Idee przed 1945 r.
Próby zjednoczenia narodów
Europy
miały wielokrotnie miejsce w historii
kontynentu
od upadku
Cesarstwa Rzymskiego
.
Początki europejskiej idei integracji międzynarodowej sięgają już
starożytności
. W wypowiedziach myślicieli
starożytnych
, m.in.
Talesa z Miletu
, na temat potrzeby jednoczenia się ludzi w coraz szersze organizmy społeczne – państwa, występują dwie przesłanki:
- Jedna dotyczy skutków likwidacji granic między dotychczasowymi małymi państwami, skutków wyrażających się likwidacją przyczyn prowadzenia wojen o poszerzenie
terytorium
;
- druga natomiast – wzmocnienia siły w stosunki do otoczenia zewnętrznego, szczególnie jeśli jest ono niebezpieczne i nieprzyjazne dla niezintegrowanych jeszcze sąsiadujących i często walczących ze sobą małych państw. Integracja międzynarodowa miała być podstawą wewnętrzną i zewnętrzną bezpieczeństwa uczestników integracji.
Podobnie jak w starożytności, dyskusje na temat zjednoczonej
Europy
w
średniowieczu
miały również dwa aspekty: obronny i ekspansjonistyczny.
- Podobnie było w przypadku aspektu ekspansjonistycznego, który przewidywał pokonanie Turcji i schrystianizowanie jej. Przykładem misji ekspansjonistycznej były
wyprawy krzyżowe
na
Bliski Wschód
, mające na celu zjednoczenie władców krajów katolickich.
Frankońskie
imperium
Karola Wielkiego
i
Święte Cesarstwo Rzymskie Narodu Niemieckiego
na setki lat połączyły wielkie obszary pod luźną administracją. W
XIX wieku
taką próbą była unia celna pod władzą
Napoleona
, a w
XX wieku
podboje
hitlerowskich Niemiec
, jednak obie zakończyły się niepowodzeniem. Różnorodność językowa i kulturowa
Europy
czyniły próby oparte na prawach dynastycznych albo narzucone przez podboje wojenne niepewnymi i skazanymi na niepowodzenie.
Gdy
Arabowie
podbili starożytne centra
chrześcijaństwa
w
Syrii
i
Egipcie
w
VIII stuleciu
, pojęcie
"chrześcijaństwa"
stawało się zasadniczo pojęciem zjednoczonej Europy, ale zawsze bardziej ideałem niż rzeczywistością.
Wielka schizma
między
prawosławiem
a
katolicyzmem
uczyniła dyskusyjnym samo pojęcie "chrześcijaństwa". Po zdobyciu
Konstantynopola
przez
Turków
w
1453
r., pojawiła się propozycja pokojowego zjednoczenia Europy przeciw wspólnemu nieprzyjacielowi –
Jerzemu z Podiebradów
,
husyckiemu
królowi
Czech
– w
1464
zaproponowano utworzenie unii chrześcijańskich narodów przeciw
Turkom
.
Otton III
marzył o odrodzeniu Cesarstwa Rzymskiego, w którym cesarzowi podlegałyby równe sobie królestwa. Zachowała się miniatura przedstawiająca cztery postacie w koronach, składające Ottonowi III dary. Owe postacie to personifikacje królestw:
Rzymu
,
Galii
,
Germanii
i Sklawinii.
Bolesław Chrobry
miał zapewne, w myśl zamiarów Ottona III, być królem tej ostatniej.
W
1728
opat Charles de Saint-Pierre zaproponował utworzenie europejskiej ligi 18 suwerennych państw, ze wspólnym skarbem, bez granic i z unią gospodarczą.
Po rewolucji amerykańskiej
1776
r. i ogłoszeniu
Deklaracji Niepodległości
wizja
Stanów Zjednoczonych Europy
podobnej do
Stanów Zjednoczonych Ameryki
była podzielana przez kilku wybitnych Europejczyków zwłaszcza
La Fayette'a
i
Tadeusza Kościuszkę
. W
1795
r. propozycję kongresu dla wiecznego pokoju wniósł
Immanuel Kant
.
Kontynentalny system
Napoleona Bonaparte
, ogłoszony w listopadzie
1806
w postaci
embarga
dla
brytyjskich
towarów interesie
francuskiej
hegemonii
, wykazał skuteczność, ale też i niedostatki ponadnarodowego systemu ekonomicznego dla Europy.
