Peleton podczas jednego z etapów Tour de France

Tour de France ( pol. Wyścig Dookoła Francji) - znany też, jako: Le Grand Boucle (pol. Wielka Pętla) lub Le Tour (pol. Wyścig) – wieloetapowy, trzytygodniowy szosowy wyścig kolarski , organizowany cyklicznie na terenie Francji - a nierzadko również krajów ościennych - najczęściej w lipcu (czasami na przełomie czerwca i lipca).

Tour de France przeprowadzany jest corocznie od 1903 - z wyjątkiem dwóch przerw, mających miejsce w latach 1915 - 1918 (działania militarne I wojny światowej ) i 1940 - 1946 (działania militarne II wojny światowej ). Całkowita długość trasy wyścigu liczy obecnie ponad 3 000 kilometrów , choć w przeszłości bardzo często przekraczała ona 4 000 km, a między 1911 i 1931 - nawet 5 000 km.

Tour de France z Giro d'Italia oraz Vueltą a España jest jednym z trzech najważniejszych wyścigów kolarskich świata. Jego ogromny prestiż wiąże się przede wszystkim z długą historią (najstarszy wśród wszystkich obecnie rozgrywanych wyścigów, z którego swój początek brały pozostałe toury), wielką tradycją (zawsze startowali w nim wszyscy najlepsi kolarze danego okresu), skalą trudności (niezwykle trudne technicznie etapy w Alpach i Pirenejach), a przede wszystkim niesłychaną siłą medialną (np. w 2005 jego przebieg relacjonowało 78 kanałów telewizyjnych w 180 państwach świata ). Dlatego występ w nim stanowi marzenie każdego zawodnika uprawiającego tę dyscyplinę sportu , często ważniejszą niż igrzyska olimpijskie , czy mistrzostwa świata (przykład Lance Armstrong ). Tour de France to także impreza z największą pulą nagród - w 2007 łączna ich wysokość wynosiła 3 200 000 euro (z czego 450 000 euro dla zwycięzcy). Od 2005 należy do elitarnego cyklu ProTour .

Historia

Początki Tour de France

Pierwszy wyścig odbył się w 1903 z inicjatywy Henri Desgrange - założyciela gazety L'Auto (protoplasty obecnego dziennika sportowego L'Équipe). Został on stworzony, by konkurować z dwoma innymi: Paris-Brest et retour (sponsorowanego przez Le Petit Journal) oraz Bordeaux-Paris (sponsorowanego przez Le Vélo). Z inicjatywą jego organizacji wystąpił 20 listopada 1902 w paryskiej kawiarni "Café de Madrid" jeden z redaktorów - Géorges Lefèvre. Po raz pierwszy o chęci przeprowadzenia wyścigu oficjalnie napisano 19 stycznia 1903 . Promocja Tour de France natychmiast okazała się sukcesem dla gazety. Jej nakład wzrósł z 25 000 w 1902 do 65 000 pod koniec 1903. W 1908 dziennik czytało ćwierć miliona ludzi, zaś w trakcie TdF' 1923 L'Auto codziennie kupowało 500 000 czytelników. Rekord padł w 1933 , gdy nakład gazety Desgrangego wyniósł 854 000 egzemplarzy.

Historyczny premierowy wyścig rozpoczął się 5 lipca 1903 w Montgeron (przedmieścia Paryża) przed kawiarnią "Reveil Matin". Składał się z 6 etapów, łączących największe francuskie aglomeracje: Paryż , Lyon , Marsylię , Tuluzę , Bordeaux i Nantes . Zwyciężył faworyt - Francuz Maurice Garin , ze średnią ponad 25 km/h. Nagrodą za historyczne zwycięstwo było 3 000 franków . Drugi Lucien Pothier stracił do Garina prawie 2 godziny i 50 minut.

Wyścig coraz prędzej się rozwijał. W 1905 postanowiono skrócić nieco etapy, wynoszące wcześniej ponad 400 km. Zamiast tego, wyścig został jednak wydłużony do jedenastu etapów, których liczbę sukcesywnie zwiększano również w kolejnych latach. W ostatniej edycji przedwojennej (w 1914 ), kolarze mieli do pokonania 15 etapów - w sumie 5 414 km. Pierwszy TdF lat międzywojennych był jednocześnie najdłuższym w historii - zwycięzca wyścigu ( Firmin Lambot ) musiał pokonać aż 5 560 km.

