Przypuszczalne kierunki migracji ludności praindoeuropejskiej. Mapa ukazuje ekspansję genu R1a od 6000 do 3000 lat temu. Fioletowo zaznaczony najstarszy obszar.

Szlaki wareskie

Rosja jest państwem położonym na dwóch kontynentach. W swojej liczącej ponad 10000^[] lat historii była zamieszkiwana przez plemiona indoeuropejskie oraz azjatyckie.

Pierwsze zasiedlenia przez Słowian miały miejsce w V wieku . Wcześniej obecne terytoria Rosji były zamieszkiwane przez ludy barbarzyńskie. Państwo ruskie powstało w IX wieku . W XI wieku w doszło do rozbicia dzielnicowego. W XIII wieku ziemie rosyjskie zostało podbite przez Mongołów . Panowanie Mongołów skończyło się wraz z odmową płacenia daniny przez Iwana III pod koniec XV wieku . W XVI wieku Rosja stała się carstwem. Panowanie carów skończyło się z początkiem XX wieku wraz z rozstrzelaniem przez bolszewików Mikołaja II Romanowa i jego rodziny^[1] i zostało zastąpione przez Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich . Panowanie bolszewików trwało do 1991 roku i zostało zastąpione przez Federację Rosyjską , która istnieje do chwili obecnej.

Pradzieje Ruskie

Według teorii kurhanowej ludność praindoeuropejska uformowała się na południu dzisiejszej Rosji około 10 000 lat temu a następnie migrując do Europy dała początek m.in. Grekom , Germanom , Celtom , Bałtom i Słowianom . Przypuszczalnie ok. 6000-7000 lat temu plemiona ugrofińskie zasiedlały większą część europejskiej części Rosji. Od ok. IX w.p.n.e. obszary współczesnej Rosji zamieszkiwały również ludy irańskie , m.in. Sarmaci i Scytowie ^[2]. Dorzecze Dniepru było zasiedlone przez Słowian już w V w. n.e. ^[3] Niektóre ziemie późniejszego Wielkiego Księstwa Moskiewskiego , zwłaszcza obszary północno-wschodnie, zostały zasiedlone przez ludność słowiańską po 1000 r.

W V w.p.n.e. powstało nad Morzem Azowskim Królestwo Bosporańskie . Starożytni Grecy założyli wiele kolonii na rosyjskim wybrzeżu Morza Azowskiego i Czarnego (m.in. Tanais , Fanagoria , Hermonassa , Gorgippia ), które później znalazły się w strefie wpływów Cesarstwa rzymskiego a następnie Bizancjum .

W okresie starożytnym i we wczesnym średniowieczu przez terytorium dzisiejszej Rosji wędrowały liczne ludy różnego pochodzenia, m.in. Hunowie , Alanowie , Awarowie , Bułgarzy , Chazarowie , Połowcy i Węgrzy . Około 632 roku powstało na południu dzisiejszej Rosji pierwsze państwo bułgarskie, tzw. Stara Wielka Bułgaria , które upadło około 671 r. na skutek poniesionej klęski w wojnie z Chazarami . Bułgarzy emigrowali wówczas do Europy dając początek dzisiejszemu państwu bułgarskiemu oraz nad Wołgę , gdzie utworzyli Bułgarię Kamską ( VII - XIII w. ). W połowie VII w. na terenach Północnego Kaukazu powstał Kaganat Chazarski (ok. 650 - 969 ) – jedyne znane państwo judaistyczne , którego mieszkańcy nie byli etnicznymi Żydami . Chazarowie opanowali w VIII w. znaczne obszary południowej dzisiejszej Rosji i Ukrainy podporządkowując sobie część wschodniej Słowiańszczyzny (m.in. plemię Polan ).

Początki państwowości ruskiej

Przez terytoria ruskie przebiegały szlaki handlowe łączące kraje Morza Bałtyckiego z Bizancjum i Bliskim Wschodem (tzw. szlak " od Waregów do Greków " i "szlak sarmacki"). Wyprawy handlowe Dnieprem , Wołgą , Donem i innymi rzekami zetknęły podróżujących tędy kupców i Waregów z plemionami słowiańskimi .

Ziemie ruskie w połowie IX wieku . Barwą czerwoną oznaczono najstarsze grody ruskie – obszary te stanowię kolebkę państwowości ruskiej. Linią niebieską oznaczono granice Kaganatu Chazarskiego . Ruś toczyła z Chazarami w IX w. wiele wojen i wyparła ich ostatecznie w X wieku z terytoriów dzisiejszej Ukrainy i południowej Rosji

.

Pierwszymi historycznymi władcami ruskimi byli prawdopodobnie Waregowie (m.in. Ruryk i Oleg Mądry ), którzy zgodnie z istniejącymi przekazami przybyli na ziemie ruskie przed 860 r. Przybycie Ruryka do Nowogrodu Wielkiego w 862 r. uważa się za symboliczny początek historii Rosji. Ruryk zdołał skupić pod swymi rządami część Waregów , plemion wschodniosłowiańskich ( Słowienie , Krywicze i Połoczanie ) oraz plemion ugrofińskich ( Czudź , Weś, Merja, Muroma i Meszczera) i stworzył fundamenty państwa ruskiego, tzw. Rusi Nowogrodzkiej ^[4]. Ruryk był także założycielem dynastii Rurykowiczów , która sprawowała rządy w Rosji do 1598 roku.

Z czasem część drużyny Ruryka (m.in. Askold i Dir ) oddzieliła się od niego i udała się w dół Dniepru opanowując podległe Chazarom państwo Polan z ich największym grodem Kijowem . Wyprawa następcy Ruryka, księcia nowogrodzkiego Olega Mądrego na Kijów ( 882 ) doprowadziła do zjednoczenia północnych i południowych księstw ruskich oraz powstania Rusi Kijowskiej . Była ona początkowo luźnym związkiem księstw, które do ok. 2. połowie X w. zachowały szeroką autonomię. Oleg z przyczyn geopolitycznych przeniósł swą siedzibę z Nowogrodu Wielkiego do Kijowa, jednakże do końca XII w. Nowogród pozostawał największym miastem ruskim. Książęta kijowscy Oleg (panujący do 912 lub 922 ) i Igor Rurykowicz (panujący w latach 912 / 922 - 945 ) podpisali z Bizancjum układy handlowe, które gwarantowały krajowi zyskowny handel.

Rządząca w latach 945 - 957 księżna Olga scentralizowała państwo i stworzyła podstawy trwałego porządku administracyjnego. Kolejny władca, syn Olgi, Światosław I podejmował odległe wyprawy wojenne, docierając na Krym , Kaukaz i na Bałkany . Światosław toczył m.in. liczne wojny z Chazarami doprowadzając ok. 969 do ostatecznego upadku Kaganatu Chazarskiego. Ożeniony z siostrą cesarza bizantyjskiego Anną książę Włodzimierz I w 988 przyjął chrzest i uczynił z chrześcijaństwa oficjalną religię państwową.