Po upadku Napoleona w
1815
r. na
kongresie wiedeńskim
powstał
Związek Niemiecki
(Deutscher Bund), jako luźne stowarzyszenie trzydziestu ośmiu niemieckich krajów. W
1834
r. powstała niemiecka unia celna (Zollverein), która miała ułatwić handel i zmniejszyć wewnętrzną konkurencję.
W
1843
r. włoski pisarz i polityk
Giuseppe Mazzini
zaproponował utworzenie federacji republik europejskich, a w
1847
r. pojawiła się najbardziej znana wczesna propozycja pokojowego zjednoczenia, na bazie współpracy i równości członkostwa, wysunięta przez
Wiktora Hugo
. Początkowo wyszydzona, powróciła w
1851
r.
Dyskusje nad integracją międzynarodową prowadzone na przełomie
XVIII
i
XIX
wieku, w tzw. Epoce przyspieszonego rozwoju kapitalizmu w
Europie Zachodniej
, zostały wzbogacone o dwa ważne elementy: o problematykę ekonomiczną oraz o kwestię suwerenności narodowej państwa. Te dwa aspekty pozostają aktualne, zarówno we współczesnych dyskusjach, jak i praktycznych przedsięwzięciach integracyjnych.
Po kataklizmie
I wojny światowej
kilku europejskich myślicieli wysunęło ponownie ideę zjednoczonej politycznie Europy. W
1923
r. austriacki książę Coudenhove-Kalergi założył
Ruch Paneuropejski
i w
1926
r. gościł w
Wiedniu
pierwszy Kongres Paneuropejski. Wysunięta doktryna Paneuropy, uważana za podstawę bazową wszystkich europejskich wspólnot.
W
1929
Aristide Briand
, francuski
premier
, wygłosił mowę na forum
Ligi Narodów
, w której zaproponował ideę federacji narodów europejskich opartej na solidarności i współpracy politycznej i społecznej, co spotkało się z poparciem wielu wybitnych ekonomistów, wśród nich
Johna Maynarda Keynesa
.
W
1931
r. francuski polityk
Édouard Herriot
opublikował książkę Stany Zjednoczone Europy.
Wielka depresja
, rozwój
faszyzmu
i późniejsza
druga wojna światowa
zahamowały ruch na rzecz unifikacji Europy.
W
1940
r. sukcesy wojenne Niemiec i plany utworzenia
Tysiącletniej Rzeszy
zachęciły niemieckich ekonomistów do wysunięcia propozycji scentralizowanej unii europejskiej z jednolitym europejskim obszarem gospodarczym i ustalonymi wewnętrznymi kursami wymiany walut. W
1943
r. niemiecki minister spraw zagranicznych
Joachim von Ribbentrop
ostatecznie zaproponował utworzenie takiej instytucji ze strukturą wykazującą kilka podobieństw do współczesnej
Unii Europejskiej
, oczywiście bez jej
demokratycznych
struktur. Byłaby to wspólna waluta, bank centralny w
Berlinie
, zasada regionalizmu, wspólna polityka pracy i porozumienia gospodarcze. Proponowano włączyć do niej
Niemcy
,
Włochy
,
Francję
,
Danię
,
Norwegię
,
Finlandię
,
Słowację
,
Węgry
,
Bułgarię
,
Rumunię
,
Chorwację
,
Serbię
,
Grecję
i
Hiszpanię
.
Idea nowej Europy była poruszana przez okupantów:
- Minister bez teki rządu
Rzeszy
Arthur Seyss-Inquart
powiedział: Nowa Europa solidarności i współpracy między wszystkimi jej obywatelami szybko doprowadzi do pomyślności, gdy zostaną usunięte narodowe granice ekonomiczne;
- francuski minister w
rządzie Vichy
Jacques Benoist Mechin powiedział, że Francja musi porzucić nacjonalizm i uzyskać honorowe miejsce we Wspólnocie Europejskiej.
Taka kierowana przez Niemcy Europa miałaby być przeciwwagą dla komunistycznego
Związku Radzieckiego
i
brytyjskiej
dominacji w handlu światowym. Jednak niemiecka inicjatywa była dominacją opartą na hitlerowskich podbojach i dlatego trudno ją uznać za prawdziwego poprzednika przyszłej
Unii Europejskiej
.
W
1943
r.
Jean Monnet
, członek francuskiego Narodowego Komitetu Wyzwolenia rządu Wolnych Francuzów na uchodźstwie w
Algierze
, uważany przez wielu za architekta europejskiej jedności, oświadczył: ...Pokój w Europie nie zostanie osiągnięty, jeżeli państwa odbuduje się na bazie suwerenności narodowej. Kraje Europy są zbyt małe, aby mogły gwarantować swoim obywatelom dobrobyt i rozwój społeczny. Państwa europejskie muszą stworzyć między sobą federację....