Dyrektorzy wyścigu

• 1903 - 1939 - Henri Desgrange
• 1947 - 1961 - Jacques Goddet
• 1962 - 1987 - Jacques Goddet i Felix Lévitan
• 1988 - Jacques Goddet i Xavier Louy
• 1989 - 2005 - Jean-Marie Leblanc
• 2006 - ? - Christian Prudhomme

Doping

We wczesnych latach Tour de France kolarze jako dopingu używali między innymi alkoholu i eteru , aby znieczulić się na ciągły ból w trakcie długiej jazdy. W późniejszych latach doping w TdF przybierał coraz bardziej skomplikowane i trudniejsze do wykrycia formy. Do walki z dopingiem zaangażowało się nie tylko UCI i organizatorzy Touru, ale także lokalne władze, policja i sądy .

Dnia 13 lipca 1967 Brytyjczyk Tom Simpson zmarł w trakcie wspinaczki na Mont Ventoux wskutek zawału serca spowodowanego nadużyciem amfetaminy . Dodatkowo, wpływ na jego śmierć mógł mieć ówczesny zakaz pobierania na trasie więcej niż czterech bidonów, czyli ok. dwóch litrów wody. Słowa, które powiedział przed śmiercią są znane do dziś "wsadźcie mnie na rower"^[1].

Tour de France 1998 był prawdopodobnie najbardziej skandalicznym w historii. Skandal wybuchł 8 lipca 1998 , gdy francuska policja aresztowała Willy'ego Voeta, jednego z lekarzy drużyny Festina . Oskarżono go o posiadanie dużej ilości nielegalnych recept na narkotyki , erytropoetynę (EPO), hormon wzrostu , testosteron i amfetaminę ^[2].

Jego prawnikiem był Thibault de Montbrial, zaś za jego wspólnika uznano Richarda Virenqua . Ujawnił potem wiele powszechnych praktyk ze świata kolarstwa. które opisał w książce Massacre a la Chaîne^[3]. Po procesie sądowym w 2000 , stało się oczywiste, że kierownictwo teamu Festina celowo organizowało doping w swoich szeregach. Jedną z ważniejszych decyzji było zatrudnienie doktora Erica Rijkaerta, który miał nadzorować procesy dopingowe w ekipie. Powszechnie wówczas stwierdzono, że doping jest niestety dość popularny, ale rzadko wykrywalny wśród kolarzy.

Dwa tygodnie po aresztowaniu Willy'ego Voeta, 23 lipca 1998, francuska policja przeprowadziła niezapowiedziane kontrole w pokojach hotelowych i autobusach zespołów i kolarzy. Środki dopingujące znaleziono w samochodach holenderskiej ekipy TVM^[4]. Następne wyścigi były zagrożone. Zaraz po tym jak wiadomość o akcji policji rozeszła się wśród zawodników w trakcie siedemnastego etapu rajdu, zorganizowali oni siedzący protest i odmówili kontynuowania rajdu. Po negocjacjach prowadzonych przez Jean-Marie Leblanc, dyrektora Tour de France, policja zgodziła się ograniczyć najcięższe praktyki, dzięki czemu zawodnicy zgodzili się kontynuować rajd. Wielu zawodników i drużyn zostało wykluczonych i jedynie 111 zawodników ukończyło etap, jadąc bez numerów startowych i w zupełnym spokoju.

W 2000 stało się jasne, że kierownictwo i lekarze drużyny Festina byli odpowiedzialni za doping wśród swoich zawodników. Richard Virenque , czołowy zawodnik Festiny w końcu przyznał się na procesie, po tym jak został wyśmiany za utrzymywanie, że jeśli był pod wpływem narkotyków, to nie był tego do końca świadomy ("à l'insu de mon plein gré")^[5].

Tuż przed Tourem 2003 Hiszpan Jesus Manzano udzielił jednej z hiszpańskich gazet wywiadu, w którym powiedział, że kierownictwo jego drużyny, Kelme zmuszało go do zażywania niedozwolonych substancji w trakcie Vuelta a Espana 2002 ^[6]. Wyjawił także techniczne szczegóły, w jaki sposób kolarze unikali wykrycia dopingu. Jego "nagrodą" był zakaz startu w Tourze 2004 .