Panujący w latach 1019 - 1054 Jarosław I Mądry umocnił pozycję Cerkwi prawosławnej na Rusi Kijowskiej. Ustanowione przez niego zasady dziedziczenia tronu książęcego w oparciu o regułę senioratu nie zapobiegły rozbiciu jedności politycznej kraju.

Rozbicie dzielnicowe Rusi

Ruś w XI wieku ( 1015 - 1113 )

Ruś w XII wieku ( 1113 - 1194 )

Ziemie ruskie pod koniec XIV wieku

W XI w. Ruś Kijowska podzieliła się na konkurujące ze sobą dzielnice . Na północy powstała Republika Nowogrodzka , na północnym zachodzie Księstwo Połockie , na południowym zachodzie księstwo Wołyńskie . W centralnej części powstały księstwa: Kijowskie, Turowskie i Smoleńskie , na północnym wschodzie księstwa Rostowskie i Muromskie, na południowym wschodzie: Czernihowskie , Perejasławskie i Tmutarakańskie ^[5]. Z czasem podział ten uległ jeszcze większemu rozdrobnieniu, przy czym książęta, którym udało się zawładnąć Kijowem byli w hierarchii feudalnej wyżej postawieni od pozostałych książąt i posługiwali się tytułem wielkiego księcia . W przeciągu lat 1054 - 1224 na Rusi istniały 64 księstwa, 293 książąt usiłowało zasiąść na tronie a ich polityka doprowadziła do wybuchu 83 wojen domowych .

W 1169 r. książę włodzimierski Andrzej I Bogolubski opanował Kijów uzyskując tym samym tytuł wielkiego księcia^[6]. Odmiennie od większości swoich poprzedników, nie przeniósł do tego miasta swej stolicy lecz po opanowaniu Kijowa osadzał tam podległych sobie książąt. Centrum swego państwa pozostawił Włodzimierz nad Klaźmą , który odtąd stał się stolicą wielkiego księstwa i przejął dominującą rolę Kijowa.

Historia Rosji jest nierozerwalnie związana z założoną w XII wieku Moskwą , która w okresie trwającego od XI wieku rozdrobnienia dzielnicowego znalazła się w obrębie Rusi Włodzimiersko-Suzdalskiej . W roku 1238 doszło do najazdu mongolsko - tatarskiego . Na skutek inwazji prawie całe państwo znalazło się pod panowaniem Złotej Ordy . Jedynym obszarem niezależnym pozostał Nowogród Wielki . Skutkiem podboju ziem ruskich była danina która musiał płacić mianowany przez chanów książę włodzimierski. Pod panowaniem syna Aleksandra Newskiego Daniela Moskiewskiego najważniejszym księstwem zostało Księstwo Moskiewskie .

Jarzmo tatarskie

W XIII w. rosło zagrożenie księstw ruskich ze strony Złotej Ordy tatarskiej. Po klęsce sił rusko-połowieckich w bitwie nad Kałką ( 1223 ^[7]) Batu-chan podbił wszystkie ziemie ruskie z wyjątkiem księstw Połockiego i Pińskiego oraz Republiki Nowogrodzkiej, która jednak zmuszona była uznać zwierzchność Złotej Ordy i opłacać trybut. Tatarzy nie przejęli bezpośrednich rządów w podbitych księstwach, zadowolili się każdorazowym zatwierdzaniem kandydata do tronu książęcego we Włodzimierzu, który z kolei pełnił funkcje zwierzchnie nad resztą książąt i miał prawo zwracania się o pomoc do chana. W 1299 r. podczas wojny pomiędzy chanami złotoordyjskimi Toktą i Nogajem metropolita Wszechrusi Maksym przeniósł swą siedzibę ze zniszczonego Kijowa do Włodzimierza nad Klaźmą, w wyniku czego miasto to stało się zarówno głównym ośrodkiem politycznym jak i religijnym Rusi.

W XIII i XIV w. niektóre z zachodnich, mniejszych księstw ruskich przeszły w strefę wpływów nabierającej znaczenia Litwy . Litwa korzystając z rozbicia dzielnicowego i osłabienia Rusi walkami z Tatarami, wielokrotnie najeżdżała ziemie ruskie podporządkowując sobie księstwa Połockie i Pińskie^[8][9]. Po klęsce poniesionej przez Księstwo Kijowskie w bitwie z wojskami litewskimi nad Irpieniem (ok. 1320 ^[10]) Kijowszczyzna stała się zależna od Litwy, a w 1362 bezpośrednio do niej wcielona^[11]. Z inicjatywy książąt litewskich Rurykowicze kijowscy zostali pozbawieni władzy na Ukrainie, po czym emigrowali do Riazania ^[12]. W wyniku wojny polsko-litewskiej ( 1340 - 1392 ) zostało zlikwidowane Księstwo Halicko-Wołyńskie a jego terytorium rozdzielone pomiędzy Polskę i Litwę.

Bitwa na Jeziorze Pejpus w 1242

W okresie panowania tatarskiego wodzem dużej rangi i zręcznym politykiem okazał się książę nowogrodzki Aleksander Newski . 1240 pokonał Szwedów ( bitwa nad Newą ), 1242 wojska Zakonu kawalerów mieczowych ( bitwa na jeziorze Pejpus ) i powstrzymał najeżdżające Ruś wojska litewskie. 1252 otrzymał od chana Sartaka Wielkie Księstwo Włodzimierskie, a wraz z nim zwierzchnictwo nad wszystkimi księstwami ruskimi.

Księstwo Moskiewskie

Za pomoc w tłumieniu powstania księcia Tweru przeciwko Złotej Ordzie Aleksander Newski otrzymał tytuł wielkiego księcia Włodzimierskiego oraz prawo poboru daniny . Księstwo moskiewskie rozszerzało swoje terytorium kosztem sąsiadów, a w roku 1326 Moskwa została stolicą księstwa włodzimierskiego oraz centrum prawosławia .

Bitwa na Kulikowym Polu w 1380

Wielkie Księstwo Moskiewskie

Następcy Aleksandra spotkali się z dążeniami zjednoczeniowymi również ze strony Litwy . Wielki książę litewski Olgierd usiłował odbudować państwowość ruską wokół Wilna . W latach 1368 - 1372 trzykrotnie toczył wojny z władcą Moskwy Dymitrem Dońskim . 8 Września 1380 Dymitr pokonał Mongołów na Kulikowym Polu ^[13]. Odniesione zwycięstwo dało początek niezależności państwa moskiewskiego. Zapoczątkowany został także proces integracji ziem ruskich pod przewodnictwem Moskwy. W tym czasie zapoczątkowana została rosyjska odrębność narodowa. Jej elementami były zmitologizowana tradycja staroruska i zaborczość która wyrażało hasło "gromadzenia ziem ruskich" oraz odtworzenia zasięgu terytorialnego samej Rusi pod przywództwem Moskwy. Uformowanie się rosyjskiej odrębności narodowej nastąpiło w XV wieku za panowania Wasyla II Ślepego oraz Iwana III . Ten ostatni ograniczył feudalny system ziemski i scentralizował administrację państwową. W 1482 z jego rozkazu Mengli-Girej dokonał najazdu na ziemie litewskie paląc m.in. Kijów ^[14].