Nowy impuls po 1945 r.
Szczególnie szybki rozwój idei integracyjnej w Europie nastąpił w II poł.
XX
wieku, po zakończeniu
II wojny światowej
. Pojawiło się silne dążenie do utworzenia wspólnoty europejskiej, która pozwoliłaby odbudować
Europę
po katastrofalnych wydarzeniach
drugiej wojny światowej
i zapobiec wojnie w przyszłości. Po 1945 ludzie najbardziej potrzebowali nadziei, toteż idea jedności europejskiej miała większe niż kiedykolwiek szanse poparcia. Wszystkie kraje Europy miały świadomość swoich kłopotów i słabości. Odpowiedzią na te problemy mogła być tylko, i to praktycznie realizowana, idea jedności politycznej i gospodarczej. Skoro dość szybko okazało się, że kraje
Europy Środkowowschodniej
zostały przemocą wyłączone z możliwości budowy demokracji i z uczestnictwa w ogólnoeuropejskiej integracji, skoncentrowano się na
Europie Zachodniej
.
Pierwszą jaskółką zwiastującą jednoczenie się państw
Europy Zachodniej
był powołany do życie w czerwcu 1947 w Paryżu Komitet Koordynacyjny Ruchów Międzynarodowych na Rzecz Jedności Europejskiej. W grudniu 1947 organizacja ta przybrała nazwę Międzynarodowy Komitet Ruchów na Rzecz Jedności Europejskiej. Punktem przełomowym był Kongres Europejski w
Hadze
, który trwał od 8 do 10 maja 1948. Kongres jednomyślnie wyraził pragnienie utworzenia zjednoczonej Europy. Wszystkie kraje w nim uczestniczące zdawały sobie sprawę, że upieranie się przy narodowej niepodległości i utrzymywanie narodowej suwerenności to rzecz przestarzała. Historyczny kongres haski wytyczył w podstawowych zarysach politykę zjednoczenia Europy. Jak pisał
Józef Retinger
: w Hadze położono fundamenty pod wszystko to, co miało wyznaczać postęp idei europejskiej w następnym dziesięcioleciu. Wszystkie wielkie traktaty europejskie wyrosły z podatnego gruntu tego śmiałego zebrania. Jednocześnie ustanowiono zasady i doktryny jedności europejskiej. Kongres nadał ton i rozmach działalności europejskiej na przyszłe lata.
Aby to urzeczywistnić, wielu polityków wspierało ideę utworzenia jakiejś formy europejskiej federacji czy rządu.
Winston Churchill
19 września 1946 wygłosił na uniwersytecie w
Zurychu
mowę, w której wezwał do utworzenia Stanów Zjednoczonych Europy, podobnych do Stanów Zjednoczonych Ameryki. Bezpośrednim wynikiem tego przemówienia było utworzenie w 1949 Rady Europy.
Rada Europy
była (i dalej pozostaje) instytucją o raczej ograniczonych prerogatywach, jako swoisty ekwiwalent
Narodów Zjednoczonych
, aczkolwiek wypracowała pewne formy uprawnień w dziedzinie praw człowieka, jak
Europejski Trybunał Praw Człowieka
.
Inauguracyjne posiedzenie Rady Europy odbyło się w
Strasburgu
8 sierpnia 1949. Obok flag dwunastu państw członkowskich (jeszcze bez
Niemiec
i
Austrii
) była również flaga Ruchu Europejskiego: zielone E na białym tle. Według projektodawców Rada Europy miała być pierwszym instytucjonalnym krokiem do utworzenia ponadnarodowego rządu Europy. W ramach Rady wyodrębniono Komitet Ministrów, Parlamentarne Zgromadzenie Doradcze i niezależny Sekretariat, prototypy rządu, parlamentu i administracji publicznej. Działacze Ruchu pragnęli aby Zgromadzenie funkcjonowało jak prawdziwy Parlament Europejski. W budowie nowej Europy, na razie tylko w niecałej części zachodniej, Ruch Europejski odgrywał rolę kluczową. Nastroje panujące w Radzie Europy oddają słowa Paula Henriego Spaaka, który 26 sierpnia 1949 powiedział: najbardziej niezdecydowani, najwięksi sceptycy muszą uznać fakt, że od dziś istnieje świadomość europejska.