Dowodów na istnienie dopingu nie brakowało, jednak w 2004 pojawiły się nowe wiarygodniejsze metody jego wykrywania. W styczniu, Philippe Gaumont zawodnik z drużyny Cofidis powiedział prowadzącym dochodzenie oraz prasie, że sterydy , hormony wzrostu , EPO i amfetamina były epizodem w drużynie^[7].

W tym samym roku Mistrz Świata w Jeździe Indywidualnej na Czas, David Millar został zdyskwalifikowany, gdyż był podejrzanym w sprawie wykrytej przez francuską policję, dotyczącej znalezienia narkotyków i środków dopingujących w siedzibie Cofidisu . Millar przyznał się do stosowania dopingu^[8]. Jego kara została skrócona za to, że pomógł w wykryciu sposobów, którymi kolarze unikają wykrywania dopingu.

Kontrowersje związane z dopingiem nie ominęły również siedmiokrotnego mistrza Lanca Armstronga , jednak nigdy nie było przeciw niemu dowodów. Częściowo podejrzenia rzucił na Armstronga jego kolega z włoskiej drużyny, lekarz Michele Ferrari, który przyznał się do zapisywania dopingu atletom . Pojawiły się również zarzuty mówiące, że Armstrong nie jest w stanie tak jeździć bez dopingu.

Pod koniec sierpnia 2005, miesiąc po tym jak Lance Armstrong odniósł po raz siódmy zwycięstwo, francuska gazeta sportowa L'Equipe twierdziła, że ma niepodważalne dowody na stosowanie przez Armstronga dopingu (EPO) w 1999 ^{[1] [9]}. Twierdzenia opierały się na testach starych próbek moczu przeprowadzonych przez Francuskie Laboratorium Narodowe Wykrywające Doping (fr. LNDD) dla celów naukowych. Armstrong zaprzeczył jakoby stosował EPO a kierownictwo wyścigów nie pociągnęło go do odpowiedzialności z powodu braku pewności co do pochodzenia badanej próbki, braku jej duplikatu oraz stosowanych metod badawczych do tak starej próbki. W tym samym roku Armstrong poddany został testowi na obecność hormonu glucocorticosteroid^[10], którego wynik był pozytywny. Armstrong tłumaczył to zewnętrznym stosowaniem maści zawierającej kortyzon na bolące "siodełko" i przedstawił receptę na tę maść. Zawartość wykrytej substancji znacznie przekraczała zawartość stosowaną w maściach.

Najbardziej niepokojącym środkiem dopingującym ostatnich lat jest erytropoetyna (EPO), hormon stymulujące czerwone krwinki. Jest ona łatwo podawalna i praktycznie niewykrywalna po zaledwie kilku dniach choć jej efekty pozostają przez kilka tygodni. EPO jest prawdopodobnie najpopularniejsza i najbardziej uniwersalna wśród zawodników Tour de France a władze zawodów wielokrotnie były krytykowane za brak bardziej zdecydowanych działań. Naukowcy odkryli, że obecnie stosowane metody wykrywania dopingu mogą powodować zafałszowanie wyników.

Obserwatorzy zauważyli, że średnia prędkość z jaką pokonywany jest Tour de France nadal wzrasta, podczas gdy unowocześnienia i ulepszenia w treningu i rowerach mają marginalne znaczenia. Twierdzą, że prędkość rośnie przede wszystkim dzięki narkotykom, które nie są możliwe do wykrycia obecnie stosowanymi testami antydopingowymi.

Zmarli

• 1995 ( 18 lipca , etap 15): Włoch Fabio Casartelli upadł na zjeździe z Col de Portet d'Aspet przy prędkości 88 km/h. Casartelli, który nie miał założonego kasku, zmarł w drodze do szpitala.
• 1967 ( 13 lipca , etap 13): Anglik Tom Simpson zmarł wskutek zawału serca na podjeździe pod Mont Ventoux . W jego krwi znaleziono amfetaminę i alkohol . Jego śmierć wymogła na organizatorach decyzję o rozpoczęciu kontroli antydopingowych.
• 1935 : Hiszpan Francisco Cepeda w trakcie zjazdu z Col du Galibier spadł z roweru uderzając głową o kamień. Po trzech dniach zmarł w szpitalu.
• 1910 : Francuz Adolphe Helière utonął w morzu w trakcie dnia odpoczynku.