Książę Iwan III pojął za żonę bratanicę ostatniego cesarza bizantyjskiego Konstantyna XI Dragazesa Zofię Paleolog ^[15]. Doprowadziło to do utrwalenia wpływów kultury bizantyjskiej w Rosji oraz do wysunięcia przez władców moskiewskich pretensji do dziedzictwa po cesarstwie wschodnim i przyjęcia jego symboliki.

Iwan IV Groźny

Carstwo Rosyjskie

Następca Iwana III Iwan IV Groźny kontynuował reformy wewnętrzne swoich poprzedników, a także prowadził zwycięskie wojny na wschodzie. 16 stycznia 1547 koronował się na cara moskiewskiego.^[16] W ich w wyniku w 1552 przyłączył Chanat Kazański do Rosji^[17]. . W 1556 przyłączył także Chanat Astrachański , podporządkował sobie także Ordę Nogajską i Chanat Syberyjski . Największą porażką Iwana Groźnego była wojna polsko-rosyjska 1577-1582 . W 1565 wprowadził system terroru zwany opriczniną ^[18]. , której skutkiem skutkiem była pacyfikacja bojarów .

Skutki polityki Iwana Groźnego ciążyły na Rosji do czasu Wielkiej Smuty , trwającej w okresie bezkrólewia w latach 1605 - 1613 . Doszło wówczas do wojny domowej której stronami byli Borys Godunow i rzekomy syn Iwana IV Dymitr Samozwaniec I . Przy poparciu polskiej szlachty został carem po nagłej śmierci Godunowa. W roku 1606 został zamordowany. Carem Rosji obrany został Wasyl IV Szujski ^[19], którego w 1610 obaliło wojsko polskiego hetmana Stefana Żółkiewskiego . Niepowodzeniem zakończyła się próba osadzenia w Moskwie królewicza Władysława.

Wzrost terytorialny Rosji w latach 1613-1914

Obrona Ławry Troicko-Siergiejewskiej przed wojskami polskimi

Rosja w XVII wieku

Piotr I Wielki

Bitwa pod Narwą w 1700

W 1613 Sobór Ziemski osadził na tronie dynastię Romanowów ^[20][21]. . Pierwszym jej władcą był Michał I Romanow . W latach 1632 - 1634 prowadził on wojnę z Rzeczpospolitą o Smoleńsk . Wojnę zakończył pokój w Polanowie , na mocy którego car zrzekł się Inflant, a także większości ziem odstąpionych na mocy rozejmu w Deulinie zaś Władysław IV Waza zrzekł się pretensji do korony Rosji.

Powstania kozaków w Polsce oraz uchwała ugoda perejasławska dały możliwość podboju ziem uznawanych w Moskwie za historycznie ruskie. Prowadzona w latach 1654 – 1667 wojna z Rzeczpospolitą zakończyła się trzynastoletnim rozejmem andruszowskim ^[22] na skutek którego w skład Rosji weszły ziemie: smoleńska , siewierska i czernihowska , Ukraina Lewobrzeżna oraz Kijów (ten ostatni formalnie tylko czasowo). Postanowienia te potwierdził zawarty w 1686 pokój Grzymułtowskiego .

Na początku XVII wieku zostały przezwyciężone skutki kryzysu wewnętrznego spowodowanego polityką Iwana IV Groźnego. Nastąpiła poprawa w gospodarce, a szlachta zyskała stabilizację prawną. Po nieudanej próbie uzyskania niezależności przez cerkiew została ona podporządkowana carowi. Państwo rosyjskie opierając się na szlachcie, cerkwi i biurokracji stało się monarchią absolutną . Jej szczyt przypadł na panowanie Piotra I Wielkiego . Pod jego rządami na wzór zachodnioeuropejski zreorganizowano armię , zbudowano flotę wojenną, oraz uruchomiono przemysł wojenny. Dzięki tym posunięciom Rosja odniosła zwycięstwo w wojnie północnej i uzyskała trwałą pozycję na morzu bałtyckim i stała się jednym z ważniejszych uczestników polityki w Europie . W gospodarce został wprowadzony merkantylizm . Car sprawował opiekę nad miastami oraz mieszczanami i rozwijał przemysł metalurgiczny. Reorganizacja spotkała także radę bojarską która w roku 1711 została zastąpiona przez Senat Rządzący , a prikazy zastąpił kolegiami. Zmiany dotknęły także kościół prawosławny , na czele którego stanął sam car, oraz dziedziny oświaty i kultury. Wprowadzone zostały świeckie szkoły, powstała pierwsza gazeta, zreformowano alfabet i kalendarz.

XVIII wiek

W roku 1721 Car Piotr I przyjął tytuł cesarza^[23]. W latach 1725 - 1762 polityka pod rządami jego następców była bardzo niestabilna. Zmieniło się to dopiero za Katarzyny II . Wprowadziła radykalne zmiany w polityce wewnętrznej i zagranicznej. W latach 1768 - 1774 po wojnie z Turcją do Rosji przyłączony został obszar nad Morzem Czarnym . Rosja wywalczyła sobie również prawo do przepływu okrętów przez Bosfor i Dardanele . W latach 1787 – 1791 po kolejnej wojnie z Turcją podporządkowała sobie Krym i ziemie między Bohem a Dniestrem . Przy pomocy zręcznej polityki oraz siły Katarzyna II zdołała nie dopuścić do reform w Polsce, zachowania jej ustroju i złotej wolności w Rzeczpospolitej szlacheckiej .

Szturm Oczakowa w 1788

Podczas trzech rozbiorów Rzeczpospolitej w skład Rosji weszły: Ukraina, Podole , Wołyń , tereny obecnej Białorusi , Litwa i Kurlandia . Katarzyna doprowadziła także do ograniczenia wolności kozaków i rozszerzenia poddaństwa. Doprowadziło to do wybuchu powstania Pugaczowa w latach 1773 - 1775 . W XVIII w nastąpił rozkwit kultury, sztuki, nauk przyrodniczych i historycznych. Sztuka rozwijała się głównie na Akademii Sztuk Pięknych w Sankt Petersburgu . W 1775 w Moskwie powstał uniwersytet .