Po
kongresie haskim
rozpoczęła się seria konferencji Ruchu Europejskiego. Pierwsza, która odbyła się w
Brukseli
w lutym 1949, poświęcona była sprawom politycznym i organizacyjnym. W dwa miesiące później w
Westminsterze
zorganizowano wielką konferencję na temat polityki gospodarczej. Jako cel na przyszłość wysunięto propozycję utworzenie wspólnego rynku. W grudniu tego samego roku w
Lozannie
odbyła się konferencja poświęcona kulturze. W rezolucjach wezwano do utworzenia Europejskiego Centrum Kultury, Uniwersytetu Europejskiego oraz
Europejskiego Centrum Badań Jądrowych
. Z czasem powołano do życia wszystkie te ośrodki. W czerwcu 1950 w
Rzymie
odbyła się konferencja poświęcona polityce socjalnej.
Ziarno idei integracji rzucone w nowych powojennych realiach na kongresie haskim zaowocowało już wkrótce, w latach pięćdziesiątych i później, kolejnymi formami i etapami integracji międzynarodowej w Europie, i tak jest do chwili obecnej mimo różnych zahamowań i kryzysów. Punktem przełomowym dla idei integracji Europy było podpisanie przez państwa zachodniej Europy
traktatów rzymskich
w 1957, na mocy których powstała
Europejska Wspólnota Gospodarcza
i
EURATOM
.
Trzy wspólnoty
6 państw członkowskich EWWS
Unia Europejska
wyrosła z
Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali
, powołanej na podstawie
traktatu paryskiego
, podpisanego w
1951
r. przez sześciu członków założycieli:
Belgię
,
Holandię
i
Luksemburg
(
kraje Beneluksu
),
Niemcy Zachodnie (RFN)
,
Francję
i
Włochy
. Celem EWWiS było utworzenie wspólnej puli produkcji węgla i stali, aby zapobiec wojnie gospodarczej. Było to urzeczywistnienie planu opracowanego przez
Jeana Monneta
, a upowszechnionego przez francuskiego ministra spraw zagranicznych
Roberta Schumana
.
9 maja
1950
Schuman przedstawił propozycję utworzenia zorganizowanej Europy twierdząc, że jest to niezbędne do utrzymania pokojowych stosunków. Propozycja ta, znana jako Deklaracja Schumana, jest uważana za początek dzisiejszej Unii Europejskiej, która potem wybrała dzień 9 maja za
Dzień Europy
. Brytyjczycy zostali zaproszeni do uczestnictwa, ale odmówili, aby nie rezygnować z narodowej suwerenności.
W ślad za EWWiS poszły próby utworzenia, przez te same kraje, Europejskiej Wspólnoty Obronnej i Europejskiej Wspólnoty Politycznej. Celem EDC było ustanowienie wspólnej europejskiej armii pod wspólną kontrolą, aby Niemcy Zachodnie mogły się ponownie bezpiecznie uzbroić i stawić czoła radzieckiemu zagrożeniu. EPC miała być zaczątkiem federacji państw europejskich. Jednak francuskie Zgromadzenie Narodowe odmówiło ratyfikowania traktatu EDC, co doprowadziło do zaniechania pomysłu, a potem odłożenia na półkę także EPC. Idea obu instytucji żyje jednak, choć w zmodyfikowanej formie, w późniejszych opracowaniach, jak Europejska Współpraca Polityczna (European Political Co-operation, także EPC), filar o nazwie Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa ustanowiony przez
traktat z Maastricht
(Common Foreign and Security Policy, CFSP), czy
Europejskie Siły Szybkiego Reagowania
(European Rapid Reaction Force), obecnie w trakcie formowania.
Europejska Wspólnota Energii Atomowej
(European Atomic Energy Community) została powołana do życia w
1958
r. Euratom miał z kolei połączyć narodowe zasoby nuklearne tych krajów. Głównymi celami tej organizacji było wspólne pokojowe wykorzystanie energii jądrowej, rozwój badań, ustalenie jednolitych norm ochrony radiologicznej.