Pierwsze trójki

Koszulki

Podczas wyścigu prowadzone są różne klasyfikacje zawodników, najlepszy kolarz w danej kategorii otrzymuje koszulkę jej lidera, w której kontynuuje wyścig na następnym etapie. Te koszulki to:

Le maillot jaune

Żółta koszulka (Le maillot jaune), zakładana przez lidera klasyfikacji generalnej, jest najcenniejsza. Jest przyznawana w oparciu o zsumowane czasy zawodnika ze wszystkich etapów. Zawodnik z najmniejszym czasem jest liderem. Desgrange utworzył ją w 1919 , gdyż chciał, aby lider wyróżniał się w peletonie. Wybrano żółty kolor koszulki, gdyż strony jego gazety L'Auto były właśnie żółte. Do klasyfikacji są także przyznawane tzw. bonusowe sekundy, odejmowane od czasu trzech najlepszych zawodników na metach etapów, bądź na premiach lotnych, na trasie etapów. W 2005, za podium etapów odejmowano kolejno: 20, 12 i 8 sekund, zaś za trzy czołowe miejsca na premiach lotnych: 6, 4 i 2 sekundy. Od TdF w roku 2008 bonifikaty zostały zlikwidowane.

Zielona koszulka (Le maillot vert) to koszulka sprinterów. Jedzie w niej lider klasyfikacji punktowej. Na końcu każdego etapu przyznawane są punkty za dojechanie na metę na czołowych pozycjach. W zależności od etapu, ich zwycięzcy otrzymują różną ilość punktów. I tak na przykład - zwycięzca etapu płaskiego - 35 punktów, pagórkowatego - 25 punktów, górskiego - 20 punktów, a jazdy na czas - 15 punktów. Punkty są przyznawane także za wcześniej wspomniane lotne premie - podobnie jak sekundy - 6 punktów dla zwycięzcy, 4 dla drugiego i 2 punkty dla trzeciego zawodnika. Pierwszym zwycięzcą klasyfikacji punktowej był, w 1953 roku, Szwajcar, Fritz Schaer. Najczęściej zaś z zielonym trykotem do domu wracał Niemiec, Erik Zabel - sześć zwycięstw z rzędu ( 1996 - 2001 )

W białej koszulce w czerwone grochy (Le maillot à pois rouges lub Polka dot jersey), jedzie najlepszy kolarz w klasyfikacji górskiej (tzw. góral). Podczas etapów górskich na trasie znajdują się premie górskie, skategoryzowane od kategorii pierwszej (trudne podjazdy) do czwartej (najłatwiejsze). Jest także piąta, specjalna kategoria, z najtrudniejszymi podjazdami wyścigu (tzw. hors category - HC). Dla porównania - zwycięzca premii górskiej czwartej kategorii otrzymuje 3 punkty, zaś zwycięzca premii hors category - 20 punktów. W roku 2006 wprowadzono nowy punkt do regulaminu: ostatnia górska premia kategorii pierwszej lub hc jest punktowana podwójnie.

Klasyfikacja została dodana do wyścigu w 1933 . Sama koszulka jest noszona przez kolarzy od 1975 roku. Rekordzistą zwycięstw w niej jest Francuz Richard Virenque , który wygrywał siedmiokrotnie ( 1994 - 1997 , 1999 , 2003 - 2004 ). Po sześć zwycięstw mają na swoim koncie Hiszpan Federico Bahamontes i Belg Lucien Van Impe .

Biała koszulka (Le maillot blanc) jest własnością najlepszego młodzieżowca (kolarza do lat 25), na podstawie czasów z klasyfikacji generalnej. Wprowadzono ją w 1978 . Najwięcej razy (3 z rzędu) zdobywał ją Jan Ullrich .