XIX wiek

Następcy Katarzyny II Paweł I oraz Aleksander I prowadzili (z przerwami) od 1796 do 1814 wojny z Francją. W tym czasie Rosja była uczestnikiem II , III i IV koalicji antyfrancuskiej . Dwie ostatnie koalicje zakończyły się dla Rosji podpisaniem pokoju w Tylży na mocy którego z terenów zagarniętych przez Austrię w III oraz Prusy w II i III rozbiorze Polski postanowiono utworzyć Księstwo Warszawskie .

Bitwa pod Borodino w 1812

Wojna z Francją

24 czerwca 1812 Rosja została zaatakowana przez Francję^[24]. 1 lipca rosyjska propozycja negocjacji została odrzucona. Wojska francuskie wygrały bitwę pod Borodino ^[25], a następnie zajęły Moskwę. Na skutek ostrej zimy 19 października 1812 roku armia Napoleona była zmuszona do wycofania się z Moskwy^[26].. Do wojny u boku Rosji przystąpiły kolejno Prusy , Szwecja i Austria . Po pokonaniu Francji w latach 1814 - 1815 na obradach Kongresu wiedeńskiego doszło do zawarcia Świętego Przymierza ^[27]. Umocniło ono potęgę Rosji jako obrończyni legitymizmu przed ruchami demokratycznymi.

Bitwa pod Olszynką Grochowską

Po śmierci Aleksandra I^[28] wzrost nastrojów rewolucyjnych doprowadził do wybuchu powstania dekabrystów ^[29]. Zostało ono stłumione w roku 1825 przez nowego cara Mikołaja I Romanowa . Kolejne powstanie w imperium rosyjskim wybuchło w Królestwie Polskim ^[30]. W latach 1830 - 1832 . W tym samym czasie w Rosji zaczął powstawać przemysł maszynowy, zastępując stopniowo manufaktury. Pomimo posiadania większości bogactw naturalnych Rosja eksportowała wyłącznie zboże i drewno . Miasta zamieszkiwało jedynie 8 procent ludności imperium. Despotyczne rządy Mikołaja I sprawiły, że jego przeciwnikami stała się m.in. część szlachty, literaci, publicyści i studenci. Pod koniec pierwszej połowy XIX wieku doszło do sporów politycznych między słowianofilami a okcydentalistami na temat przyszłości Rosji. W tym okresie ukształtował się rosyjski nacjonalizm, którego hasłami były ros. православие, самодержавие, народность (prawosławie, samodzierżawie, narodowość). Polityka zagraniczna skupiała się na sprawach tureckich. Próba podboju Turcji spowodowała, zakończoną klęską wojnę krymską ^[31]. Wojna ta wykazała słabość systemu państwowego oraz zacofanie armii.

Oblężenie Sewastopola w 1855

Dzięki nasilającemu się naciskowi społeczeństwa oraz ruchom chłopskim, car przeprowadził reformy. Zniesione zostało poddaństwo chłopów i przeprowadzono częściowe uwłaszczenie, przeprowadzono także reformy sądowo-wojskowe. Reforma rolna przyspieszyła rozwój wsi i spowodowała napływ chłopów do krajowego przemysłu. Połowiczność reformy uwzględniającej przede wszystkim interesy ziemian przyczyniła się do powstania w 1861 organizacji terrorystycznej Ziemla i Wola ^[32]. W 1863 na terenie Królestwa Polskiego wybuchło powstanie styczniowe ^[33]. Pojawiła się również groźba interwencji wojskowej ze strony Francji^[]. Pod wpływem zagrożenia francuskiego Rosja odnowiła sojusz z Prusami^[34]. W roku 1873 Rosja została jednym z sygnatariuszy Sojuszu Trzech Cesarzy ^[34]. Porozumienie to było główną wytyczną polityki Rosji w latach siedemdziesiątych XIX wieku . Na skutek narastających konfliktów z Niemcami, oraz szczególnie Austro-Węgrami, w 1893 doszło do zbliżenia Francji i Rosji. Pod koniec szóstej dekady XIX wieku nastąpiło kolejne ożywienie nastrojów rewolucyjnych, wywołane postępującym rozwarstwieniem majątkowym wśród chłopów. W kraju nasilił się rewolucyjny terror; największym zamachem dokonanym przez narodników było zabójstwo w 1881 cara Aleksandra II . Szybki rozwój przemysłu i liczebny wzrost klasy robotniczej przyczyniły się do rozwoju ruchu robotniczego. Powstały m.in. Północny i Północny Związek Robotników Rosyjskich. Na ziemie rosyjskie zaczęła przenikać ideologia marksizmu . Pierwszą marksistowską organizacją rosyjską było założone w 1883 w Genewie Wyzwolenie Pracy . Dwa lata później Włodzimierz Lenin założył Związek Walki o Wyzwolenie Klasy Robotniczej .

Partie polityczne

W 1898 powstała Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji (SDPRR), a w latach 1901 – 1902 Partia Socjalistów-Rewolucjonistów (eserowców). W roku 1903 Lenin dokonał rozłamu w SDPRR. W 1912 bolszewicy byli już samodzielną partią polityczną . W 1905 po klęsce Rosji podczas wojny z Japonią doszło do wybuchu rewolucji . Pod naporem rewolucji 1905 roku opublikowano manifest październikowy Mikołaja II, zapowiadający nadanie Rosji konstytucji. Stwarzał on także możliwość funkcjonowania partii politycznych; można wśród nich wymienić Związek 17 Października , Partia Konstytucyjnych Demokratów (kadetów) , czy Nacjonalistyczny Związek Narodu Rosyjskiego. Ruch ten został zinterpretowany jako manewr taktyczny, a walki były kontynuowane. W grudniu 1905 wybuchło powstanie w Moskwie. W 1906 została wybrana I Duma Państwowa . Została ona zbojkotowana przez bolszewików i kilka miesięcy później rozwiązana. Po następnych wyborach parlamentarnych nie udało się wyłonić większości rządzącej. Kolejne wybory zostały przeprowadzone wg ordynacji która zapewniła zwycięstwo zwolennikom rządu. W 1910 Duma zatwierdziła reformę agrarną, która zezwalała na występowanie chłopom z obczyzny^[35]. Zamożni chłopi uzyskali także możliwość handlu ziemią.