Po niepowodzeniu inicjatyw EDC i EPC sześć krajów założycielskich spróbowało dalszej integracji, tworząc w
1958
r. kolejną instytucję –
Europejską Wspólnotę Gospodarczą
(European Economic Community, EEC) funkcjonującą jako międzynarodową organizację gospodarczą. EWG przyczyniania się do rozwoju ekonomicznego państw członkowskich, zacieśniania współpracy między nimi, ustanowienia swobody przepływu towarów, osób, usług i kapitału (unia celna między krajami członkowskimi, oparta na czterech wolnościach). EWG stała się najważniejszą z 3 europejskich wspólnot integracyjnych i była bezsprzecznie najważniejszą z tych trzech wspólnot, do tego stopnia, że jej nazwa została potem zmieniona na
Wspólnotę Europejską
, która została formalnie ustanowiona w
traktatach rzymskich
w
1957
r. i weszła w życie
1 stycznia
1958
r. Sygnatariuszami byli przedstawiciele:
Przekształcenie się tych wspólnot w dzisiejszą Unię Europejską składa się z dwóch równoległych procesów.
- Pierwszym procesem jest ewolucja strukturalna i zmiany instytucjonalne w kierunku utworzenia ściślejszego bloku z większą ilością kompetencji na poziomie ponadnarodowym, co można nazwać pogłębianiem Unii.
- Drugim procesem jest rozszerzanie wspólnot (i potem Unii) z 6 do 27
państw członkowskich
, co określamy mianem
poszerzania Unii
.
Ojcowie współczesnej Europy
Powstanie
Unii Europejskiej
nie byłoby możliwe bez ludzi, których nazywa się
Ojcami współczesnej Europy
. W poczet Ojców integracji europejskiej[1] zalicza się ośmiu polityków, którzy mieli największy wpływ na powstanie
Wspólnot Europejskich
:
(w kolejności alfabetycznej)
Instytucje Unii Europejskiej
UE
jako organizacja o zasięgu międzynarodowym posiada organy mające na celu usprawnić pole do dialogu między członkami UE i pomagać we wspólnym zarządzaniu Unią. Główne instytucje to:
Budynek Komisji Europejskiej w Brukseli nocą
Instytucje te wspierane są przez organy pomocnicze, takie jak:
Kalendarium
-
28 czerwca
1919
r. - Utworzenie
Ligi Narodów
.
-
14 marca
1947
r. - Podpisanie Unii Celnej Beneluksu.
-
17 marca
1948
r. - Pakt Brukselski
-
16 kwietnia
1948
r. - Utworzenie Europejskiej Organizacji Wspólnoty Gospodarczej
-
7
–
10 maja
1948
r. –
kongres haski
.
-
5 maja
1949
r. – narody
Zachodniej Europy
tworzą
Radę Europy
. Jest to pierwszy krok w kierunku nawiązania współpracy, którą sześć krajów zamierza pogłębiać.
-
9 maja
1950
r. – francuski minister spraw zagranicznych
Robert Schuman
przedstawia
plan zacieśnienia współpracy
. Od tego czasu
9 maja
obchodzony jest jako
Dzień Europy
.
-
20 czerwca
1950
r. - Na Konferencji Paryskiej
Francja
,
Niemcy
,
Włochy
,
Belgia
,
Holandia
i
Luksemburg
akceptują plan
Schumana
-
18 kwietnia
1951
r. –
Belgia
,
Francja
,
Holandia
,
Luksemburg
,
Niemcy
i
Włochy
podpisują
traktat paryski
mający wprowadzić wspólny zarząd dla przemysłu ciężkiego – węgla i stali.
-
1
-
3 czerwca
1955
r. –
Konferencja messyńska
– decyzja o powstaniu
Euroatomu
-
25 marca
1957
r. –
traktaty rzymskie
.
-
1 stycznia
1958
r. – na mocy traktatów rzymskich kraje
EWWiS
założyły
EWG
.
-
30 lipca
1962
r. – wspólna polityka rolna mająca na celu kontrolę nad produkcją żywności.
-
20 lipca
1963
r. –
EWG
podpisuje pierwszą dużą umowę międzynarodową- Konwencja z Yaounde mającą pomóc 18 byłym koloniom w
Afryce
.
-
8 kwietnia
1965
r. –
Traktat Fuzyjny - Traktat ustanawiający Jedną Radę i Jedną Komisję Wspólnot Europejskich
.
-
1 lipca
1967
r. - Wejście w życie
Traktatu Fuzyjnego
-
1 lipca
1968
r. – sześć krajów znosi cła na importowane towary, umożliwiając po raz pierwszy swobodny handel.
-
1 stycznia
1973
r. – nowe państwa członkowskie:
Dania
,
Irlandia
,
Wielka Brytania
. (w sumie 9 krajów).
-
1 stycznia
1999
r. –
euro
w w transakcjach handlowych i finansowych.
-
26 marca
2000
r. – Grecja przystępuje do Układu z Schengen.
