamentu. Seweryn Kowalski (tłum.). Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax, 1987, s. 440. 
3. ↑ Mk 6,3
4. ↑ Mt 13,55
5. ↑ Wilfrid Harrington: Klucz do Biblii. Warszawa: Instytut Wydawniczy "Pax", 1995, ss. 489-491. . 
6. ↑ Jerome H. Neyrey: List św. Judy. W: Katolicki komentarz biblijny. Raymond E. Brown, Joseph A. Fitzmyer, Roland E. Murphy (red. wyd. oryg.), Waldemar Chrostowski (red. wyd. pol.). Warszawa: 2001, s. 1538. . 
7. ↑ Występuje we współczesnych wydaniach Novum Testamentum Graece Nestle – Alanda.
8. ↑ Herman C. Hoskier, Codex B and its Allies, Bernard Quaritch, London 1914, p. 1.
9. ↑ Herman C. Hoskier, Codex B and its Allies, Bernard Quaritch, London 1914, p. 1.