XX wiek

I wojna światowa

Na początku XX wieku w polityce zagranicznej Rosji ponownie pojawiły się tendencje panslawistyczne mające na celu wzmocnienie wpływu wśród Słowian austriackich i bałkańskich, Rosja poparła koncepcję neoslawizmu . Po zamachu na arcyksięcia Ferdynanda , wobec wojny austro-węgro-serbskiej, 30 lipca 1914 Rosja ogłosiła mobilizację, co spowodowało wypowiedzenie wojny Rosji przez Niemcy i wybuch I wojny światowej u boku innych państw ententy . Wojna spowodowała chaos w gospodarce i polityce oraz trudności w zaopatrzeniu miast. W marcu 1917 roku wybuchła rewolucja lutowa ^[36]., której efektem było obalenie caratu. Na czele państwa stanął Rząd Tymczasowy który dzielił władzę z Piotrogrodzką Radą Delegatów Robotniczych i Żołnierskich . W lipcu po demonstracjach robotniczych Rząd Tymczasowy skupił pełnię władzy w swych rękach. Premierem został wybrany Aleksander Kiereński . W sierpniu doszło do próby zamachu stanu dokonanego przez generała Ławra Korniłowa . Pod wpływem radykalizacji nastrojów dokonano zamachu stanu, który przeszedł do historii pod nazwą rewolucji październikowej .

Rewolucja październikowa

krążownik Aurora

Włodzimierz Iljicz Lenin

W nocy z 6 na 7 listopada 1917 władzę przejął wyłoniony 8 listopada 1917 na II Ogólnorosyjskim Zjeździe Rad rząd sowiecki zwany Radą Komisarzy Ludowych . Przewodniczącym Rady został Włodzimierz Lenin ^[37]. Rozpoczęły się prześladowania polityczne, skutkiem których była delegalizacja partii konstytucyjnych demokratów i powołanie Ogólnorosyjskiej Nadzwyczajnej Komisji do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem oraz masowe aresztowania. W marcu 1918 roku tworzono system łagrów . W wyborach listopadowych 1917 roku do Zgromadzenia Ustawodawczego zdecydowane zwycięstwo odniosły partie demokratyczne. Wyniki wyborów spowodowały kolejny przewrót. 19 stycznia 1918 bolszewicy rozpędzili Zgromadzenia Ustawodawczego Rosji . 28 stycznia 1918 III Zjazd Rad podjął uchwałę, która stanowiła, że republika sowiecka stanowi związek narodów Rosji oparty na zasadzie federacji. 28 lutego 1918 wydano dekret O utworzeniu robotniczo-chłopskiej Armii Czerwonej . Od 4 do 10 sierpnia obradował V Zjazd Rad, który uchwalił pierwszą sowiecką konstytucję , która usankcjonowała politykę rewolucyjnej władzy bolszewickiej; określone zostały także: struktura państwa, dyktatura proletariatu i nowa oficjalna nazwa kraju – Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka . Władze bolszewickie podjęły separatystyczne rokowania z Niemcami zakończone podpisaniem traktatu brzeskiego . 29 sierpnia 1918 dekretem RKL zostały anulowane akty rozbiorowe Polski. Niepodległość uzyskała także Finlandia , którą mimo to próbowano włączyć do systemu sowieckiego. W latach 1918 - 1922 powstały nowe republiki: ukraińska , białoruska , turkiestańska ( ASRR w składzie w składzie RFSRR ) i gruzińska . W marcu 1922 sowieckie republiki Gruzji, Armenii i Azerbejdżanu połączyły się i stworzyły Federację Zakaukaską, która następnie w grudniu 1922 przekształciła się w Zakaukaską FSRR . W 1919 – 20 Rosja zaatakowała Polskę w nadziei rozszerzenia rewolucji do Niemiec i Europy Zachodniej. W czasie wojny domowej rząd sowiecki wprowadził politykę stanu wyjątkowego , zwanego komunizmem wojennym . Na skutek wojny domowej w państwie rosyjskim powstały duże zniszczenia. W 1920 globalna wartość produkcji przemysłowej wynosiła jedynie 14 procent tej z 1913. Na X Zjeździe RKP w 1921 na wniosek Lenina przyjęto uchwałę precyzującą nowy kurs polityki gospodarczej. Nosił on nazwę Nowa Polityka Ekonomiczna (NEP). Jej podstawą było odejście od komunizmu wojennego i budowa gospodarki socjalistycznej przy wykorzystaniu bodźców rynkowych. Duże znaczenie miał zatwierdzony w grudniu 1920 roku przez VIII Zjazd Rad perspektywiczny plan elektryfikacji ( GOELRO ), będący programem rekonstrukcji całej gospodarki. W latach 1921 - 1922 część Rosji i Ukrainę dotknął głód. Został on wykorzystany do zdławienia cerkwi prawosławnej, opozycyjnej inteligencji i wsi.

Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka

30 grudnia 1922 utworzono Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich (ZSRR). W jego skład weszły: RFSRR, Ukraińska, Białoruska, Zakaukaska FSRR. Na XI Zjeździe RKP(b) (1922) na wniosek Lenina funkcję administracyjną sekretarza generalnego partii objął Józef Stalin . Stanowisko to w późniejszym czasie wykorzystał do walki o władzę. Pod rządami Lenina i przywódców partii bolszewickiej ZSRR stawało się państwem totalitarnym . W styczniu 1924, po śmierci Lenina nastąpił okres braku równowagi politycznej.31 stycznia 1924 roku uchwalono konstytucję ZSRR ^[38]. Elita przywódców partyjnych kolejno eliminowała potencjalnych kandydatów do schedy po dyktatorze. Walkę o władzę wygrał Józef Stalin . Lew Kamieniew , Grigorij Zinowjew , Lew Trocki , Nikołaj Bucharin i Aleksiej Rykow zostali odsunięci od władzy. W 1927 ogłoszono XV Zjazd WKP który rozpoczął erę sowieckich planów gospodarczych i oficjalnych sukcesów. Doszło do uchwalenia wytycznych będących planem pierwszej pięciolatki , a także program kolektywizacji rolnictwa.