-
1 lutego
2001
r. –
traktat nicejski
.
-
25 marca
2001
r. – Dania, Finlandia, Szwecja oraz kraje
EFTA
– Islandia i Norwegia przystępują do Układu z Schengen.
-
1 stycznia
2002
r. – pojawiają się
banknoty
i
monety
euro
(
€
) w powszechnym obiegu krajów
unii walutowej
.
Banknoty
są jednakowe dla wszystkich krajów.
Monety
mają wspólny
awers
, informujący o ich wartości, lecz różny narodowy
rewers
.
-
13 grudnia
2002
r. – finał negocjacji pomiędzy 10 państwami Europy Środkowej i Południowej a
UE
w
Kopenhadze
.
-
31 marca
2003
r. – w ramach polityki zagranicznej i bezpieczeństwa
UE
bierze udział w operacjach utrzymywania pokoju na
Bałkanach
, początkowo w byłej
Jugosławii
, a następnie w
Bośni
i
Hercegowinie
. W obu przypadkach siły pod wodzą
UE
zastępują jednostki
NATO
.
-
16 kwietnia
2003
r. – przedstawiciele rządów 15 państw członkowskich i 10 kandydujących podpisali w
Atenach
traktat akcesyjny
rozszerzający Unię
-
1 maja
2004
r. – nowe państwa członkowskie:
Cypr
,
Estonia
,
Litwa
,
Łotwa
,
Malta
,
Polska
,
Republika Czeska
,
Słowacja
,
Słowenia
i
Węgry
(w sumie 25 krajów).
-
29 października
2004
r. – 25 krajów UE podpisuje
Traktat ustanawiający Konstytucję dla Europy
.
-
1 lutego
2005
r. – w życie wchodzi Stowarzyszenie Porozumienia pomiędzy
UE
i
Chorwacją
-
25 kwietnia
2005
r. –
Bułgaria
i
Rumunia
podpisały traktat akcesyjny w
Luksemburgu
-
29 maja
2005
r. –
Francuzi
, jako pierwszy kraj UE, wyraźną większością głosów odrzucili w referendum konstytucję Unii Europejskiej.
-
29 października
2006
r. – ogłoszenie wyników międzynarodowego konkursu na logo rocznicowe
UE
– zwycięzcą Szymon Skrzypczak z
Poznania
-
1 stycznia
2007
r. – nowe państwa członkowskie:
Bułgaria
i
Rumunia
(w sumie 27 krajów).
Słowenia
dołączyła do strefy
euro
-
21
–
23 czerwca
2007
r. – szczyt
Unii Europejskiej
w
Brukseli
dotyczący zmiany systemu głosowania w
Radzie UE
.
-
27 czerwca
2007
r. –
Parlament Europejski
i
Rada Europejska
wydały rozporządzenie regulujące stawki
roamingowe
na terenie 27 państw
UE
(połączenia wykonywane za granicą 0,49
€
+
VAT
, odbierane za granicą 0,24
€
+
VAT
) – tzw. Eurotaryfa
-
1 września
2007
r. – obowiązek uruchomienia Eurotaryfy przez wszystkich operatorów komórkowych na terenie
UE
-
13 grudnia
2007
r. – szczyt UE w
Lizbonie
i podpisanie
traktatu lizbońskiego
-
21 grudnia
2007
r. – symboliczne otwarcie granic w ramach
Układu z Schengen
w Worku Turoszowskim, na
trójstyku
granic
polskiej
,
czeskiej
i
niemieckiej
-
1 stycznia
2008
r. –
euro
– walutą na
Cyprze
i
Malcie
-
1 stycznia
2009
r. –
euro
– walutą na
Słowacji
-
1 grudnia
2009
r. - wejście w życie
Traktatu Lizbońskiego
Historia rozszerzania Unii Europejskiej
Uzyskanie członkostwa w
UE
wymaga spełnienia szeregu warunków, tzw.
kryteria kopenhaskie
. Kraj starający się o przynależność do europejskiej wspólnoty musi w części znajdować się na terytorium
Europy
, mieć demokratyczny rząd i wolnorynkową gospodarkę oraz przestrzegać praw Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw człowieka i Podstawowych Wolności. Zobowiązany jest także do zaakceptowania i wprowadzenia w życie prawodawstwa
UE
oraz wszystkich układów traktatowych. Jak napisano w
traktacie z Maastricht
, każdy kraj członkowski oraz
Parlament Europejski
muszą zgodzić się na każde planowane rozszerzenie wspólnoty. Samo przystąpienie w poczet członków Unii Europejskiej określa się mianem akcesja (
ang.
