Potas
19 K Układ okresowy pierwiastków
Potas Potas
Dane ogólne
Nazwa, symbol, l.a.	Potas, K, 19
Grupa, okres, blok	1 , 4, s
Właściwości metaliczne	metal alkaliczny
Właściwości atomowe Masa atomowa 39,0983 u Promień atomowy 220 (obl. 243) pm Promień walencyjny 196 pm Promień van der Waalsa 275 pm Konfiguracja elektronowa [ Ar ]4s1 Zapełnienie powłok 2, 8, 8, 1 Elektroujemność 0,82 ( Pauling ) 0,91 ( Allred ) Stopień utlenienia 1 Właściwości kwasowe tlenków silnie zasadowe
Właściwości fizyczne Stan skupienia stały Gęstość 856 kg/m³ Twardość 0,4 Kolor srebrzystobiały Temperatura topnienia 336,53 K 63,38 °C Temperatura wrzenia 1032 K 758,85 °C Objętość molowa 45,94×10-6 m³/ mol Ciepło parowania 79,87 kJ/mol Ciepło topnienia 2,334 kJ/mol Ciśnienie pary nasyconej 1,06×10-4 Pa Prędkość dźwięku 2000 m/s (293,15 K)
Pozostałe dane Ciepło właściwe 757 J/(kg*K) Konduktywność 13,9×106 S /m Przewodność cieplna 102,4 W/(m*K) Potencjały jonizacyjne I. 418,8 kJ/mol II. 3052 kJ/mol III. 4420 kJ/mol IV. 5878 kJ/mol V. 7975 kJ/mol VI. 9590 kJ/mol VII. 11343 kJ/mol VIII. 14944 kJ/mol
Najbardziej stabilne izotopy izotop wyst. o.p.r. s.r. e.r. MeV p.r. 39K 93,26% stabilny izotop z 20 neutronami 40K 0,012% 1,277×109 lat β- 1,311 40 Ca 40K 0,012% 1,277×109 lat w.e. 1,504 40 Ar 41K 6,73% stabilny izotop z 22 neutronami 42K {syn.} 12,36 godz. β- 3,525 42 Ca 43K {syn.} 22,3 godz. β- 1,815 43 Ca
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą warunków normalnych (0 °C, 1013,25 hPa)

Potas (K, łac. kalium) – pierwiastek chemiczny z grupy metali alkalicznych w układzie okresowym .

Odkrycie

Został odkryty i wyodrębniony w 1807 r. przez sir H. Davy'ego . Jako pierwszy polską nazwę „potas“ zaproponował Filip Walter .

Występowanie

Główne minerały to sylwin , sylwinit , karnalit , kainit , langbeinit i różne glinokrzemiany .

Trwałe izotopy to ³⁹K oraz ⁴¹K. Ważnym nietrwałym izotopem jest ⁴⁰K, z którego, zależnie od sposobu przemiany, powstaje ⁴⁰ Ar lub ⁴⁰ Ca .

Charakterystyka

Potas jest bardzo miękkim metalem , można go kroić nożem. Jest bardzo aktywnym pierwiastkiem , potencjał standardowy układu K⁺/K wynosi -2.93 V. W kontakcie z wodą i kwasami zapala się i często wybucha . Reaguje z alkoholami, wypierając z nich wodór, przy czym tworzą się alkoholany . O ile jego powierzchnia nie jest spasywowana (na powietrzu pokrywa się warstwą nadtlenku K₂O₂), w kontakcie z powietrzem może się zapalić. Przechowuje się go w nafcie lub oleju parafinowym (najlepiej pod warstwą argonu ).

Ważne związki potasu to tlenek potasu , nadtlenek potasu, wodorotlenek potasu , będący bardzo silną zasadą oraz wiele soli. Prawie wszystkie sole potasu są dobrze rozpuszczalne w wodzie . Do trudno rozpuszczalnych soli potasu należą: chloran(VII) (KClO₄), heksachloroplatynian(IV) (K₂[PtCl₆]) oraz wodorowinian (KHC₄H₄O₆).

Potas tworzy także wodorek . Pierwiastek spalany w nadmiarze tlenu tworzy żółty ponadtlenek KO₂, a w ozonie pomarańczowy ozonek KO₃. Ważnym odczynnikiem chemicznym jest nadmanganian potasu .

Kationy K⁺ należą do V grupy kationów i barwią płomień na kolor różowo-fioletowy.

Znaczenie biologiczne

• Bierze udział w przewodzeniu impulsów przez neuron
• Podwyższa stopień uwodnienia koloidów komórkowych
• Aktywator wielu enzymów

Niedobór u człowieka:

• Osłabienie organizmu
• Zmniejszenie kurczliwości mięśnia sercowego
• Osłabienie mięśni szkieletowych i gładkich

Niedobór u roślin:

• Chloroza liści
• Zwiędły pokrój rośliny
• Zahamowanie wzrostu korzenia , pędu
• Martwica organów

Kationy potasu są głównymi jonami wewnątrzkomórkowymi, koniecznymi do utrzymania potencjału czynnościowego błon komórkowych (patrz: znaczenie biologiczne pierwiastków ).

Zobacz też

Związki potasu

Bibliografia

Źródła drukowane

• Jerzy Minczewski, Zygmunt Marczenko Chemia analityczna – 1 podstawy teoretyczne i analiza jakościowa (Wydawnictwo Naukowe PWN) Warszawa 2001