Istnieją także dwie mniej prestiżowe klasyfikacje, bez własnych koszulek. Pierwsza z nich to klasyfikacja aktywnych. Po każdym etapie komisja sędziowska wybiera kolarza, który na jego trasie był najaktywniejszy. W nagrodę kolarz na następny etap wyrusza z czerwonym numerem startowym. W historii prowadzono także klasyfikację generalną na najaktywniejszego, lecz od 2004 roku najaktywniejszy kolarz całego Touru nie jest wyłaniany. Druga z klasyfikacji to klasyfikacja drużynowa, ustalana na podstawie sumy czasów trzech najlepszych zawodników z każdego zespołu.

Na koniec każdego etapu liderzy danej kategorii są oficjalnie dekorowani poszczególnymi koszulkami.

Zwycięzcy klasyfikacji pobocznych

Gratyfikacje

• 450 000€ : zwycięzca wyścigu (żółta koszulka)
• 25 000€ : zwycięzca klasyfikacji sprinterskiej (zielona koszulka) i klasyfikacji górskiej (koszulka w grochy)
• 20 000€ : zwycięzca klasyfikacji młodzieżowej (biała koszulka)
• 50 000€ : zwycięstwo w klasyfikacji drużynowej
• 8 000€: zwycięstwo etapowe
• 10 000€ : zwycięstwo w czasówce drużynowej
• 800€ : zwycięstwo na premii sprinterskiej
• 350€ : dzień jazdy w żółtej koszulce
• 300€ : dzień jazdy w koszulkach: zielonej, białej i białej w czerwone grochy

Etapy

Płaskie

Najsłynniejszym płaskim etapem Tour de France jest etap z metą na Polach Elizejskich (Champs-Élysées) w Paryżu . Od 1975 kończy on trzytygodniową rywalizację, jest on wg przepisów normalnym etapem, liczy mniej więcej 170 km. Ostatnie 20 km takiego etapu składa się z okrążeń na bruku Pól Elizejskich (jednak znacznie łatwiejszego niż bruk z Paryż-Roubaix ). Najczęściej bywa on etapem przyjaźni, przeznaczonym dla sprinterów, gdyż czołówka klasyfikacji generalnej jest już ustalona. Bywały jednak wyjątki od tej zasady. W 1987 przed etapem na Polach Elizejskich liderem był Stephen Roche z 40-sekundową przewagą nad Pedro Delgado . Delgado zaatakował na trasie ostatniego etapu, licząc na odzyskanie zwycięstwa ostatniego dnia (ostatecznie jednak, peleton dogonił go i Roche wygrał Tour).

W 1989 etap do Paryża był 24-kilometrową czasówką . Dzięki świetnej postawie i zwycięstwu na niej, Greg LeMond został zwycięzcą całego Tour de France z przewagą zaledwie 8 sekund nad poprzednim liderem - Laurentem Fignonem .

Także etapy pierwszego tygodnia są najczęściej płaskie.

Wyścig na Champs-Élysées w Paryżu

Górskie

Pierwszym podjazdem w historii Tour de France był w 1903 Col de la République w Masywie Centralnym , lecz pierwszym szczytem ponad 1000 m był w 1905 Ballon d'Alsace (Balon Alzacki) w Wogezach . Od tego czasu na Ballon d'Alsace wspinano się 24-krotnie (ostatni raz 10 lipca 2005 , w stulecie pierwszej wspinaczki na szczyt) z czego czterokrotnie umieszczano tam metę etapów.

Inne najsłynniejsze podjazdy Tour de France to:

• Alpy
  • Col du Galibier (2642 m) - pierwszy raz pokonywany w 1911 , ostatnio w 2005 (premię górską wygrał tam Aleksander Winokurow ), 2003 ( Stefano Garzelli ) i 2002 ( Santiago Botero ). Często pojawia się na etapach do L'Alpe d'Huez
  • Col du Télégraphe (1566 m) - pierwszy raz pokonywany w 1911 , ostatnio w 2005 ( Santiago Botero ) i 2003 ( Pierrick Fédrigo ). Prowadzi z niego droga na Col du Galibier , dlatego zazwyczaj pojawia się na etapach razem z nim.
  • Col de l'Iseran (2770 m) - najwyższa przełęcz na trasie wyścigu i najwyższa przełęcz w Alpach. Pierwszy raz pokonana w 1938 , ostatnio w 2007 ( Jarosław Popowycz ). W 1996 trasa wyścigu miała biec również przez ta przełęcz, jednak z powodu złej pogody etap został skrócony.
  • Col d'Izoard (2361 m) - pierwszy raz w 1922 , ostatnio w 2003 (Aitor Garmendia) i 2000 ( Santiago Botero )
  • Col du Glandon (1924 m) - pierwszy raz w 1947 , ostatnio w 2004 ( Gilberto Simoni ) i 2001 (Laurent Roux)
  • Mont Ventoux (1912 m) - pierwszy raz w 1951 , ostatnio meta w 2009
  • L'Alpe d'Huez (1860 m) - pierwszy raz w 1952 , ostatnio meta w 2008 ( Carlos Sastre ), 2006 ( Frank Schleck ) wcześniej czasówki w 2004 ( Lance Armstrong ), 2003 ( Iban Mayo ) i 2001 ( Lance Armstrong )