accession). Jest to przyjęcie nowych państw do UE.
|
Rozszerzenia UE |
---|
Historia rozszerzeń UE
1952
–
58
– państwa założycielskie:
Belgia
,
Francja
,
Holandia
,
Luksemburg
,
RFN
,
Włochy
1973
– pierwsze rozszerzenie:
Dania
,
Irlandia
,
Wielka Brytania
1981
– drugie rozszerzenie:
Grecja
1986
– trzecie rozszerzenie:
Hiszpania
i
Portugalia
1995
– czwarte rozszerzenie:
Austria
,
Finlandia
,
Szwecja
2004
– piąte rozszerzenie, część I:
Cypr
,
Czechy
,
Estonia
,
Litwa
,
Łotwa
,
Malta
,
Polska
,
Słowacja
,
Słowenia
,
Węgry
2007
– piąte rozszerzenie, część II:
Bułgaria
,
Rumunia
? – planowane na przyszłość rozszerzenie
UE
o
Chorwację
,
Macedonię
i
Turcję
Zakładana ekspansja
UE
na
2010
r.
Docelowy obszar
UE
|
|
Państwa założycielskie
Pierwsze rozszerzenie
Wielka Brytania, obawiając się wstąpienia do Wspólnoty z powodu ryzyka zaszkodzenia jej handlowi ze
Wspólnotą Narodów
, ustanowiła w
1960
r. alternatywną organizację,
Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu
, (European Free Trade Association). Był to jedynie obszar wolnego handlu, a nie unia celna. Do
EFTA
weszły też w tym czasie
Austria
,
Dania
,
Norwegia
,
Portugalia
,
Szwecja
i
Szwajcaria
, a
Islandia
przystąpiła w
1970
r.
Ponieważ handel ze Wspólnotą Narodów malał, a rósł udział handlu europejskiego, Wielka Brytania zdecydowała się przystąpić do wspólnoty, oczekując korzyści ekonomicznych. Irlandia i Dania, zależne w dużej mierze od handlu z Brytyjczykami, poszły w ślad za Zjednoczonym Królestwem. Pierwsza próba przystąpienia (wniosek o przyjęcie został złożony
9 sierpnia
1961
), jeszcze za rządów konserwatywnego premiera
Harolda Macmillana
, została zawetowana przez prezydenta
de Gaulle'a
. Kolejny rząd, kierowany przez labourzystowskiego premiera
Harolda Wilsona
zgłosił wniosek o przyjęcie (
11 maja
1967
roku), jednak i tym razem de Gaulle sprzeciwił się. Dopiero rząd, na którego czele stał
Edward Heath
, zdołał wprowadzić kraj do
EWG
.
Grenlandia
– wystąpiła w
1985
r. z
EWG
i nie należy do
UE
Społeczeństwo
Norwegii
odrzuciło propozycję rządu (53,3% przeciw) i Norwegia nie weszła do Unii – podobnie stało się 20 lat później, gdy rząd norweski zaproponował wejście do Unii razem z Austrią, Szwecją i Finlandią.
Drugie rozszerzenie
W latach 80.
XX
w. do
EWG
dołączyły kolejne kraje. Wejście
Grecji
w
1981
r. zapoczątkowało tzw. rozszerzenia śródziemnomorskie lub południowe. Ze względu na swoje położenie geograficzne i burzliwą historię oraz stosunkowo niski poziom rozwoju społecznego oraz gospodarczego, kraj ten nie uczestniczył w głównym nurcie integracji europejskiej, mimo że był członkiem-założycielem
OEEC
. Do
Rady Europy
przystąpiła z chwilą jej utworzenia, nie miała jednak wspólnych granic z krajami szóstki.
Przyjęte państwo | Data akcesji | Charakter rozszerzenia |
---|
Grecja
|
1 stycznia
1981
| pierwsze państwo południowe |
Trzecie rozszerzenie
Kolejnymi krajami z tzw. rozszerzenia śródziemnomorskiego lub południowego były
Hiszpania
i
Portugalia
. Wspólnie z
Grecją
miały podobne doświadczenia – m.in. niedawne rządy dyktatorskie oraz poziom rozwoju gospodarczego znacznie odbiegający od średniego krajów Wspólnoty[2]. Wejście tych krajów oznaczało nowe zadania dla
EWG
, podniosło znaczenie tych państw i przeniosło punkt ciężkości Wspólnoty ze stabilnych, mocno zindustrializowanych i demokratycznych krajów na południe
Europy
.