W 1928 Józef Stalin ostatecznie zwyciężył w walce o władzę. Sztucznie wywołał kryzys skupu^[39], który, posłużył jego grupie za pretekst do rozpętania kampanii na rzecz szybkiej kolektywizacji. W tym samym czasie proces szachtyński przygotowywał warunki do masowego terroru i zmian w przemyśle. Masowa kolektywizacja wsi w latach 1929 – 1934 , przeprowadzana z całą bezwzględnością, pozwoliła równie szybko i brutalnie rozpocząć industrializację . W efekcie tych działań zabito lub zesłano do łagrów i na osiedlenie na północy tzw. klasy wyzyskujące m in kułaków i ich rodziny. Czystki objęły około 10 milionów osób. Miliony chłopów zatrudniło się w przemyśle. Poprzez wyzysk wsi zyskano środki na industrializację kraju. Najważniejszymi inwestycjami pierwszej pięciolatki były kombinat metalurgiczny w Magnitogorsku , rozpoczęcie wytopu stali w hucie w Kuźniecku , budowę elektrowni wodnej Dnieprogresku, uruchomienie produkcji w Uralskich Zakładach Budowy Maszyn "Uralmasz", Zasadniczym celem uprzemysłowienia była budowa potężnej i nowoczesnej armii dysponującej wszystkimi rodzajami uzbrojenia. Nasilono terror , rozpoczęto liczne procesy pokazowe i wymordowano kadry dowódcze Armii Czerwonej. Represje dotknęły także inne narody wschodzące w skład ZSRR. Doprowadzono do rozbudowy systemu łagrów. Doszło do utworzenia państwa totalitarnego w którym panował kult jednostki . Państwo zostało zorganizowane w kołchozy , i sowchozy a wszystkie zakłady produkcyjne oraz rolnicze zostały znacjonalizowane. Państwo dysponowało wydawnictwami i drukarniami, prasą, radiem, później również telewizją, szkolnictwem, nauką, stowarzyszeniami twórczymi. Wszystkie dziedziny życia były kontrolowane przez cenzurę . Sam kraj był izolowany od reszty świata. Życie publiczne organizowano głownie w ramach 5-latek mających być kolejnymi zwycięstwami i etapami rozwoju, inicjowanymi przez "Wodza" i "Partię". W latach 1933 - 1937 zorganizowano drugą pięciolatkę. Zakończyła się ona przekroczeniem wskaźników i zbudowaniem społeczeństwa socjalistycznego. Osiągniecie to zostało podkreślone w konstytucji ZSRR. Wiele osiągnięć pięciolatek okupionych zostało ofiarami, głównie więźniów przymusowo pracujących w prymitywnych warunkach.

W grudniu 1936 w skład ZSRR wchodziło 11 republik związkowych: Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka , Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka , Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka , Kazachska Socjalistyczna Republika Radziecka , Turkmeńska Socjalistyczna Republika Radziecka , Uzbecka Socjalistyczna Republika Radziecka , Kirgiska Socjalistyczna Republika Radziecka , Tadżycka Socjalistyczna Republika Radziecka , Azerbejdżańska Socjalistyczna Republika Radziecka , Gruzińska Socjalistyczna Republika Radziecka i Armeńska Socjalistyczna Republika Radziecka . Według oficjalnych wskaźników w w grudniu 1937 produkcja przemysłowa osiągnęła poziom dwukrotnie wyższy niż w 1932. W latach 1932 - 1937 uruchomiono 32 tysiące szkół których celem obok kształcenia była możliwość indoktrynacji obywateli.

Polityka zagraniczna w okresie międzywojennym

W polityce zagranicznej głównym założeniem bolszewików do czasu klęski poniesionej w wojnie polsko-bolszewickiej 1919–1921 było wywołanie światowej rewolucji. W 1922 Republika Weimarska i ZSRR podpisały Układ w Rapallo który przewidywał tajną współpracę wojskową w celu podważenia ustalonego po I wojnie światowej traktatu wersalskiego . W 1919 roku utworzono Międzynarodówkę Komunistyczną . Była ona instrumentem do tworzenia i wykorzystania ruchów komunistycznych poza granicami ZSRR oraz do walki dywersyjnej. Po dojściu w Niemczech do władzy Adolfa Hitlera współpraca niemiecko-radziecka została zastąpiona przez ideologiczna walkę dwóch ustrojów totalitarnych. W 1934 ZSRR wstąpił do Ligi Narodów i podejmował propagandowe inicjatywy na rzecz stworzenia systemu zbiorowego bezpieczeństwa. W 1932 został podpisany z II Rzeczpospolitą Polską pakt o nieagresji. W drugiej połowie lat trzydziestych. Stalin ponownie zaczął szukać zbliżenia z Niemcami . Decyzja zapadła na skutek niezdecydowanej polityki mocarstw zachodnich w stosunku do zajęcia przez III Rzeszę Nadrenii . Rozbicie przez wojska sowieckie w 1939 sił japońskich nad położoną w Mongolii rzeką Chałchin-Goł przyspieszyło decyzję o rozpoczęciu tajnych rokowań niemiecko-sowieckich. Zakończyły się one podpisaniem 23 sierpnia 1939 paktu Ribbentrop-Mołotow ^[40]. Po napadzie Niemiec na Polskę ZSRR ogłosiło mobilizację .

II wojna światowa

Radzieckie czołgi w czasie bitwy stalingradzkiej

17 września 1939 o godzinie 4 rano nastąpiła agresja ZSRR na Polskę . Tereny zajęte przez Armię Czerwoną zostały wcielone do Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, oraz Litwy^[41] (w zamian za zgodę się na stacjonowanie kilku sowieckich garnizonów wojskowych na jej terenie). Polscy oficerowie wzięci do niewoli zostali zamordowani w Katyniu , Charkowie , Ostaszkowie i Miednoje . 30 listopada 1939 ZSRR zaatakował Finlandię^[42] rozpoczynając wojnę zimową . Jej skutkiem było zawarcie traktatu pokojowego 12 marca 1940^[43] i włączenie obszarów przylegających do obwodu leningradzkiego do ZSRR. W 1940 pod groźbą interwencji zbrojnej w republikach bałtyckich doszło do przewrotów, które doprowadziły do utraty niepodległości na rzecz ZSRR. ZSRR zmusił także Rumunię do zrzeczenia się Besarabii oraz Północnej Bukowiny ^[43], na skutek czego powstała Mołdawska Socjalistyczna Republika Radziecka . Podczas trzeciej pięciolatki głównym celem była rozbudowa przemysłu wojskowego przede wszystkim w głębi ZSRR. Rozwojowi przemysłu towarzyszył wzrost liczebności Armii Czerwonej, którą jednak w latach 1936-1938 spotkał pogrom kadry dowódczej. Po napaści Niemiec na ZSRR Armia Czerwona doznała olbrzymich strat spowodowanych m.in. czystkami w armii. Na skutek wojny pogorszeniu uległo położenie ludności cywilnej. W czasie wojny władzę oficjalnie objął Państwowy Komitet Obrony . Przewodniczącym Państwowego Komitetu Obrony został Józef Stalin. Objął on także stanowiska Ludowego Komisarza Obrony i Naczelnego Dowódcy Radzieckich Sił Zbrojnych.