• Pireneje
  • Col d'Aspin (1489 m) - pierwszy raz w 1910 , ostatnio w 2004 ( Michael Rasmussen ), 2003 ( Sylvain Chavanel ) i 2001 ( Bobby Julich )
  • Col d'Aubisque (1709 m) - pierwszy raz w 1910 , ostatnio w 2005 ( Cadel Evans ), 2002 ( Laurent Jalabert ) i 2000 (Javier Ochoa)
  • Col du Tourmalet (2115 m) - pierwszy raz w 1910 , ostatnio w 2003 ( Sylvain Chavanel ), 2002 ( Lance Armstrong ), 2001 (Sven Montgomery) i 2010 ( Andy Schleck )
  • Luz Ardiden (1720 m) - pierwszy raz w 1985 , ostatnio w 2003 ( Lance Armstrong ) i 2001 (Roberto Laiseka)
  • Plateau de Beille (1760 m) - pierwszy raz w 1998 , ostatnio w 2004 ( Lance Armstrong )

Za granicą

Wiele etapów rozgrywanych jest za granicą (w Niemczech , Beneluksie , Szwajcarii , Hiszpanii , Andorze , Wielkiej Brytanii , Monako , Irlandii i we Włoszech ). W planach jest także rozpoczęcie Touru od etapu w Nowym Jorku lub jednej z francuskich kolonii zamorskich. Póki co jednak, organizatorzy odkładają te plany z powodów logistycznych .

Miejsca startów wyścigu poza Francją:

Najczęściej zagraniczne etapy kończono w:

• Genewie - 10-krotnie
• Brukseli - 9-krotnie
• Liège - 9-krotnie
• Luksemburgu - 7-krotnie
• Charleroi - 6-krotnie
• Forest-Vorst - 6-krotnie
• Monako - 6-krotnie
• Lozannie - 5-krotnie
• Fryburgu - 4-krotnie
• Jambes - 4-krotnie
• Namur - 4-krotnie
• Sestriere - 4-krotnie

Terminologia

Flamme rouge

Większość terminów używanych w Tour de France jest także używana w innych wyścigach kolarskich. Istnieje jednak kilka wyrażeń specyficznych dla Touru.

• course - cała kolumna wyścigu od tête de la course (grupa prowadząca) do arriere de la course (grupa zamykająca stawkę)
• hors catégorie - góra "ponad kategorią", niesamowicie trudna do pokonania
• flamme rouge - trójkątna, czerwona chorągiewka wisząca w centrum łuku reklamowego na kilometr przed metą - w slangu kolarskim oznacza po prostu kilometr do mety
• lanterne rouge - czerwona latarnia - określenie dla ostatniego kolarza w klasyfikacji generalnej
• tifosi - włoscy fani
• voiture balai - samochód sędziowski, który jedzie na końcu wyścigu i zbiera z trasy kolarzy, którzy nie są w stanie jechać dalej, bądź mają zbyt dużą stratę do peletonu. W Polsce odpowiednikiem jest tzw. trupiara.

Przeciętny uczestnik

Każdy zawodnik startujący w Tour de France musi mieć świetne warunki i być świetnie przygotowanym. Najlepiej pokazuje to analiza zawodników z Tour de France 2005 :

• Najwyższy zawodnik - Johan Van Summeren - 1,98 m
• Najniższy zawodnik - Samuel Dumoulin - 1,58 m
• Najcięższy zawodnik - Magnus Bäckstedt - 95 kg
• Najlżejszy zawodnik - Leonardo Piepoli - 57 kg
• Najniższe tętno w spoczynku - Chris Horner i Laurent Lefevre - 35 uderzeń na minutę
• "Przeciętny" kolarz wyścigu 2005 miał 1,79 m wzrostu, ważył 71 kg, a jego tętno w spoczynku wynosiło 50 uderzeń na minutę.