Rozszerzenie niepełne
Zjednoczenie
NRD
i
RFN
w jeden organizm państwowy spowodowało powiększenie się obszaru EWG. Ekonomiczną ceną zjednoczenia było 1,5
biliona
euro
jakie Niemcy zachodnie przekazały do
2004
roku wschodnim
krajom związkowym
w celu dostosowania wschodnioniemieckiej gospodarki i infrastruktury do poziomu zachodnich krajów związkowych.
Czwarte rozszerzenie
Austria
,
Finlandia
i
Szwecja
przystąpiły już do
Unii Europejskiej
, powstałej na mocy
Traktatu o Unii Europejskiej
podpisanego
7 lutego
1992
r. w
Maastricht
w
Holandii
. Fakt dołączenia nowych członków odzwierciedlał radykalną zmianę polityki każdego z nich. W przypadku
Austrii
i
Finlandii
przyczyną były stosunki z
ZSRR
, natomiast
Szwecji
jej przywiązanie do neutralności i unikanie zaangażowania w kwestie bezpieczeństwa
Europejskiego
.
Referendum w Norwegii: 52,2% głosujących było przeciw. Wraz z przyjęciem
Austrii
,
Szwecji
i
Finlandii
do
UE
, tylko
Norwegia
,
Islandia
,
Szwajcaria
i
Liechtenstein
pozostały członkami
EFTA
.
Piąte rozszerzenie (cz. I)
Zmiany polityczne w
Europie
w
1989
r. (tzw.
Jesień Ludów
) doprowadziły do możliwości wstąpienia w szeregi
UE
krajów z tzw.
bloku wschodniego
. Sytuacja gospodarcza byłych krajów
Europy Środkowo-Wschodniej
znacznie odbiegała od średniego poziomu krajów
UE
, co stało się dla UE wyzwaniem do wyrównania poziomu życia i przekazywania funduszy strukturalnych na ten cel.
Piąte rozszerzenie (cz. II)
Rozszerzenie niepełne
Przyjęte państwa | Data akcesji | Charakter rozszerzenia |
---|
Saint-Barthélemy
|
1 grudnia
2009
| w dniu wejścia w życie traktatu lizbońskiego oba terytoria ponownie stały się częścią Unii (do 21 lutego 2007 były częścią Unii jako część
Gwadelupy
, 22 lutego 2007 stały się osobnymi terytoriami) |
Saint-Martin
|
Bieżące wydarzenia
Zobacz też
Bibliografia
- Babaszek K., Podstawy funkcjonowania Unii Europejskiej, Gdańsk 2001
- Burzyńska B., Fundusze strukturalne w Unii Europejskiej, Gdańsk 2001
- Budnikowski A., pod. red. Międzynarodowe Stosunki Gospodarcze, Warszawa 2000
- Grabska W., Koncepcja i praktyka integracji w EWG, Warszawa 1988
- Kwilecki A., Idea zjednoczenia Europy, Poznań 1969
- Lis M., Prawo Europejskie w Europie. Cześć 1. Międzynarodowe publiczne prawo, Wrocław 1998
- Marszałek A., Z historii europejskiej idei integracji międzynarodowej, Łódź 1996
- Mikołajczyk M., Jak rodziła się UE [w:] Tygodnik Polityka nr 17 z 28 kwietnia 2001
- Nicoll W., Salmon T. C., Understanding the European Union, Mancherstr 2001,
- Urwin D., Political History of Western Europe since 1945, London 1997
- Wistrich E., Droga Europy do zjednoczenia, [w:] Sprawy Międzynarodowe 1990 nr 10
- Wojciechowski J. A., Instytucje i porządek prawny Wspólnot Europejskich, Warszawa 1995
- Zawolska E., Mikłaszewicz A., Koszty zacofania Polski, korzyści integracji z Unią, [w:] Fakty 5/97
- Cytaty:
(zaczerpnięte z obcojęzycznych wersji wikipedii)
Przypisy
- ↑
http://europa.eu/abc/history/1945-1959/index_pl.htm
- ↑ w
1977
r.
PKB
Grecji
na 1 mieszkańca wynosiło 46,6% średniej wspólnotowej,
Hiszpanii
– 51,6%, natomiast
Portugalii
– 27,4% (por.: Loukas Tsoukalis, The European Community and its Mediterraneum Enlargment, George Allen & Unwin, London 1981, s. 9, passim dla debat dotyczących członkostwa.
Linki zewnętrzne