Mimo powołania większości mężczyzn do armii, cały przemysł pracował nieprzerwanie, produkując przede wszystkim na potrzeby wojska. Wciągnięcie ZSRR do wojny przyspieszyło utworzenie wielkiej koalicji antyhitlerwoskiej. Początkowe klęski na froncie zmusiły ZSRR do największego wysiłku wojennego, wspieranego przez zachodnich aliantów morskimi dostawami broni i sprzętu. Sytuacja na froncie zmieniła się na korzyść sowietów. W 1944 roku zostało wyzwolone niemal całe terytorium ZSRR oraz część Polski Wojska sowieckie wkroczyły także do Rumunii , Bułgarii , Jugosławii oraz na Węgry . 17 stycznia 1945 zajęto Warszawę , 9 kwietnia zdobyto Królewiec , 13 kwietnia — Wiedeń, 9 maja wkroczono do Pragi . 2 maja 1945 wojska sowieckie z udziałem 1. Armii Wojska Polskiego zdobyły Berlin . 9 maja marszałek Żukow przyjął kapitulację III Rzeszy. 9 sierpnia 1945 roku ZSRR wypowiedział wojnę Japonii zajmując Mandżurię , Koreę , Sachalin oraz Wyspy Kurylskie . Na skutkiem II wojny światowej zginęło 20 milionów obywateli ZSRR. Podczas Konferencji teherańskiej Konferencji jałtańskiej , Konferencji poczdamskiej ustalono zasady współpracy w ramach koalicji antyhitlerowskiej a także zasady powojennego ładu światowego.

Konfereancja jałtańska

Zimna Wojna

Zgodnie ustaleniami w strefie wpływów ZSRR miały się znaleźć: Albania , Bułgaria , Czechosłowacja , Mongolia , Polska , Węgry , Jugosławia i wschodnia część Niemiec. W latach powojennych Józef Stalin wzmacniał rosyjski nacjonalizm i antysemityzm . Zaostrzenie polityki wewnętrznej oraz walka o wpływy polityczne z państwami Zachodu spowodowały rozpoczęcie Zimnej Wojny , która spowodowała podziałowi świata na demokratyczny zachód i socjalistyczny wschód. W 1949 utworzono Radę Wzajemnej Pomocy Gospodarczej a w 1955 Układ Warszawski . 5 marca 1953 zmarł Józef Stalin. W listopadzie następcą Stalina na stanowisku I Sekretarza KPZR został Nikita Chruszczow . W 1955 premierem ZSRR został Nikołaj Bułganin . W następnym roku Nikita Chruszczow na XX Zjeździe KPZR potępił zbrodnie dokonane pod rządami Józefa Stalina^[44]. W tym sdamym roku doszło do pierwszej próby wyzwolenia się ze strefy wpływów ZSRR przez Węgry , która to próba zakończyła się interwencją Armii Czerwonej. W 1958 następcą Bułgarina został Nikita Chruszczow. Likwidacji uległa dyktatura indywidualna i została zastąpiona władzą nomenklatury partyjnej.

Świat w 1980:

      NATO

     inni sojusznicy USA

      Układ Warszawski

     kraje sojusznicze sprzymierzone z ZSRR

     inni sojusznicy ZSRR

Niebieskie kropki to partyzantki antykomunistyczne, a czerwone – pro-komunistyczne

W 1959 odbył się XXI Zjazd KPZR, który ogłosił zakończenie budowy socjalizmu i proklamował przejście do budowy społeczeństwa komunistycznego. Słaby rozwój gospodarki, kryzys kubański , ustępstwa wobec Stanów Zjednoczonych oraz konflikty o rzeki Amur i Ussuri spowodowały zastąpienie Chruszczowa przez Leonida Breżniewa i premiera Aleksieja Kosygina . Priorytetem ich rządów było usprawnienie systemu zarządzania i planowania gospodarczego i udoskonalanie bodźców materialnych. W 1963 ZSRR, USA, i Wielka Brytania doprowadziły do zawarcia układu o zakazie doświadczeń z bronią atomową w atmosferze, przestrzeni kosmicznej i pod wodą do którego przyłączyła się większość państw. Porażką zakończyła się doktryna Breżniewa , którą zastosowano podczas wydarzeń praskiej wiosny oraz rozpętanie kampanii antysyjonistycznej. Realne sukcesy władze ZSRR odniosły jedynie w polityce zagranicznej. Doszło do zbliżenia stanowisk na linii ZSRR – Francja , a w 1970 doszło do podpisania Układu ZSRR-RFN . Dobra współpraca z państwami europy zachodniej zaowocowały wezwaniem do zwołania konferencji europejskiej (XXIV Zjazdu KPZR), która zaowocowała podpisaniem przez 33 państwa w Helsinkach Aktu końcowego KBWE oraz układu SALT II . W 1979 ZSRR dokonało inwazji na Afganistan ^[45], co spowodowało nowy wyścig zbrojeń i pogorszenie stosunków z państwami zachodu. Po śmierci Leonida Breżniewa na czele ZSRR stanął Jurij Andropow . Po śmierci Andropowa zastąpił go Konstantin Czernienko ^[46].

Pierestrojka i głasnost

11 marca 1985 na I sekretarza generalnego KPZR wybrano Michaiła Gorbaczowa . Na skutek wyścigu zbrojeń i ogromnych kosztów interwencji w Afganistanie gospodarka państwa znajdowała się w stanie kryzysu. Niepokoje wewnętrzne podsycało prześladowanie dysydentów krytykujących ZSRR. Projekty reform przeprowadzonych przez Gorbaczowa miały być remedium na kryzys. Wzrost aspiracji narodowych i demokratycznych skłonił Gorbaczowa do ogłoszenia pierestrojki i głasnosti . Posunięcia te przyspieszyły rozpad ZSRR, bowiem ujawnienie ciemnych stron sowieckiego systemu doprowadziło do kompromitacji ustroju. W tym samym czasie Gorbaczow odnosił sukcesy na arenie międzynarodowej, pokazując się jako demokrata oraz zwolennik trwałego i realnego pokoju. Państwo radzieckie zostało skompromitowane przez katastrofę atomową w Czarnobylu . W 1989 zorganizowano zjazd delegatów ludowych, na którym doszło do krytyki rzeczywistości komunistycznej. 4 marca 1990 odbyły się pierwsze w historii demokratyczne wybory parlamentarne.17 marca 1991 w referendum w którym mieszkańcy ZSRR opowiedzieli się w większości (76%) za kontynuacją państwa związkowego.^[47] 10 lipca tego samego roku Borys Jelcyn został prezydentem Rosji . W sierpniu tego samego roku grupa twardogłowych polityków zorganizowała pucz mający na celu przywrócenie ustroju komunistycznego^[48]. 8 grudnia Borys Jelcyn, Leonid Krawczuk i Stanisłau Szuszkiewicz podpisali układ białowieski . 25 grudnia 1991 zdjęto z masztu flagę ZSRR a w następnych dniach ZSRR przestało istnieć z mocy prawa^[49].

Federacja Rosyjska

Michaił Gorbaczow

Po upadku ZSRR doszło do ogłoszenia niepodległości przez byłe republiki radzieckie. Powołały one Wspólnotę Niepodległych Państw , a Rosja, pozostając nadal supermocarstwem atomowym zaczęła przejmowanie strategicznych pozycji po ZSRR oraz dążyła do odtworzenia imperium. Na skutek wprowadzenia reform wolnorynkowych upadł rząd Jegora Gajdara którego następcą został Wiktor Czernomyrdin .Przy poparciu Borysa Jelcyna prowadzi ostrożną politykę. W grudniu 1993 odbyły się wybory parlamentarne które wygrało ugrupowanie Jegora Gajdara Wybór Rosji.