Rekordy

Zwycięstwa

• 7. Lance Armstrong   Stany Zjednoczone od 1999 do 2005
• 5. Jacques Anquetil   Francja 1957 i od 1961 do 1964
• 5. Eddy Merckx   Belgia od 1969 do 1972 i w 1974
• 5. Bernard Hinault   Francja 1978 , 1979 , 1981 , 1982 oraz 1985
• 5. Miguel Induráin   Hiszpania od 1991 do 1995

Drugie miejsca

• 6. Joop Zoetemelk   Holandia
• 5. Jan Ullrich   Niemcy
• 3. Raymond Poulidor   Francja

Dni w koszulce lidera

• 111. Eddy Merckx   Belgia
• 83. Lance Armstrong   Stany Zjednoczone
• 79. Bernard Hinault   Francja
• 60. Miguel Induráin   Hiszpania
• 52. Jacques Anquetil   Francja

Najlepszy góral

• 7. Richard Virenque   Francja od 1994 do 1997 , 1999 , 2003 i 2004
• 6. Federico Bahamontes   Hiszpania 1954 , 1958 , 1959 i od 1962 do 1964
• 6. Lucien Van Impe   Belgia 1971 , 1972 , 1975 , 1977 , 1981 i 1983

Najlepszy sprinter

• 6. Erik Zabel   Niemcy od 1996 do 2001
• 4. Sean Kelly   Irlandia 1982 , 1983 , 1985 i 1989
• 3. Jan Janssen   Holandia 1964 , 1965 i 1967
• 3. Eddy Merckx   Belgia 1969 , 1971 i 1972
• 3. Freddy Maertens   Belgia 1976 , 1978 i 1981
• 3. Dżamolidin Abdużaparow   Uzbekistan 1991 , 1993 i 1994

Zwycięstwa etapowe

• 34. Eddy Merckx   Belgia
• 28. Bernard Hinault   Francja
• 25. André Leducq   Francja

Zwycięstwa etapowe w jednym Tourze

• 8. Eddy Merckx   Belgia w 1970 i 1974
• 8. Charles Pélissier   Francja w 1930
• 8. Freddy Maertens   Belgia w 1976

Zwycięstwa etapowe - kraje

• 653.   Francja
• 451.   Belgia
• 247.   Włochy
• 152.   Holandia
• 101.   Hiszpania

Najwięcej startów

• 16. Joop Zoetemelk   Holandia
• 15. Lucien Van Impe   Belgia
• 15. Guy Nulens   Belgia
• 14. Raymond Poulidor   Francja
• 14. André Darrigade   Francja
• 14. Sean Kelly   Irlandia

Starty Polaków

• Dariusz Baranowski (1997 - 87., 1998 - 12., 2000 - 30., 2002 - 24., 2004 - 94.)
• Tomasz Brożyna (2001 - 21.)
• Grzegorz Gwiazdowski (2000 - 106.)
• Zenon Jaskuła (1992 - nie ukończył, 1993 - 3. + wygrany etap, 1995 - 46., 1996 - nie ukończył, 1997 - 59.)
• Czesław Lang (1984 - 93., 1985 - 89., 1987 - nie ukończył)
• Marek Leśniewski (1996 - nie ukończył)
• Lech Piasecki (1987 - nie ukończył, lider po 1. i 2. etapie)
• Zbigniew Spruch (1993 - nie ukończył, 1996 - nie ukończył, 1999 - nie ukończył)
• Marek Szerszyński (1993 - nie ukończył)
• Piotr Wadecki (2001 - 68., 2002 - 43.)
• Cezary Zamana (1994 - 100.)
• Sylwester Szmyd (2008 - 26.)
• Marcin Sapa (2009 - 146.)

Zobacz też

• Tour de France 2009
• Tour de France 2008
• Tour de France 2007
• Tour de France 2006
• Tour de France 2005
• ProTour
• UCI
• Tour de Pologne

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona Tour de France