Pałac prezydencki w Groznym, styczeń 1995. Foto: Michaił Jewstafiew

W 1994 Borys Jelcyn podjął decyzję o wojnie w Czeczenii . wybory parlamentarne w 1995 wygrała Komunistyczna Partia Federacji Rosyjskiej zdobywając 158 mandatów w Dumie Państwowej.

Borys Jelcyn

Kolejne wybory prezydenckie przyniosły reelekcję Borysa Jelcyna. W 1996 roku podjął decyzję o wycofaniu wojsk z Czeczenii i zawarciu pokoju w Chasawjurcie^[50]. Podczas drugiej kadencji pięciokrotnie zmieniał premierów a w grudniu 1999 rozpisał wybory parlamentarne , które ponownie zostały wygrane przez Komunistyczną Partię Federacji Rosyjskiej. W tym samym roku doszło do rozpoczęcia II wojny czeczeńskiej . 31 grudnia 1999 Borys Jelcyn ustąpił ze stanowiska i przekazał władzę Władimirowi Putinowi ^[51]. W przyspieszonych wyborach prezydenckich 26 marca 2000 premier Rosji pełniący obowiązki prezydenta wygrał w pierwszej turze^[52]. Przez osiem lat prezydentury nie doprowadził do rozwiązania konfliktu w Czeczenii .

Władimir Putin

Za jego rządów doszło do serii wypadków i aktów terorystycznych m in: do zatonięcia okrętu K-141 Kursk , ataku na moskiewski teatr na Dubrowce , ataku na szkołę w Biesłanie . Podczas prezydentury Putina doszło również do serii zabójstw m.in Anny Politkowskiej , Aleksandra Litwinienki . Władimir Putin również wygrał walkę o reelekcję w wyborach prezydenckich 2004 zdobywając ponad 71,31 procent głosów.^[53] Putin podpisał 18 października 2004 w Duszanbe protokół o przystąpieniu Rosji do Środkowoazjatyckiej Organizacji Współpracy (powołanej 28 lutego 2002 ). W jej skład wchodzą także dawne kraje które wchodziły w skład ZSRR: Kazachstan , Kirgistan , Tadżykistan i Uzbekistan . 4 listopada 2004 Rosja ratyfikowała Protokół z Kioto .^[54] Rosja uczestniczyła też na szczycie APEC w Santiago de Chile.( 20 – 21 listopada 2004 ) ^[55] oraz na szczycie Organizacji Współpracy Gospodarczej Państw Morza Czarnego w Stambule 25 czerwca 2007 . 25 listopada 2004 na szczycie UE-Rosja w Hadze obje strony podpisały tzw. porozumienie haskie.^[56] 8 września 2005 Rosja podpisała z Niemcami umowę o budowę do 2010 roku Gazociągu Północnego . Dobre relacje Rosji z UE zepsuły się 10 października 2005 , kiedy to Rosja wprowadziła embargo na polskie mięso. Kreml wówczas oskarżył Polskę o sfałszowanie certyfikatów i badań weterynaryjnych. W listopadzie 2006 polski rząd ogłosił weto wobec porozumienia Rosja-UE. Polska zyskała w tej sytuacji poparcia większości krajów europejskich. Ostatecznie pod koniec 2007 Rosja anulowała embargo .^[57] Solidarność z krajami dawnego imperium Putin wyraził poprzez powołanie 22 czerwca 2006 kazachsko-rosyjskiego banku gospodarczego oraz podjęcie działalności komisji międzyrządowej między Rosją i Ukrainą, podpisanej 22 grudnia 2006 .^[58] 26 lipca 2007 wybuchła wojna domowa w Inguszetii wywołana przez tamtejszych separatystów.

Wicepremier Miedwiediew i sekretarz energetyki Samuel Bodman

2 marca 2008 odbyły wybory prezydenckie wybory wygrał Dmitrij Miedwiediew zdobywając 70,28% głosów.^[59] 7 maja został zaprzysiężony Miedwiediew na prezydenta Rosji, natomiast dzień później Władimir Putin ogłoszony został premierem Rosji.

W sierpniu 2008 Rosja podjęła zbrojną interwencję na ziemie Osetii Południowej, podczas ostrzału tego separatystycznego regionu Gruzji 7 sierpnia przez ten właśnie kraj. O godzinie 16.00 8 sierpnia siły rosyjskich batalionów z 58 Armii Federalnej osiągnęły Cchinwali . ^[60] Rosjanie bombardowali całą Gruzję, zajęli miasta Gori , Senaki , a także port w Poti . Walczyli wraz z Abchazami o Wąwóz Kodori Podczas kilku dniowych zmagań Rosja straciła na polu walki 74 żołnierzy.^[61] 16 sierpnia 2008 prezydent Rosji Dmitrij Miedwiediew podpisał sześciopunktowy plan uregulowania konfliktu.^[62] 26 sierpnia 2008 Rosja uznała niepodległość Osetii Południowej i Abchazji.

1 stycznia 2009 Gazprom , rosyjski gigant gazowy odciął Ukrainie dostawy gazu. W wyniku tego konfliktu gazowego dostawy gazu do krajów europejskich zmalały średnio o 70%, a do niektórych krajów bałkańskich gaz wcale nie docierał. 19 stycznia podpisano porozumienie pomiędzy szefami Gazpromu Aleksiej Miller i Naftohazu Ołeh Dubyna na dostawę rosyjskiego gazu na Ukrainę i tranzyt do Europy przez terytorium Ukrainy. Porozumienie na tranzyt obejmuje okres 10 lat (2009-2019). W uroczystości która odbyła się w siedzibie rządu brali udział premierzy obu państw Władimir Putin i Julia Tymoszenko .^[63]

16 kwietnia 2009 Moskwa ogłosiła zakończenie zwycięskiej wojny w Czeczenii ^[64]. Wówczas w tym regionie rosyjskim uaktywnili się czeczeńscy separatyści, zmuszając władze rosyjskie do podjęcia działań w regionie, gdzie formalnie panował pokój. W wyniku tego tydzień później, 23 kwietnia ogłoszono wznowienie operacji wojskowej w Czeczenii.^[65].

22 lipca 2009 roku został zamordowany przez nieznanych sprawców działacz na rzecz praw człowieka Andriej Kułagiń^[66].

Zobacz też

• Rosja
• historia Azji
• historia Europy

Przypisy

Bibliografia

Linki zewnętrzne

• Historia ZSRR i Rosji
• Historia Rosji Osman
• Rusycystyka Historia Rosji